مسیر اقتصاد/ تعرفه‌های گاز خانگی مربوط به زمستان ۱۴۰۱ در آذر ماه امسال منتشر شد. تغییر مهم این تعرفه‌ها علاوه بر اعمال نرخ ۵ و ۶ هزار تومان به ترتیب در دو پله آخر مصرف، کاهش بازه‌های مصرف بود. اخیرا با صدور قبوض گاز زمستانی، سروصدایی در رسانه و شبکه‌های اجتماعی بابت افزایش قیمت قبض‌ها بلند شد که ابراز نگرانی نمایندگان مجلس هم بین آن‌ها دیده می‌شد. اثرگذاری این فضا به گونه‌ای بود که به دستور رئیس‌جمهور، اختلاف قبض گاز جدید و قدیم مشترکین، مشمول تخفیف ۷۰ درصدی گردید. در این یادداشت اختلاف قبض گاز در پله‌های مختلف نسبت به تعرفه قدیم به عنوان نمونه در اقلیم ۲ (سردسیر) بررسی می‌شود تا موضوع روشن‌تر گردد.
اثر افزایش نرخ تعرفه بر مشترکین در پله‌های مختلف
تعرفه گاز خانگی ۱۲ پله دارد. در تعرفه‌های جدید، شرکت گاز مدعی شده است که پله‌های اول تا سوم تغییر نکردند، پله‌های چهارم تا ششم ۳۰ درصد و پله‌های هفتم تا دهم ۵۰ درصد نسبت به تعرفه قبلی افزایش نرخ داشتند و همچنین پله یازدهم و دوازدهم به ترتیب به صورت ثابت ۵ و ۶ هزار تومان تعیین گردیده است.
اما این همه ماجرا نیست. تعرفه پلکانی جدید همچنان ۱۲ پله است اما بازه مصرفی پله‌ها (عرض پله‌ها) تغییر کرده، به عبارت دیگر، مشترکی در اقلیم ۲ در سال گذشته با مصرف ماهانه ۵۵۰ مترمکعب در پله چهارم قرار می‌گرفت اما این مشترک با همان میزان مصرف، بر اساس تعرفه جدید در پله ششم قرار می‌گیرد. در نتیجه اگرچه نرخ پله چهارم ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده اما نرخ گاز مصرفی از ۴۵۱ تا ۵۵۰ مترمکعب (پله ۴ قدیم)، ۱۰۰ درصد افزایش یافته است. جدول زیر بازه مصرفی پلکان‌ها را در تعرفه قدیم و جدید نشان می‌دهد.
درصد افزایش نرخ هر پلکان بر اساس بازه مصرفی سال گذشته، در نمودار زیر نشان داده شده است.
چنانچه مشاهده می‌شود، برای مثال نرخ پله نهم، نه ۵۰ درصد بلکه ۶۰۰ درصد افزایش پیدا کرده است!
البته درصد افزایش قبوض گاز منتهی به هر پلکان، اطلاع بهتری از آنچه مردم با آن مواجه شدند، ارائه می‌دهد. نمودار زیر بیان‌گر درصد افزایش قبض جدید مشترکین در پلکان‌های مصرف نسبت به تعرفه سال ۱۴۰۰ است (با فرض مصرف به اندازه سقف هر پلکان).
ایجاد نگرانی در مردم و عدم همراهی با مسئولین
از نمودار بالا مشخص است که مشترکینی که بیش از ۲۲۵ مترمکعب مصرف کرده باشند (در اقلیم ۲) قطعا با افزایش مبلغ قبض مواجه می‌شوند، اما میزان این افزایش در سه پله اول کمتر از ۵۰ درصد است و با افزایش مصرف، بیشتر می‌شود به طوری که مشترکی که مصرفی معادل با پله ششم قدیم دارد، با ۱۰۰ درصد افزایش مبلغ قبض مواجه می‌شود.
اگر فرض کنیم ملاک الگوی مصرف در تعرفه‌های جدید، مصرف ۹۰ درصد مشترکین باشد، تقریبا مشترکین پله اول تا ششم تعرفه قدیم در الگو قرار می‌گیرند که معادل با پله اول تا هشتم در تعرفه جدید است، لذا کسانی که در مرز الگو هستند، با افزایش ۱۰۰ درصدی مبلغ قبض مواجه شدند و اگر به علت برودت هوا، گروهی بیشتر مصرف کرده باشند و وارد پله هفتم شده باشند، شاهد ۱۴۳ درصد افزایش مبلغ قبض می‌باشند. لازم به ذکر است که بخش عمده مصرف‌کنندگان پله هفتم، مشترکین روستایی هستند.
