مسیر اقتصاد/ انعقاد پیمان پولی با کشورهای همسایه راهکار مناسبی جهت تسهیل و کاهش هزینه های تجارت است. در واقع در شرایطی که از پیمان های پولی استفاده شود، طرفین برای انجام تجارت به ارزهای جهان روایی از قبیل دلار و یورو نیاز نخواهند داشت و تجارت دو جانبه بین دو کشور با استفاده از ارز ملی آنها انجام می شود.
این درحالیست که علاوه بر پیمان پولی، کشورهایی که واردات بالایی از ایران دارند را می توان ملزم به استفاده از ریال در مبادلات کرد و در توافقاتی، سیستم های مالی مستقل و دوجانبه به صورت مشترک با آنها راه اندازی نمود.
بهبود روابط تجاری ایران و عراق در گروی بهبود روابط بانکی
یکی از کشورهای همسایه و طرف عمده تجاری ایران کشور عراق است. دو کشور همدیگر را همسایه های استراتژیکی می دانند که از قدیم روابط اقتصادی و تجاری عمیقی داشته اند. از طرفی دائما به توسعه روابط اقتصادی و تجاری تأکید داشته اند.
در حال حاضر یکی از مهم ترین موانع گسترش روابط اقتصادی ایران و عراق مشکل روابط بانکی است. تحریم بانکی دسترسی ایران به نظام غالب بانکی دنیا که بر اساس سیستم دلاری طراحی شده است را با مانع روبرو کرده است. این محدودیت، به مانع بزرگی جهت تسهیل و گسترش تجارت دوجانبه میان ایران و عراق تبدیل شده است.
تعلل بانک مرکزی برای مذاکره با عراق جهت حل مشکلات روابط بانکی
مهرماه سال جاری در همایش تجاری ایران و عراق مشاور عالی بانک مركزی عراق ادعا نمود كه در سال گذشته جهت حل موانع بانکی يك توافقنامه ١٧ بندی بین بانک مرکزی عراق و ایران امضاء شده، اما بانك مركزی ايران تاکنون هيچ اقدامی در راستای اجرای آن انجام نداده است.
این مقام عراقی اعلام نموده بود كه آماده مذاكره جهت حل و فصل مسائل بانكی است و از اينكه نماينده بانك مركزی حتی در همايش نیز حضور نداشته، تعجب نموده است. به گفته وی در فروردين امسال هم علیرغم پیگیری های انجام شده موفق به مذاكره با بانک مرکزی ایران نشده است.
پیشنهاد راه اندازی بانک مشترک جهت استفاده از ارزهای ملی
همچنین سفیر عراق در ایران نیز سابقا مطرح نموده بود که راه اندازی یک بانک مشترک میان دو کشور برای انجام مبادلات تجاری و اقتصادی با ارزهای ملی طرفین می‌تواند سطح روابط اقتصادی را گسترش دهد؛ اما طرف عراقی مدعی است که ایران در این زمینه کوتاهی نموده و رفع این مشکلات نیازمند تصمیم قطعی و جدی است.
لازم به ذکر است که راه اندازی یک بانک مشترک جهت استفاده از ارزهای ملی مزایای فراوانی دارد. بدین طریق که راه اندازی چنین بانکی باعث می شود – جدای از نظام پرداخت کنونی که در اختیار آمریکا و برخی دیگر از کشورهای غربی است- یک نظام پرداخت جدید جهت انجام مبادلات میان دو کشور شکل بگیرد؛ نظامی که در آن نقش ارزهای واسط و جهانروایی از قبیل دلار و یورو حذف شده است و ریال در آن پررنگ می شود.
امکان راه اندازی سیستم پیام رسان مالی در قالب بانک مشترک
در قالب چنین بانک مشترکی این امکان وجود دارد که دو کشور برای انجام پیام رسانی مالی معاملاتشان، اقدام به راه اندازی سیستم پیام رسان مالی جایگزین سیستم هایی از قبیل سوئیفت نمایند. در صورت راه اندازی چنین سیستمی، معاملات به طور مستقل از اختیارات آمریکا، با هزینه کمتر و سرعت بالاتر انجام می شود.
بنابراین با حذف نقش ارزهای جهانروا، عملیات پرداخت و تسویه مبادلات میان دو کشور با ارزهای ملی و به صورت کاملا مستقل و بدون رصد و نظارت آمریکا صورت می پذیرد. لذا امکان ایجاد محدودیت و تحریم بر سر راه مبادلات نیز از بین می رود.
اثربخشی بهبود روابط بانکی در کنار استفاده از ارزهای ملی
اگر بانک مرکزی از ظرفیت حاصل از معاملات با ارزهای ملی استفاده نماید و اقدام به انعقاد پیمان پولی دوجانبه با کشور عراق کند، می تواند زمینه تسهیل و گسترش تجارت میان دو کشور را فراهم کند. اما از آنجا که واردات عراق از ایران بسیار بیشتر از صادرات این کشور به ایران است، علاوه بر پیمان پولی باید زمینه استفاده از ریال ایران برای عراق فراهم شود.
در سال ۹۵ میزان صادرات ایران به کشور عراق بیش از ۶ میلیارد دلار بوده است و در مقابل وارداتش نیز حدود ۵۰ میلیون دلار بوده است. در این شرایط تاسیس بانک مشترک و ایجاد پیام رسان مالی مستقل، می تواند زمینه را برای توسعه استفاده از ریال ایران در تجارت با عراق فراهم آورد.
روابط بانکی میان ایران و عراق با تکیه بر سیستم مبادلات دلاری بهبود نخواهد یافت؛ چرا که حتی اگر دو کشور روابط کارگزاری بانکی میان خود را نیز توسعه دهند، در پایان این سیستم های پرداخت آمریکایی هستند که اجازه بهره برداری از این روابط را نخواهند داد. اما در صورتی که دو کشور از ارزهای ملی استفاده کنند و با تاسیس بانک و پیام رسان مشترک، یک بستر جدید و مستقل از نظام دلاری شکل دهند، می تواند در بهبود روابط بانکی را نیز اثربخش باشد.
