مسیر اقتصاد/ نظام‌های تامین اجتماعی با دريافت مبالغ نقد حق بیمه، اعطای مستمری در دوران بازنشستگی فرد را متعهد می‌شوند. در دهه‌های گذشته، پیشرفت‌های حاصل شده در بخش بهداشت و درمان به رشد شاخص امید به زندگی و در نتیجه بروز کهنسالی جمعیت، نه فقط در ایران بلکه در سراسر دنیا منجر شده است و همین امر سازوكار نظام‌های تامین اجتماعی و نحوه تامین مالی آن‌ها را با مشكلات جدی مواجه كرده است. اكثريت صندوق‌های بازنشستگی در ایران، قادر به پرداخت حقوق و مزايای بازنشستگان خود از محل منابع داخلی نیستند و در قوانین بودجه سالیانه مبالغی برای كمک به آن‌ها در نظر گرفته می‌شود. اظهارات اخیر کارشناسان و برخی مسئولان در رابطه با وضعیت بحرانی این صندوق‌ها، با واکنش‌های گسترده‌ای رو‌به‌رو شده است. از علل بروز بحران در این صندوق‌ها می‌توان به مواردی نظیر تغییرات جمعیتی، سن بازنشستگی، نسبت ارزش روز همه دارایی‌ها به مصارف و بازنشستگی‌های پیش از موعد، اشاره کرد.
اختصاص مستقیم ردیف بودجه به ۵ صندوق بازنشستگی
در حال حاضر ۱۷ صندوق بازنشستگی در ایران وجود دارد که در مجموع حدود ۲۵ میلیون مشترک و مستمری بگیر اصلی را تحت پوشش قرار داده‌اند. در این میان، ۵ صندوق به‌طور مستقیم از بودجه عمومی کشور اعتبار کمکی دریافت می‌کنند. بر اساس آمار‌های در دسترس، حدود ۱۸ میلیون نفر مشترک اصلی سازمان تامین اجتماعی، حدود ۳ میلیون نفر مشترک اصلی صندوق بازنشستگی کشوری، حدود ۲ میلیون نفر مشترک اصلی صندوق روستايیان و عشاير و ۱ میلیون نفر مشترک اصلی صندوق تأمین اجتماعی نیروهای مسلح هستند. تعداد مشترکین سایر صندوق‌ها نیز طبق آخرین آمار‌ها که مربوط به سال ۱۳۹۶ است، حدود ۷۱۰ هزار نفر تخمین زده شده‌اند.
روند کاهشی «نسبت پشتیبانی» صندوق‌های بازنشستگی کشور
تغییرات جمعیتی و رشد نا‌متوازن جمعیت به کاهش نسبت پشتیبانی صندوق‌های بازنشستگی منجر شده است. نسبت پشتیبانی، شاخصی است كه نشان‌دهنده وضعیت جريان مالی ورودی به جريان خروجی صندوق‌هاست و برابر است با نسبت تعداد بیمه‌شدگان به تعداد پرونده‌های مستمری‌بگیران. با اين توضیح طبیعی است كه هرچه اندازه اين نسبت بزرگتر باشد، آن صندوق از نظر درآمد و هزينه در نقطه مطلوب‌تری قرار دارد. بررسی نسبت پشتیبانی صندوق‌های تامین اجتماعی و بازنشستگی کشوری به عنوان دو صندوق بزرگ کشور، نشان‌دهنده وضعیت نامطلوب آن‌هاست؛ به‌طوری که این نسبت برای تامین اجتماعی از حدود ۶ در سال ۱۳۹۳ به حدود ۴ در ۱۴۰۰ و برای صندوق بازنشستگی کشوری از حدود ۱ در سال ۱۳۹۱ به حدود ۰.۶ در ۱۴۰۰، کاهش یافته است. همچنین آمار‌های منتشر شده از سایر صندوق‌ها نیز خبر از وضعیت نامطلوب نسبت پشتیبانی آن‌ها می‌دهد.
افزایش استقراض صندوق‌های بازنشستگی از دولت به ۳۳۱ هزار میلیارد تومان
بر اساس جداول بودجه عمومی، میزان اعتبارات تخصیص یافته به صندوق‌های بازنشستگی توسط دولت، در ۱۰ سال اخیر حدود ۱۲ برابر افزایش یافته و از ۲۷ هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۹۳ به ۳۳۱ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۲ رسیده است؛ که از این مقدار، ۲۰۷ هزار میلیارد تومان سهم صندوق بازنشستگی کشوری است. استقراض بیش از پیش صندوق‌های بازنشستگی از بودجه عمومی کشور، بیانگر وضعیت نا‌پایدار این صندوق‌هاست و ادامه روند فعلی با توجه به تغییرات جمعیتی قابل پیش‌بینی و حرکت کشور به سمت پیری جمعیت، به ورشکستگی کامل آن‌ها در آینده نزدیک می‌انجامد. ضروری است دولت با انجام اصلاحات اساسی نظیر اعمال تغییرات در قوانین بازنشستگی، به افزایش پایداری مالی این صندوق‌ها کمک کند؛ در غیر این صورت، بخش زیادی از بودجه کشور در سال‌های آینده باید صرف پرداخت حقوق بازنشستگان شود.
منبع: گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به شماره مسلسل: ۱۸۴۷۶
انتهای پیام/ دولت و حکمرانی
