مسیراقتصاد/ گندم، جو، ذرت، سویا و کلزا ۵ محصول اساسی کشاورزی و استراتژیک در تامین امنیت غذایی کشور به شمار می‌روند. طی ۲ سال اخیر به صورت میانگین حدود ۸ میلیارد دلار از ارقام مختلف این محصولات وارد کشور شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد امکان کاهش وابستگی به واردات این محصولات در کشور از طریق افزایش تولیدات داخلی وجود دارد. با بررسی صورت گرفته در حال حاضر در حدود ۶۴ درصد از ارقام بذر ۵ محصول اساسی کشاورزی در فهرست ملی ارقام در داخل کشور تولید می‌شوند و در حدود ۳۶ درصد وابستگی وارداتی وجود دارد.
«بذر» نهاده اصلی در تولید محصول اساسی کشاورزی به شمار می‌رود و در صورتی که بذور متناسب با اقلیم و با عملکرد مناسب اقتصادی در اختیار کشاورزان قرار بگیرد، تحولی شگرف در افزایش تولید محصولات اساسی کشور رخ خواهد داد.
۸۲ درصد از بذر ذرت مورد نیاز کشور وارداتی است
ذرت در کشور به دو منظور دانه‌ای برای مصارف انسانی و علوفه‌ای برای مصارف حیوانی کشت می‌گردد. استان‌های فارس، خوزستان، تهران، اصفهان و قزوین با تولید بیش از ۶۳ درصد ذرت کل کشور ۵ استان برتر در تولید ذرت علوفه‌ای هستند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد از ۱۷۸ رقم بذر فعلی ذرت در فهرست ارقام ملی، ۲۳ رقم توسط موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، ۹ رقم توسط سایر شرکت‌های تولیدکننده بذر داخلی و مابقی ارقام از کشور و شرکت‌های مختلف خارجی تامین می‌شود. شرکت سینجنتا Syngenta[۱] تامین کننده اصلی بذر ذرت در ایران و جهان به شمار می‌رود و سهم ۲۵ درصدی در تامین بذر ذرت کشور دارد.
ایران وابستگی ۸۲ درصدی به واردات بذر دارد و این مسئله می‌تواند چالش جدی برای تولید این محصول باشد. ۴ رقم شاخص بذر ذرت در ایران که عملکرد مناسبی به لحاظ تولید و تناسب با اقلیم ایران دارند شامل موارد زیر است:
وابستگی ۲۱ درصدی به بذر در راهبردی‌ترین محصول کشاورزی
گندم محصولی است که قابلیت کشت در سراسر کشور به دلیل تولید ارقامی با شرایط مختلف اقلیمی کشور را دارد. استان‌های خوزستان، فارس، خراسان رضوی، کرمانشاه و گلستان ۵ استان برتر در تولید گندم آبی و استان‌های کردستان، گلستان، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و کرمانشاه استان‌های برتر در تولید گندم دیم به شمار می‌روند.
از سال ۱۳۷۵ تا سال ۱۴۰۲ موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال، ۱۸ رقم گندم دوروم را در فهرست ملی ارقام به ثبت رسانده است. از سویی دیگر برای گندم نان حدود ۱۶۵ رقم بذر معرفی شده است که از این میزان ۹۱ رقم توسط موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، ۲۸ رقم توسط موسسه تحقیقات دیم، ۱۰ رقم توسط شرکت های فعال در زمینه تولید بذر گندم و ۳۵ رقم با منشا خارجی معرفی شده اند.
طبق بررسی صورت گرفته حدود ۲۱ درصد وابستگی برای تامین بذر گندم در کشور وجود دارد، که البته این میزان وابستگی در ارقام پر کاربرد نیست و مشکلی در تامین بذر گندم در داخل کشور وجود ندارد. در ادامه بذور شاخص گندم ذکر می گردد.
وابستگی ۱۳ درصدی در بذر جو به خارج از کشور
جو یکی از محصولات اصلی در جیره غذایی دام و طیور است که سهم بسزایی در امنیت غذایی پایدار کشور دارد. از آنجایی که زراعت جو بسیار مشابه گندم است و از زمان های طولانی کشت جو در کشور رایج بوده به همین منظور تولید بذر این محصول همواره مورد توجه مراکز تحقیقاتی کشور بوده است.
از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۴۰۲ موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال، ۵۸ رقم جو را پس از بررسی در فهرست ملی ارقام به ثبت رسانده است. از ارقام فهرست ملی جو، ۳۴ رقم توسط موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، ۱۶ رقم نیز توسط موسسه تحقیقات دیم کشور و مابقی ارقام فهرست ملی جو نیز توسط شرکت خارجی به کشور وارد شده‌اند و پس از کسب مجوز از موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال در فهرست فوق ذکر شده‌اند. بنابراین حدود ۱۳ درصد وابستگی در واردات ارقام بذر جو وجود دارد لذا مشکلی در جهت تامین بذر جو در داخل کشور وجود ندارد.
کلزا، دانه روغنی پر اهمیت اما با ۶۶ درصد وابستگی به واردات بذر
کلزا یکی از دانه‌های روغنی مهم در کشور است که از روغن آن در مصارف خوراکی و از کنجاله آن در تغذیه دام و طیور استفاده می‌شود. با وجود کاربرد مهم این دانه روغنی در کشور در خصوص تولید بذر آن در موسسات تحقیقاتی کشور کار مطلوبی صورت نگرفته و ارقام مقاوم به ریزش در ایران بسیار کم است.
ارقام مختلف بذر ثبت شده کلزا در فهرست ارقام ملی ایران ۶۳ رقم است که از این میزان ۲۰ رقم توسط موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، یک رقم نیز توسط شرکت توسعه کشت دانه‌های روغنی و مابقی ارقام از طریق واردات تامین شده است. در زمینه وابستگی به بذر کلزا در حدود ۶۶ درصد وابستگی به شرکت‌های تولید کننده بذر در خارج از کشور هستیم.
بیشترین میزان بذر خارجی در فهرست ملی ارقام کلزا متعلق به دو شرکت Syngenta و Euralis Semences[۲] است. در دانه های روغنی علاوه بر اقلیم بذور آنها نیز بر اساس تیپ رشدی نیز تقسیم بندی می گردند که در ادامه ارقام شاخص کلزا معرفی می شود.
دانه سویا با کم ترین وابستگی به واردات در تامین بذر
دانه سویا به صورت روغن خوراکی و کنجاله یکی از اقلام پرمصرف در جیره غذایی انسانی و دام به شمار می رود. با وجود کشت طولانی مدت این گیاه در کشور تنها کشت وسیع و قابل توجه این گیاه در سه استان شمالی کشور یعنی گلستان، مازندران و گیلان صورت می گیرد. در واقع این بذور با اقلیم کشور تناسب چندانی ندارند.
ارقام مختلف بذر ثبت شده این محصول ۲۳ رقم است. ۲۰ رقم در فهرست فوق توسط موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، ۱ رقم توسط شرکت توسعه کشت دانه های روغنی و یک رقم نیز توسط شرکت Zemun Polje معرفی شده است. در ادامه شاخص ترین ارقامی که در کشور کشت می شود مورد بررسی قرار می گیرد.
پی‌نوشت:
[۱] شرکت فعال در صنعت کشاورزی در سوئیس
[۲] شرکت تولیدکننده بذر به خصوص دانه های روغنی در اروپا
انتهای پیام/ کشاورزی
نیمی از عکس ها باز نمیشه ... !