افزایش واردات دانه های روغنی با وجود کاهش ۷۰۰ میلیون دلاری واردات روغن

یکی از سیاست‌های اصلی اقتصاد مقاومتی کاهش میزان وابستگی در تأمین محصولات اساسی کشاورزی است که در ماده های ششم و هفتم از سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی به آن اشاره شده است. از جمله محصولات کشاورزی که بخش زیادی از نیاز داخلی آن از طریق واردات تأمین می‌شود، انواع روغن‌های گیاهی و حیوانی است.

سال گذشته وزارت جهاد کشاورزی برای کاهش وابستگی ۹۵ درصدی تأمین روغن کشور به واردات، دریافت مجوز واردات روغن را به خرید دانه روغنی داخلی منوط کرد. در این طرح، دولت برای تشویق کارخانجات به خرید دانه‌های روغنی تولید داخل، مقرر کرد تا به ازای خرید هر کیلوگرم دانه روغنی داخلی، کارخانجات بتوانند ۲ کیلوگرم روغن خام و یا ۹ کیلوگرم دانه روغنی وارد کشور نمایند. (۱)

این اقدام وزارت جهاد کشاورزی که مورد تحسین کارشناسان داخلی قرار گرفت، موجب شد میزان واردات روغن به کشور که در طول سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۳ به طور میانگین بیش از ۱٫۷ میلیارد دلار بود، در سال ۱۳۹۴ به حدود ۱ میلیارد دلار کاهش یابد. در ۶ ماهه ابتدایی سال جاری نیز واردات روغن به روند کاهشی خود ادامه داده و به کمتر از ۳۸۰ میلیون دلار رسیده است.

اما از طرف دیگر واردکنندگان به جای خرید دانه‌های روغنی داخلی، اقدام به واردات دانه‌های روغنی از خارج کشور نموده‌اند. در واقع گرچه وابستگی کشور در تأمین روغن مورد نیاز به واردات کاهش یافته اما در مقابل در تأمین دانه‌های روغنی وابستگی به واردات به شدت افزایش یافته است.

میزان واردات دانه‌های روغنی که در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۳ به طور میانگین کمتر از ۳۰۰ میلیون دلار بود، در سال ۱۳۹۴ به بیش از ۹۸۰ میلیون دلار افزایش یافت. روند افزایش واردات دانه‌های روغنی در سال جاری نیز ادامه داشته به طوریکه در ۶ ماه اول سال میزان واردات آن با ۱۵ درصد افزایش نسبت به سال گذشته به حدود ۶۳۰ میلیون دلار رسیده است.

این افزایش میزان واردات دانه‌های روغنی درحالی رخ داده است که به گفته کارشناسان این حوزه، امکان تأمین بخش قابل توجهی از نیاز داخلی به دانه‌های روغنی در داخل فراهم است. واردات دانه‌های روغنی در مقایسه با واردات روغن خام مناسب تر است چراکه با فرآوری دانه‌های روغنی، ارزش افزوده بیشتری در داخل کشور تولید می‌شود. با این حال لازم است سازوکاری طراحی شود که کارخانجات روغن کشی، تا جای ممکن دانه‌های روغن مورد نیاز خود را از داخل تهیه نموده و در صورت نیاز بیشتر، اقدام به واردات نمایند.

به منظور کاهش سهم دانه‌های روغنی وارداتی از بازار داخل، اقدامات زیر پیشنهاد می‌گردد:

۱- کاهش میزان واردات دانه روغنی به ازای هر کیلوگرم خرید داخلی: درحال حاضر کارخانجات داخلی به ازای خرید هر کیلوگرم دانه روغنی داخلی مجوز واردات ۹ کیلوگرم دانه روغنی را دریافت می‌نمایند. این بدان معناست که کارخانجات داخلی تنها موظف هستند ۱۰ درصد نیاز خود را از داخل تهیه نمایند. پیشنهاد می شود میزان واردات مجاز به ازای هر کیلوگرم خرید داخلی کاهش یافته تا کارخانجات داخلی، بخش بیشتری از نیاز خود را از داخل تهیه نمایند.

۲- عدم اختصاص ارز مبادله‌ای به واردات دانه‌های روغنی: اختصاص ارز مبادله‌ای تنها برای محصولاتی توصیه می‌شود که امکان تولید آن‌ها در داخل کشور فراهم نیست. درحال حاضر به دلیل تفاوت قیمت ارز مبادله‌ای با قیمت ارز آزاد، تخصیص ارز مبادله‌ای موجب کاهش قیمت محصولات وارداتی، به اندازه ۱۵ الی ۲۰ درصد از مقدار واقعی میشود. بنابراین در مورد دانه‌های روغنی که لازم است تولیدات داخلی سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص دهند، اختصاص ارز مبادله‌ای توصیه نمی‌شود.

۳- افزایش تعرفه واردات و تخصیص منابع حاصل از آن به کاهش قیمت محصولات داخلی: یکی از دلایل اصلی که موجب می‌شود کارخانجات روغن کشی به واردات دانه‌های روغنی مورد نیاز خود تمایل بیشتری داشته باشند، پایین بودن قیمت آن است. درحال حاضر تعرفه واردات دانه‌های روغنی ۱۰ درصد تعیین شده که با توجه به شرایط فعلی می توان بر میزان آن افزود.

به عنوان نمونه طبق آمار گمرک، قیمت هر کیلوگرم دانه سویا وارداتی در ۶ ماهه نخست سال جاری، با احتساب قیمت دلار آزاد در حدود ۱۵۰۰ تومان است که با ۱۰ درصد تعرفه واردات به ۱۶۵۰ تومان می‌رسد. اما قیمت خرید تضمینی دانه سویا تولید داخلی در حدود ۲۳۰۰ تومان در نظر گرفته شده است که بسیار بیشتر از قیمت دانه سویای وارداتی است. (۲)

در حال حاضر دانه سویا بیش از ۸۰ درصد کل واردات دانه‌های روغنی کشور را به خود اختصاص داده‌است.

در این شرایط چنانچه تعرفه واردات دانه‌های روغنی به ۳۰ درصد افزایش یابد، قیمت تمام شده هر کیلوگرم دانه سویا وارداتی به حدود ۲۰۰۰ تومان افزایش می‌یابد و دولت میتواند از منابع حاصل از آن به هرکیلوگرم دانه روغنی که کارخانجات از داخل خریداری می‌نمایند، ۳۰۰ تومان یارانه اختصاص دهد. به این ترتیب از نظر قیمتی نیز کارخانجات به تأمین نیاز خود از داخل راغب تر خواهند شد.

بنابراین می‌توان گفت که لازم است وزارت جهاد کشاورزی برای تکمیل سیاست مناسبی که در سال گذشته اتخاذ کرده است، با استفاده از سه راهکار بیان شده، شرایط را برای کاهش بیشتر وابستگی تأمین روغن و دانه‌های روغنی کشور به واردات، فراهم نماید.