همچنین با توجه به نمودار بالا، فقط ۱.۶ درصد از مشترکین نیستند که با جهش مبلغ قبض مواجه شدند، به طور مثال مشترکی که در اقلیم ۲، ۹۵۰ مترمکعب گاز مصرف کرده باشد (پله هشتم تعرفه قدیم) با افزایش ۲۶۰ درصدی باید مبلغی بیش از ۶۰۰ هزار تومان پرداخت کند.
نتیجه این بحث می‌تواند این موضوع باشد که بخشی از مردم افزایش قبوض گاز را به وضوح حس کرده‌اند و این موضوع به لحاظ روانی و اجتماعی، می‌تواند مانع اجرای صحیح طرح کاهش یارانه طبقات بسیار پرمصرف جامعه شود، چراکه ابزار رسانه و شبکه‌های اجتماعی می‌تواند عموم مردم را علیه طرح و به منفع معدود افراد پرمصرف، همراه کند.
شاید اگر دقت بیشتری در ساختار تعرفه امسال به عمل می‌‌آمد، امکان افزایش نرخ به ازای مصارف بسیار بالا و کاهش یارانه معدود مشترک بسیار پرمصرف با همراهی کامل مردم و حمایت صریح‌تر نمایندگان مجلس ایجاد می‌شد.
صحیح بودن اصل تعرفه‌گذاری پلکانی
اقدام شرکت گاز به سمت اصلاح تعرفه‌گذاری پلکانی، حرکتی صحیح و قابل تحسین است. نکته مهم در تعرفه‌گذاری پلکانی خصوصا در سال‌های ابتدایی و با شرایط فعلی اقتصادی خانوار، این است که عموم مردم تا حد امکان از افزایش ناگهانی نرخ‌ها در امان باشند و از طرفی مصارف بسیار بالا و چندین برابری عموم مصرف‌کنندگان با افزایش قابل ملاحظه روبرو شود. باید توجه کرد که جهش قیمت در مرز پرمصرفی نباید ناگهانی باشد، بلکه افزایش قیمت در مرز الگو به صورت نرم‌تر و در مصارف چند برابر الگو کاملا تصاعدی باشد و حتی قرار دادن دو نرخ ثابت برای مصارف بسیار زیاد کافی نیست.
اکنون بالاترین نرخ در تعرفه گاز خانگی، ۶ هزار تومان است اما در حالی که کشور در زمستان، گاز صادراتی را کاهش می‌دهد و نیازمند واردات است، توقعی نابه‌جایی نیست که نرخ مصارف ۱۰ برابری الگو، نزدیک به نرخ واردات یا صادرات گاز باشد.
آیا تخفیف ۷۰ درصدی باید همه مشترکین پرمصرف را شامل شود؟
چنانچه تصمیم اخیر رئیس جمهور شامل همه مشترکین شود، اثرگذاری اصلی تعرفه‌گذاری پلکانی بر طبقه بسیار پرمصرف از بین خواهد رفت. انتظار می‌رود بر اساس اطلاعات میزان مصرف، اقلیم، شهری یا روستایی و منطقه مرفه‌نشین یا فقیرنشین، تفکیکی صورت گیرد و تخفیف قبض شامل حال مشترکین بسیار پرمصرف آن هم در مناطق مرفه‌نشین نشود. باید در بدنه دولت و شرکت ملی گاز، سازوکاری برای تحلیل داده‌های مشترکین و تصمیم‌گیری مبتنی بر این تحلیل وجود داشته باشد.
اخیرا سخنگوی دولت اعلام کرده است که تخفیف ۷۰ درصدی برای آن دسته از مشترکینی که مصارف غیر اضطراری مانند استخر و سونا در منزل دارند، اعمال نمی‌شود که جای امیدواری دارد.
از سوی دیگر چنانچه در این یادداشت بیان شد، برای همراه کردن مردم و نمایندگان مجلس، مدیریت روانی جامعه و خنثی‌سازی تبلیغات رسانه‌ای در سال‌های آتی، تعرفه‌گذاری پلکانی باید به گونه‌ای انجام شود که عموم مردم در مقابل معدود مشترکین بسیار پرمصرف، کمترین جهش ناگهانی را در قیمت‌های گاز خود احساس کنند.
انتهای پیام/ انرژی
