مسیر اقتصاد/ میزان ذخایر اثبات شده نفت خام چین حدود ۲۶ میلیارد بشکه است. با وجود محدودیت ظرفیت نفت، این کشور بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده محصولات شیمیایی جهان است و با درآمد صادراتی ۱۴۴۸ میلیارد دلاری، حدود ۴۰ درصد از سهم بازار جهانی محصولات شیمیایی را در اختیار دارد.
در سال ۲۰۱۰ اولین واحد MTO در چین احداث شد
در چین، اتیلن و پروپیلن عمدتا از مواد اولیه نفتی از طریق فرآیندهای کراکینگ با بخار یا کراکینگ کاتالیزوری تولید می‌شدند. فرآیندهای متانول به الفین[۱] مسیرهای جایگزین جذابی برای الفین‌های سبک بودند. تعداد کمی از واحدهای فرآیند MTO از اواخر سال ۲۰۱۰ در چین در عملیات تجاری قرار گرفته اند. در سال ۲۰۱۰، اولین پروژه زغال‌سنگ به الفین[۲] چین در بائوتو، مغولستان داخلی، تجاری شد. از آن زمان، ظرفیت CTO و MTO کشور چین به ۲۵ واحد عملیاتی افزایش یافته است. میزان تولید این واحدها به حدود ۱۰ میلیون تن در سال رسید و عمده آن را اتیلن تشکیل می‌داد.
دلیل اصلی این موضوع، دسترسی بالای زغال‌سنگ در چین بود. این کشور در حدود ۱۲ میلیون تن از متانول مورد نیاز خود را از طریق واردات تأمین کرده و نزدیک به ۴۰ میلیون تن از متانول مورد نیاز خود را با استفاده از زغال‌سنگ تولید می‌کند. چین با ایجاد واحدهای تولید گاز سنتز بزرگ و متمرکز برای تأمین خوراک چندین واحد MTO و تخصیص یارانه‌های بیش از ۵۰ درصدی بر زغال‌سنگ، توانست واحدهای MTO را توسعه دهد.
۷۴ درصد از اتیلن چین با خوراک نفتا تولید می‌شود
البته، هنوز هم بخش زیادی از اتیلن تولید شده در چین در کراکینگ‌های بخار نفتا تولید می‌شود. تولید اتیلن چین عمدتاً در مناطق ساحلی شرقی با خوراک نفت و اتان و مناطق شمال غربی با خوراک زغال‌سنگ و متانول متمرکز است.
برخلاف کشورهای غرب‌آسیا و آمریکا که از اتان برای تولید اتیلن استفاده می‌کنند، چین عمده اتیلن را با استفاده از خوراک نفتا و زغال‌سنگ تولید می‌کند. سهم خوراک اتان در تولید اتیلن چین، ۵ درصد، سهم نفتا ۷۴ درصد و سهم زغال‌سنگ و متانول ۲۱ درصد است.
توسعه واحدهای جدید MTO در چین متوقف شده است
مسیر تولید الفین از متانول در چین، بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ زمانی که قیمت نفت بالا بود بیشترین سود را داشت، اما به مرور حاشیه سود آن کاهش یافت. در بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸، با وجود روند کاهشی سود واحدهای MTO، میزان توسعه این واحدها و روند تقاضای متانول چین، افزایشی بود.
در سال ۲۰۱۸، قیمت متانول به ۳۷۶ دلار به ازای هر تن در CFR چین رسید که بالاترین میزان از سال ۲۰۱۴ بود. این امر باعث شد که برخی از واحدهای MTO ساحلی به دلیل حاشیه‌های منفی تعطیل شوند و نرخ عملیاتی MTO در سال ۲۰۱۸ به‌طور میانگین به ۷۸ درصد رسید.
در سال ۲۰۱۹، کل ظرفیت تولید اتیلن در واحدهای MTO به ۵.۲۱ میلیون تن در سال رسید که ۲۱ درصد از کل ظرفیت اتیلن چین را تشکیل می داد. از سال ۲۰۱۹ تاکنون، توسعه واحدهای CTO و MTO به دلیل قیمت‌های بالای زغال‌سنگ، قوانین محیط‌زیستی و مضرات تولید متانول از زغال‌سنگ و همچنین موج جدید سرمایه‌گذاری برای احداث کراکر بخار در چین کند شده است.
در حال حاضر، هیچ علاقه ای به سرمایه گذاری در واحدهای MTO در چین وجود ندارد. حاشیه‌های سود منفی در دو سال گذشته و سرمایه‌گذاری کلان کراکر بخار در چین، سرمایه‌گذاران را از احداث واحدهای جدید MTO منصرف کرده است.
چین ۱۹ کراکر بخار برای تولید ۱۹.۷ میلیون تن اتیلن احداث می‌کند
چین در حال حاضر برای احداث ۱۹ کراکر بخار جدید با ظرفیت کلی ۱۹.۷ میلیون تن تا سال ۲۰۲۶ برنامه‌ریزی کرده است که موجب مازاد بیش از ۴ میلیون تنی اتیلن در این کشور می‌شود.
این موج توسعه، موجب کاهش شدید سود واحدهای MTO و CTO شده و بنظر می‌رسد واحد جدیدی در چین به بهره‌برداری نرسد؛ اما همچنان واحدهای قدیمی به فعالیت خود ادامه دهند.
این نکته حائز اهمیت است که در واحدهای MTO و کراکر بخار، پروپیلن هم تولید می‌شود. به‌دلیل اینکه واحدهای کراکر بخار، بازدهی پایینی در تولید پروپیلن دارند، واحدهای تولید پروپیلن از متانول[۳] همچنان تقاضای خوراک متانول چین را بالا نگه می‌دارند.
با افزایش قیمت زغال‌سنگ و روند توسعه نیروگاه‌های تولید برق با سوخت زغال‌سنگ، چین ناچار است که خوراک متانول مورد نیاز برای واحدهای MTP و MTO را از طریق واردات تأمین کند.
منابع:
گزارش پژوهشی اندیشکده اقتصاد مقاومتی با موضوع «ارزیابی الگوی توسعه زنجیره ارزش اتیلن و بوتادین»
گزارش پژوهشی اندیشکده اقتصاد مقاومتی با موضوع «ارزیابی الگوی توسعه زنجیره ارزش پروپیلن در ایران»
گزارش پژوهشی اندیشکده اقتصاد مقاومتی با موضوع «ارزیابی الگوی توسعه زنجیره ارزش متان در ایران»
پی‌نوشت:
[۱] Methanol to Olefin : MTO
[۲] Coal to Olefin : CTO
[۳] Methanol to Propylene : MTP
