مسیر اقتصاد/ تولیدات کشاورزی یکی از مهم‌ترین محصولات غیر نفتی عراق به شمار می‌روند. بیشتر زمین‌های زیر کشت در این کشور به تولید محصولات کشاورزی اساسی نظیر گندم، جو، ذرت و همچنین خرما اختصاص می‌یابد. عراق قصد دارد با سرمایه‌گذاری و افزایش تولید گندم، واردات این محصول اساسی را کاهش دهد.[۱]
با این حال، پایین بودن میزان تولید انواع محصولات کشاورزی به نسبت نیاز داخل، عراق را طی سال‌های اخیر به وارد کننده این محصولات تبدیل کرده است.
جنگ داخلی با کشاورزی عراق چه کرده است؟
چندین سال جنگ داخلی با تروریست‌های تکفیری، صدمات بسیاری را به پیکره این بخش عظیم تولیدی در عراق وارد آورده است. بانک جهانی طی گزارشی مجموع خسارت وارده به بخش کشاورزی عراق را ۲.۱ میلیارد دلار برآورد کرده است که شامل از بین رفتن زمین‌های مستعد کشاورزی، تخریب تجهیزات مورد نیاز و گلخانه‌ها می‌باشد. هزینه ماشین‌آلات کشاورزی آسیب دیده نیز ۵۹۰.۹ میلیون دلار تخمین زده شده است.
از میان استان‌های درگیر جنگ، بیشترین میزان خسارت به استان نینوا با حدود ۶۵۵ میلیون دلار و پس از آن به ترتیب، به استان‌های صلاح‌الدین و دیاله با خسارتی معادل ۴۷۹ و ۴۷۸ میلیون دلار مربوط می‌شود.[۲]
کشاورزی در استان‌های آسیب‌دیدۀ دیاله و نینوا عمدتاً دیمی است. بخش کشاورزی در استان صلاح‌الدین به شدت بر سیستم‌های آبیاری متکی است که اکنون نیاز به تعمیر و بازسازی دارند. گزارش‌ها حاکی از آن است که استان صلاح‌الدین ۷۰ تا ۷۵ درصد از ظرفیت و تولیدات کشاورزی خود را طی جنگ از دست داده است.
احیای بخش کشاورزی برای اقتصاد عراق ضرورت دارد
احیای کشاورزی و توسعه آن، از جمله حیاتی‌ترین اقدامات برای کاهش وابستگی بودجه این کشور به نفت است. بخش کشاورزی در عراق، با وجود اینکه در حدود ۲۰ درصد از نیروی کار کشور را به خود اختصاص داده است، اما تنها ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی را در بر می‌گیرد.[۳]
امنیت غذایی برای کشوری مثل عراق که ۲.۴ میلیون نفر از مردم آن طبق آمار سازمان غذا و کشاورزی (فائو)، در سال ۲۰۱۶ به کمک‌های غذایی نیاز داشتند، امری مهم تلقی می‌شود. توسعه بخش کشاورزی از این منظر نیز که یکی از بهترین مسیرها برای ایجاد شغل در عراق است، در شرایط فعلی که این کشور با بحران شغلی روبروست، دارای اولویت است.
لازم به ذکر است که جنگ داخلی منجر به آواره شدن تعداد زیادی از مردم عراق شده است. رشد بخش کشاورزی می‌تواند به بازگشت افراد به شهرها و روستاهای خود و کاهش حجم آوارگی‌ها کمک شایانی نماید.
رهایی از اقتصاد متکی بر نفت با تمرکز بر دیگر بخش‌ها ممکن است
طبق گزارش‌ها در حدود ۹.۵ میلیون هکتار از زمین‌های عراق قابل کشت است که فقط در حدود ۵ میلیون هکتار آن مورد استفاده قرار گرفته است؛ رقمی که با آغاز جنگ داخلی به ۲ الی ۴ میلیون هکتار کاهش پیدا کرد.[۴] این در حالی است که بسیاری از زمین‌های مستعد کشاورزی و دامپروری در این کشور یا با تغییر کاربری همراه بوده و یا به علت عدم تامین مالی، بلا استفاده مانده است.
در شرایط رکود بازار نفت، کشوری مثل عراق باید اقتصاد خود را از وابستگی به این محصول نجات دهد و یکی از بهترین ظرفیت‌ها برای این کار، حرکت به سمت توسعه بخش کشاورزی است.
همکاری ایران و عراق در بخش کشاورزی به سود دو کشور است
ظرفیت‌های ایران در بخش کشاورزی بر کسی پوشیده نیست. ایران علاوه بر صادرات محصولات کشاورزی و تامین بخشی از نیاز عراق در این حوزه، می‌تواند با تمرکز بر قابلیت‌های صادراتی عراق، به انتقال کالاها و خدماتی از جمله دانش فنی، تکنولوژی‌های جدید آبیاری و زهکشی و همچنین ماشین‌آلات کشاورزی بپردازد و توان تولیدی عراق در این حوزه به عنوان یکی از بخش‌های ارزآور پس از دوران جنگ را تقویت کند.
با این کار از یک سو، اقتصاد عراق به عنوان بخشی از محور مقاومت تقویت خواهد شد و از سوی دیگر، ایران علاوه بر هدایت سرمایه‌ها و توسعه تجارت خارجی، می‌تواند در میان مدت از طریق عراق به تامین نیازهای مقطعی خود در بخش کشاورزی بپردازد.
پی‌نوشت:
[۲] World Bank Group (2018), Iraq Reconstruction and Investment: Damage and Needs Assessment of Affected Governorates, Part 2: Damage and Needs Assessment of Affected Governorates, page XVIII.
[۳] Mansour, W., Maseeh, A. N., & Celiku, B. (2019). Iraq Economic Monitor, Fall 2019: Turning the Corner-Sustaining Growth and Creating Opportunities for Iraq’s Youth, The World Bank, Page: 19.
[۴] همان، صفحه ۲۰.
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
