کاهش نرخ باروری ناشی از تک‌فرزندی ریشه بحران جمعیتی اروپا

به گزارش مسیر اقتصاد جمعیت اروپا همواره در حال پیرتر شدن است و سیاستگذاران در حال تلاش برای کاهش اثرات مخرب پیری جمعیت هستند. بحران جمعیتی اروپا برکسی پوشیده نیست. همه کشورهای اروپا نسبت به این مساله هشیار هستند و درحال حاضر سیاست جمعیتی یک چالش ملی برای اغلب این کشورهاست؛ اگرچه نتایج پیری جمعیت در حال عبور از مرزهای ملی و اثرگذاری بر شرایط اقتصادی سیاسی کل اروپا است.

ورشکستگی در کمین نظام بازنشستگی و سلامت اروپا

می توان گفت مشکلاتی مانند پیری جمعیت و کاهش جمعیت مشکلاتی جهانی است که اغلب ملت ها را به چالش کشیده است. با این حال از نظر آماری اروپا تنها قاره جهان است که پیش بینی می شود برخلاف سایر نقاط جهان در سال ۲۰۵۰، با کاهش جمعیت مواجه شود.

روند تحولات جمعیتی اروپا از قاره های دیگر سریع تر است و این قاره پیش از دیگران دچار مشکلات جمعیتی شده است؛ درصد فزاینده نیروی کار بازنشسته این قاره بار مالی نظام بازنشستگی و سلامت را افزایش داده و این نهادها را به ورشکستگی نزدیک نموده است.

کاهش ۲۰ درصدی جمعیت در ۱۰ کشور اروپایی

داده های موجود براساس پیش بینی های اتحادیه اروپا نگران کننده تر است. ده کشور اروپایی تا سال ۲۰۵۰، ۲۰ درصد از جمعیت خود را از دست خواهندداد. این کشورها عمدتا در اروپای شرقی هستند. با بررسی برخی کشورها از جمله بلغارستان، لتونی، مولداوی، اوکراین، کرواسی، لیتوانی، رومانی، صربستان، لهستان و مجارستان می توان به بخشی از این حقیقت دست یافت. همه این کشورها تا ۲۰۵۰ نرخ رشد جمعیت منفی را تجربه خواهندنمود.

بلغارستان در میان این کشورها شدیدترین بحران کاهش جمعیت را تجربه می نماید. از طرفی، لتونی در دهه‌های اخیر یک چهارم جمعیت خود را از دست داده است و در آینده نیز همین روند کاهشی ادامه خواهد یافت. چنین کاهش جمعیتی حتی از کاهش جمعیت پس از جنگ جهانی دوم نیز بیشتر است.

بی‌توجهی سیاستگذاران علت کاهش نرخ باروری اروپا

در مورد بحران جمعیتی اروپا نباید تنها پیری جمعیت را مقصر دانست. نرخ باروری در سراسر اروپا هم اکنون کمتر از حد جانشینی، یعنی ۲.۱ است. این مقداری است که برای حفظ پایداری جمعیتی و اقتصادی یک جامعه مورد نیاز است.

چنان که مشهود است، کاهش جمعیت یک شبه اتفاق نیفتاده است. فرایند کاهش جمعیت اروپا از اوایل دهه ۱۹۷۰ شروع شده است. در این ۵۰ سال، کشورهای اروپای جنوبی و شرقی اقدامات قابل توجهی در زمینه سیاست‌های اجتماعی انجام نداده اند، بی توجهی سیاستگذاران در این کشورها یکی از عوامل اصلی کاهش نرخ باروری کنونی است.

کاهش نرخ باروری ناشی از تک فرزندی ریشه بحران جمعیتی اروپا

در شرایط عادی، اغلب خانواده های اروپایی تنها یک فرزند دارند. داشتن دو فرزند هم اکنون مانند چند دهه قبل در میان اروپاییان رواج ندارد؛ در حالی که با وجود دو فرزند در هرکدام از خانواده های اروپایی نیز به سختی می توان به حفظ وضع موجود جمعیتی این کشورها امیدوار بود. اگرچه بسیاری دولت ها با سرمایه گذاری های کلان، از فرزندآوری حمایت می نمایند، با این حال با توجه به تدریجی و کند بودن تحولات جمعیتی این حمایت ها هنوز نتوانسته است به حفظ نرخ باروری در حد جانشینی و یا افزایش آن منجر شود.

پایین بودن نرخ باروری علت اصلی چالش جمعیتی امروز اروپا است، در حالی که مهاجران تنها می توانند از سرعت تغییرات منفی اقتصادی اجتماعی بکاهند.

بکارگیری مشوق های مالی با هدف توقف بحران جمعیتی

به نظر می رسد توقف روند جمعیتی خطرناک اروپا تقریبا ناممکن باشد؛ خصوصا با در نظر گرفتن نرخ باروری بسیار پایین این قاره چنان که در ۵ دهه گذشته گزارش شده است. به هر حال، برخی کشورها با اقدامات مختلفی سعی در کاهش اثرات مخرب افزایش جمعیت سالمند خود دارند.

یکی از مهم ترین اقدامات در مقابله با بحران جمعیتی، سیاست های تشویقی افزایش جمعیت است که با هدف بهبود تعادل میان کار و زندگی خانوادگی و ایجاد شرایط بهتری برای افزایش جمعیت خانواده های جوان تدوین شده است. چنین سیاست هایی شامل مرخصی فرزندآوری برای پدرومادر، ساعت های کاری انعطاف پذیر و مشوق های مالی برای استخدام سالمندان در مشاغل مختلف است.

تاثیر مشوق های مالی بر روند تحولات جمعیتی

برای مثال در نروژ، مادران از ۱۲ هفته مرخصی زایمان با ۸۰ درصد حقوق (یا ۱۰ ماه با ۱۰۰ درصد حقوق) بهره مند می شوند. همچنین دانمارک تا ۱۲ ماه مرخصی با تضمین بازگشت به محل کار ارائه می نماید. با بررسی همین دو مثال می توان دریافت که چطور ایجاد مزایایی در زمینه محیط اجتماعی و شغلی می تواند تاثیر مثبتی بر روند تحولات جمعیتی داشته باشد.

به نظر می رسد کشورهای اسکاندیناوی کمترین افت جمعیتی را تجربه نمایند، گرچه این کشورها هم اکنون درصد جمعیت سالخورده بالایی دارند، با این وجود تلاش می کنند اثرات تغییرات جمعیتی را کاهش دهند.

منبع: مرکز روابط بین الملل و توسعه پایدار yon.ir/rKTD0 ،Cirsd

انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل