به گزارش مسیر اقتصاد مسئله تامین مالی، همواره به عنوان یکی از گلوگاه‌های مهم فعالیت‌های تولیدی مطرح است. این مسئله در خصوص پروژه‌های کلان اعم از پروژه‌های نفت و گاز یا حتی پروژه های عمرانی، به واسطه نیاز بیشتر به سرمایه‌گذاری، اهمیت دوچندان پیدا می‌کند که در این موارد می‌توان به کمک تامین مالی مردمی به روند جذب سرمایه سرعت بیشتری بخشید.
تامین مالی؛ گلوگاه پروژه‌های بزرگ صنعت نفت
حجم بالای منابع مورد نیاز برای تامین مالی پروژه‌های حوزه نفتی از یک طرف و محدود بودن منابع دولتی از طرف دیگر، سبب شده است که بسیاری از پروژه‌های صنعت نفت با پیشرفت کندی مواجه شود. به طوریکه به گفته پیمانکار پالایشگاه ستاره خایج فارس، حدود ۵ سال، یعنی نیمی از دوره ساخت این پروژه، صرف انتظار برای تامین مالی شده است.
از طرفی پروژه‌های صنعت نفت به عنوان موتور محرک اقتصاد کشور، باید همواره در مسیر توسعه باشد که در حال حاضر و با توجه به وجود تحریم‌ها، تامین مالی از ارکان اصلی این پروژه‌ها به شمار می‌رود که باید برای تسریع در اجرای آن تدابیری اندیشیده شود.
به طور کلی دو مسیر برای تامین مالی پروژه‌های کلان نفتی وجود دارد که عبارتند از: جذب سرمایه خارجی و تامین مالی داخلی.
بررسی تجربه تاریخی کشور و آمارهای موجود نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری خارجی در هیچ سالی طی دو دهه گذشته بیشتر از حدود ۵ میلیارد دلار نبوده است؛ آماری که در شرایط تحریم، بسیار محدودتر می شود.
نمودار شکل زیر میزان سرمایه‌گذاری خارجی در کشور طی سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۸ را نشان می‌دهد:
البته سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت عمدتاً مربوط به پروژه‌های بالادستی نفت خام و تولید نفت و گاز بوده است و شامل تمام جنبه‌های این صنعت نمی‌شود؛ حتی در مورد پروژه‌های پایین‌دستی نفت نظیر توسعه پالایشگاه‌ها و پتروپالایشگاه ها نیز سهم فاینانس و تامین مالی خارجی تقریبا برابر صفر بوده است.
به عنوان مثال قرار بود سرمایه گذاری پالایشگاه سیراف به ارزش ۲.۴ میلیارد دلار توسط کشورهای کره‌جنوبی و ژاپن و طرح توسعه و آپگریدینگ پالایشگاه اصفهان نیز به ارزش ۳ میلیارد دلار توسط شرکت دایلیم کره‌جنوبی تامین مالی شود که نه تنها این دو طرح، بلکه فاینانس همه طرح‌های ساخت و توسعه پالایشگاه‌های کشور طی ۱۰ سال گذشته عملی نشده است.
استقبال مردم و بخش خصوصی از پروژه‌های صنعت نفت و پتروشیمی
بنابراین با توجه به نیاز فراوان صنعت نفت به منابع مالی، یکی از راه‌های عملیاتی برای تامین مالی پروژه‌های این حوزه، استفاده از سرمایه‌ها و منابع داخلی است. تجربه کشور نشان می‌دهد در صورت جذابیت پروژه و تسهیل شرایط سرمایه‌گذاری در آن برای مردم و صاحبان سرمایه، تامین مالی مردمی و از سایر منابع داخلی، در کوتاه‌ترین زمان انجام خواهد شد.
استقبال بی نظیر مردم از عرضه اولیه سهام شرکت هایی نظیر پتروشیمی نوری به ارزش ۹۶۰ میلیارد تومان ظرف چند ساعت که در تابستان ۹۸ انجام شد؛ یا حتی فروش اوراق سلف موازی بنزین پالایشگاه ستاره خلیج فارس که بیش از یکسال قبل از تکمیل پروژه در سال ۹۵ انجام شد، نشان از ظرفیت بالای هدایت نقدینگی کشور به سمت پروژه های کلان دارد.
همچنین از آنجا که طبق گفته صاحبنظران و فعالان صنعت نفت و گاز، ۷۰ درصد مصارف پروژه‌های این حوزه به صورت ریالی انجام می شود، این مهم از لحاظ فنی و عملیاتی نیز امکان‌پذیر است و تنها کافی است که شرایط آن توسط دستگاه‌های مربوطه ایجاد و تسهیل گردد.
