مسیر اقتصاد/ پروپیلن یکی از محصولات پرکاربرد در صنعت پتروشیمی است. میزان مصرف جهانی پروپیلن در سال ۲۰۲۲ در حدود ۱۱۶ میلیون‌تن بوده است و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تا سال ۲۰۳۲ به ۱۸۳ میلیون‌تن با ارزش تقریبی ۱۵۰ میلیارد دلار برسد. البته پروپیلن به صورت مستقیم در صنایع کاربردی ندارد و به جهت استفاده در صنایع راهبردی به واحدهای تولید محصولات زنجیره ارزش این ماده انتقال می‌یابد.
میزان مصرف محصولات پایین‌دست پروپیلن تا سال ۲۰۲۸ به ۱۷۴ میلیون تن می‌رسد
در حال حاضر میزان مصرف محصولات زنجیره ارزش پروپیلن با وجود تاکید دولت‌ها بر مسائل محیط زیستی و عدم استفاده از پلاستیک‌ها به شکل قابل توجهی در حال افزایش است. مطابق نمودار زیر در سال ۲۰۲۲ میزان مصرف محصولات پایین دست پروپیلن ۱۲۴.۵ میلیون تن بوده است و تا سال ۲۰۲۸ به ۱۷۴ میلیون تن خواهد رسید. از میان این محصولات، پلی‌پروپیلن بیشترین میزان تولید و تقاضای جهانی محصولات زنجیره ارزش پروپیلن را داشته است و پس از آن پروپیلن اکسید، سوپرجاذب‌ها، آکریلونیتریل، متیونین و پلی‌کربنات‌ها قرار دارند.
روش‌های PDH، GTX وMTO/MTP راه حل افزایش ظرفیت تولید پروپیلن
همانند سایر کشور‌های جهان، پروپیلن و زنجیره ارزش آن نقش اساسی و تعیین کننده‌ای در صنایع ایران دارد. نیاز فعلی پروپیلن و مشتقات آن در کشور حدود ۴ میلیون تن است که با وجود تقاضای بالای صنایع به پروپیلن و مشتقات آن در کشور مغفول مانده و کمتر از ۹۰۰ هزار تن پروپیلن در کشور تولید می‌شود. یکی از دلایل مغفول ماندن توسعه پایین دست پروپیلن در کشور کمبود خوراک و عدم وجود دانش فنی و در واقع لایسنس است.
در حال حاضر تولید پروپیلن عمدتا در پالایشگاه‌ها صورت می‌گیرد و به دلیل هزینه بالای احداث پالایشگاه با هدف تولید پروپیلن، شرکت ملی صنایع پتروشیمی به روش‌های PDH، GTX وMTO/MTP روی آورده است. همچنین برای ایجاد ارزش افزوده بیشتر و افزایش IRR، مجوز این طرح‌ها را همراه با توسعه صنایع پایین‌دستی صادر می‌کند.
افزایش ظرفیت پلی‌پروپیلن کشور به ۵.۵ میلیون تن تا سال ۱۴۱۱
مجریان این طرح‌ها به جهت سهولت تولید و حجم بالای تقاضای جهانی، عموما برنامه‌ریزی خود را بر مبنای تولید پلی‌پروپیلن قرار داده‌اند. به طوری‌که تا پایان برنامه هفتم توسعه صنایع پتروشیمی در سال ۱۴۰۶ میزان تولید پلی‌پروپیلن به بیش از ۴.۵ میلیون‌تن می‌رسد. این افزایش ظرفیت در برنامه هشتم توسعه صنایع پتروشیمی ادامه خواهد داشت. تا پایان برنامه هشتم در سال ۱۴۱۱ ظرفیت تولید پلی‌پروپیلن کشور اشباع می‌شود و به بیش از ۵.۵ میلیون‌تن خواهد رسید و در این شرایط، تولید سایر محصولات زنجیره ارزش پروپیلن همچنان مغفول خواهد ماند.
اگرچه در برنامه هشتم توسعه صنایع پتروشیمی برای تولید سایر محصولات زنجیره ارزش پروپیلن برنامه‌ریزی شده است، اما این واحدها حداقل تا سال ۱۴۱۱ به بهره‌برداری نخواهند رسید و صنایع داخلی به جهت رفع نیاز خود همچنان متکی به واردات خواهند بود. بنابراین ضروری است تا الگوی توسعه زنجیره ارزش پروپیلن به شکل متوازن و در جهت مقاوم‌سازی اقتصاد بازنگری و طراحی شود و لزوم اجرای این هدف «تأمین خوراک پایدار»، «توسعه متوازن افقی و عمودی زنجیره متناسب با روند بازارهای جهانی» و «تأمین زیرساخت‌هایی همچون لایسنس و سرمایه‌گذاری» است.
باز توزیع خوراک پروپیلن، ارزش افزوده بیش از ۵ میلیارد دلاری خواهد داشت
نکته قابل تأملی که باید به آن اشاره شود این است که زنجیره‌ی ارزش پروپیلن بسیار متنوع و با ارزش بوده و کاربرد‌های فراوانی دارد؛ درحالی که در کشور تمرکز اصلی بر روی تولید پلی‌پروپیلن و گرید‌های متنوع آن است و سایر محصولات پایین‌دست پروپیلن در برنامه‌های توسعه نادیده گرفته شده است.
به وسیله باز توزیع خوراک پروپیلن و اختصاص این خوراک به سایر طرح‌های توسعه زنجیره ارزش پروپیلن و در حقیقت تعریف طرح‌های تولید محصولاتی همچون سوپرجاذب و آکریلونیتریل، می‌توان علاوه بر جلوگیری از اشباع بازار پلی‌پروپیلن در آینده و افزایش ارزش افزوده تا ۵ میلیارد دلار، از واردات بیش از ۱ میلیارد دلاری محصولات زنجیره ارزش پروپیلن جلوگیری نمود.
منابع: گزارش پژوهشی اندیشکده اقتصاد مقاومتی با موضوع ارزیابی الگوی توسعه زنجیره ارزش پروپیلن در ایران
انتهای پیام/ انرژی
