۱۰ فروردین ۱۴۰۳

رهبر معظّم انقلاب: علاج برون رفت از مشکلات کشور «اقتصاد مقاومتی» است.

شناسه: ۵۴۹۳۱ ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۷ - ۰۹:۵۷ دسته: دولت و حکمرانی کارشناس: صادق احمدی
۰

در زمان پهلوی دوم، مهاجرت از روستا به شهر در پاسخ به كـاهش بهره‌وری ناشـی از قـانون بـازده نزولـی در بخـش كشاورزی، درآمد پایین روستاییان (كشاورزان)، شكاف عمیـق درآمـدی و تفـاوت بهره‌مندی از تسهیلات زندگی در شهر و روستا گسترش یافت. این وضعیت باعث شد که نابرابری در ایران عمیق‌تر شود و ضریب جینی در سال ۵۴ به بالاتر از ۰.۵۱ برسد که حاکی از اختلاف طبقاتی بسیار بالا در ایران بوده است.

به گزارش مسیر اقتصاد در ایران قدیم، نابرابری قابل‌توجهی بین شهر و روستا وجود نداشت، بـه دلیـل اینكـه تقریباً تمـامی كالاهای مصرفی خانوار شهری نیز در روستاها تولید می‌شد و شهرها از این نظر كاملاً بـه روسـتاها وابسته بودند.

همچنـین شـهرها قـدرت اقتصـادی و اداری زیـادی بـرای جـذب بخـش عمده‌ای از جمعیت روستا را نداشتند و لذا مهاجرت روسـتا بـه شـهر در ایـن دوره نـاچیز بـود.

می‌توان گفت تا بعد از انقلاب مشروطه و حفر اولین چـاه نفـت، تغییـر عمده‌ای در سطح زندگی شهر و روستا اتفاق نیفتاد.

انقلاب مذكور به دلیل تأثیراتی كـه بـر فضـای اجتمـاعی، فرهنگی داشت و با توجه به درآمدهای نفتی و اثراتی كه بر اوضاع اقتصادی كشور گذاشت، سـرآغاز یـك تحول مهم در نقش شهر و روستا در زندگی اقتصادی و سیاسی كشور شد.

برخورد رضاخان با روستاها

برخورد جدی شهر و روستا مقارن با قرارداد نفتی ایران با شركت نفت انگلسـتان و ایران بود؛ كه درنتیجه آن درآمدهای نفتی دو برابر شد. افزایش درآمدهای نفتی ازیک‌طرف موجب بی‌نیازی شهرها از روستاها شد (از طریق واردات مواد غذایی از كشـورهای خـارجی) و از سوی دیگر به گسترش صنایع مختلف و تأسیسات زیربنایی كمك می‌کرد كـه عمـدتاً در شـهرها مستقر بودند.

همچنین سیاست‌هایی جهت استثمار كشاورزان و روستاییان به نفع شهرنشـینان توسـط حكومـت رضـاخان در ایـن دوره صـورت می‌گرفت. بدین‌سان كـه دولـت به‌عنوان خریـدار انحصاری، قیمت‌های محصولات كشاورزی را در پایین‌ترین حد ممكن و شرایط مبادله داخلـی را پیوسته بر ضد جمعیت روستایی و به نفع شهرنشینان نگاه می‌داشت.

پهلوی دوم و افزایش نابرابری شهر و روستا

در زمان پهلوی دوم، مهاجرت از روستا به شهر در پاسخ به كـاهش بهره‌وری ناشـی از قـانون بـازده نزولـی در بخـش كشاورزی، درآمد پایین روستاییان (كشاورزان)، شكاف عمیـق درآمـدی و تفـاوت بهره‌مندی از تسهیلات زندگی در شهر و روستا گسترش یافت.

در ایران بخش كشاورزی ۵۵.۱ درصد اشتغال و ۲۵.۴ درصـد از تولیـد ناخـالص داخلـی بـدون نفت را در سال ۱۹۶۲ (سال ۴۰ و ۴۱ شمسی) تشكیل می‌داد؛ اما اصلاحات اقتصادی در سال ۱۹۶۳ كه به شكل اصـلاحات ارضی در بخش كشاورزی و راهبرد صنعتی شدن شكل گرفت، نه‌تنها موجب توسعه صنعتی كشور نشد، بلكه ركود كشاورزی و انزوای اجتماعی جامعه روستایی را نیز به همـراه داشـت. به‌گونه‌ای كه سهم بخش كشاورزی از اشتغال به ۳۲.۲ درصد و از تولید ناخالص داخلی بدون نفـت بـه ۱۰.۷ درصد در سال ۱۹۷۶ كاهش یافت.

اصلاحات ارضی در زمان پهلوی چگونه «اختلاف طبقاتی» را افزایش داد

ایـن پدیـده بـا رشـد بیشتر شهرنشـینی و مهـاجرت از روستا به شهر همراه بود، به‌طوری‌که در طی دهـه ۷۶ – ۱۹۶۶ (دهه آخر قبل از انقلاب اسلامی) سـهم جمعیـت شـهری از ۳۸ بـه ۴۷ درصد كل جمعیت رسید.

در این دوران روستاها روزبه‌روز وابسته‌تر به شهرها می‌شدند و با از میان رفتن خودکفایی روستایی بخش زیادی از مخارج روستائیان صرف خرید از بازارهای شهری می‌شد. این روند فقر را در روستاها افزایش داد و بخش سرمایه‌دار شهری را به درآمدهای بیشتری رساند.

همچنین مهاجرت‌های وسیع از روستا به شهر و پیدایش شـهرهای بـا تراكم بالای جمعیتی (و متعاقب آن بروز پدیده حاشیه‌نشینی و ناهنجاری‌های اجتماعی- سیاسی) ازجمله نتایج نابرابری‌های مذكور بودند.

این وضعیت باعث شد که نابرابری در ایران عمیق‌تر شود و ضریب جینی در سال ۵۴ به بالاتر از ۰.۵۱ برسد که حاکی از اختلاف طبقاتی بسیار بالا در ایران بوده است.



جهت احترام به مخاطبان فرهیخته، نظرات بدون بازبینی منتشر می شود. لطفا نظرات خود را جهت تعميق و گسترش بحث ارائه نمایید. نظرات حاوی توهين، افترا و تهمت به ديگران پاک می شود.