سرمایه‌گذاری مردمی در تامین مالی پروژه‌های پتروپالایشگاهی
استفاده از منابع مالی مردمی و سهیم شدن بخش خصوصی و مردم در تامین‌مالی این پروژه‌ها، هم سبب سرعت بخشیدن به تکمیل پروژه‌ها و هم باعث هدایت نقدینگی از طریق این پروژه‌ها به سمت تولید و توسعه صنایع کشور خواهد شد.
اخیرا مجلس قانونی را با نام «حمایت از توسعه صنایع پایین دستی نفت خام و میعانات گازی با استفاده از سرمایه گذاری مردمی» تصویب کرده است که انتظار می‌رود در صورت برنامه‌ریزی و اجرای مناسب آن توسط دستگاه‌های اجرایی نظیر وزارت نفت، صندوق توسعه ملی و سازمان بورس و اوراق بهادار ظرفیت قانونی بالایی جهت هدایت سرمایه مردمی به صنعت نفت پیدا کند.
تامین ۸ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری داخلی در ۸ ماه
تجربه بازار سرمایه در چند ماه اخیر نشان از قابل اعتماد بودن این روش دارد؛ به طوری که بنابر اظهارات مدیرعامل شرکت ملی نفت برای پروژه‌های EPC و EPD حداقل ۳ هزار میلیارد تومان از طریق بازار سرمایه تامین مالی شده و مجموعاً در ۸ ماه گذشته ۸ هزار میلیارد تومان از این طریق برای پروژه‌های نفتی تامین مالی شده است.
اولویت تامین مالی مردمی پروژه‌های نفتی نسبت به سرمایه‌گذاری خارجی
علاوه بر این شرکت توسعه نفت و گاز صبا اروند در اسفندماه سال گذشته از طریق بازار ابزارهای نوین فرابورس چهار سری اوراق منفعت به ارزش مجموع ۲ هزار میلیارد تومان جذب کرد. این اوراق با نرخ ۱۹ درصد و سررسید ۳ ساله منتشر شد؛ در این میان کنسرسیومی از شرکت‌های تامین سرمایه مسئولیت بازارگردانی و پذیره‌نویسی این اوراق را که با هدف خرید منافع حاصل از توسعه ۱۱ حلقه چاه نفت منتشر شده بود، بر عهده داشت. همچنین شرکت ملی نفت ایران ضمانت اصل اوراق را بر عهده گرفت و صندوق‌های بازنشستگی پس‌انداز و رفاه کارکنان صنعت نفت نیز به عنوان ضامن سود اوراق معرفی شدند.
استفاده از انواع اوراق از جمله اوراق مشارکت، صندوق پروژه، منفعت و سلف در پروژه‌های نفتی و توان ارائه تضمین‌های لازم، مهم‌ترین نقطه قوت استفاده از ظرفیت سرمایه‌گذاری مردمی از طریق بورس است که در همین راستا لازم است بانک‌های کشور نیز در امر انتشار اوراق همکاری لازم را داشته باشند.
لزوم هدایت سرمایه‌ها به بخش‌های پالایش نفت
در شرایطی که به دلیل تحریم‌های نفتی کشور، صادرات نفت با کاهش روبرو شده است و به همین دولت و صندوق توسعه ملی با کمبود منابع مواجه شده‌اند، با استفاده از ظرفیت تنفس خوراک قانون «حمایت از توسعه صنایع پایین دستی نفت خام و میعانات گازی با استفاده از سرمایه گذاری مردمی» می‌توان جذابیت طرح‌های پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی را دوچندان کرد و نفت محصورشده در مخازن ذخیره‌سازی را به عنوان ابزاری جهت حمایت از بخش خصوصی و تشویق آن به حضور در پروژه‌های صنعت نفت استفاده کرد.
اما باید این نکته را نیز مورد توجه قرار داد که در شرایط فعلی که صادرات نفت خام کمتر از ظرفیت اسمی صادرات نفت کشور است، هدایت سرمایه‌گذاری به طرح‌های ازدیاد برداشت یا توسعه میادین نفتی، کمک چندانی به افزایش درآمد کشور نخواهد کرد.
به همین دلیل ضروری است وزارت نفت با در نظر گرفتن ظرفیت قانون جدید مجلس، نقدینگی و سرمایه‌گذاری را به بخش پالایش و پتروپالایش نفت هدایت کند تا با تعریف طرح‌های بهینه‌سازی پالایشگاه‌های موجود یا احداث پتروپالایشگاه‌های جدید در سواحل کشور، تولید فرآورده‌های نفتی کشور را افزایش و با برنامه‌ریزی مناسب، افزایش صادرات فرآورده‌های نفتی را در دستور کار خود قرار دهد.
انتهای پیام/ نفت و انرژی
