به گزارش مسیر اقتصاد صندوق قرض الحسنه یک ابزار و بستر مالی برای مراودات بین اشخاص در جامعه است. اخیرا این بستر، به عنوان محملی برای سوء استفاده‌گران جهت تامین مقاصدی مانند پولشویی و فرار مالیاتی قرار گرفته است. صندوق‌های قرض‌الحسنه در کشور با هدف مقابله با نظام ربوی و اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه به ویژه به افراد محروم تشکیل شده است. طی دهه‌های اخیر با وجود اینکه صندوق‌های زیادی به گروه‌های کم‌درآمد، برخی کسب‌وکارها و بخش مولد کمک کرده‌اند، اما برخی از آنها نیز مشکلاتی را برای سیستم پولی و مالی کشور به وجود آورده است.
قرض‌الحسنه در مکتب اسلام از جایگاه والایی برخوردار بوده و صندوق‌های قرض الحسنه با هدف رفع مشکلات مالی و اقتصادی، بهبود فرهنگ مشارکت مالی، تأمین سرمایه برای همه اقشار جامعه، دوری از ربا و ترویج سنت پر برکت الهی قرض‌الحسنه تأسیس شده‌اند. لذا تسهیل چنین سنتی پسندیده است، اما باید در نظر داشت که اجرای چنین سازوکاری نباید دستاویز عده‌ای سودجو برای اعمال مجرمانه نظیر فرار مالیاتی یا پولشویی قرار بگیرد. ساختار فعلی صندوق‌های قرض‌الحسنه و مراودات مالی مرتبط با آن به گونه‌ای بوده که موجب عدم شفافیت شده است و برخی از این ویژگی سوء استفاده‌هایی نظیر فرار مالیاتی کرده‌اند.
۹۵۰۰ دستگاه کارتخوان در اختیار تنها ۸ صندوق قرض‌الحسنه
سوء استفاده از صندوق‌های قرض الحسنه به سبب ساز و کار غیرشفاف آن که در ادامه توضیح داده خواهد شد، به حدی افزایش یافت که محمدهادی سبحانیان، رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی شهریور سال گذشته در نشست مشترک با واحدهای اجرایی مبارزه با فرار مالیاتی در استان‌ها در واکنش به این مسئله گفت: نهاد مقدس صندوق قرض‌الحسنه سال‌ها خدمات ارزشمندی را به جامعه ارائه داده است اما متأسفانه امروز برخی از این صندوق‌ها به محملی برای اختفای فعالیت اقتصادی برخی صنوف تبدیل شده‌اند.
وی افزود: مجموع واریزی به حساب بانکی ۲۰ عدد از این صندوق‌ها در سال ۱۴۰۰ حدود ۶۹ هزار میلیارد تومان بوده است. تعداد هشت صندوق قرض‌الحسنه در سال ۱۴۰۲، ۹ هزار و ۵۰۰ دستگاه پوز در اختیار داشته‌اند و بخش قابل توجهی از این پوزها در فعالیت‌های اقتصادی‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند که هیچ‌گونه شفافیتی برای نظام مالیاتی کشور ندارند.
مراجع صدور مجوز و تعداد صندوق‌های قرض‌الحسنه در کشور
مطابق دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت، نظارت و انحلال صندوق‌های قرض‌الحسنه تک شعبه‌ای مصوب هزار و سیصد و چهل و ششمین جلسه مورخ ۱۴۰۱/۰۷/۱۹ شورای پول و اعتبار در حال حاضر تنها مرجع صدور مجوز صندوق‌های قرض‌الحسنه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است و فعالیت صندوق‌ها باید تحت نظارت این بانک انجام پذیرد.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و سازمان اقتصاد اسلامی دو مرجع رسمی صدور مجوز فعالیت صندوق‌های قرض‌الحسنه بوده‌اند. هر چند در گذشته‌ای نه چندان دور نهادها و سازمان‌های مختلف دیگری همچون وزارت کشور، نیروی انتظامی، شورای نظارت بر صندوق‌های قرض‌الحسنه و شورای پول و اعتبار نیز مسئولیت نظارت یا صدور مجوز در این حوزه را بر عهده داشته‌اند.
در خصوص تعداد صندوق‌های قرض‌الحسنه فعال در کشور آمار دقیق و واحدی وجود ندارد. لیکن بنا بر گزارش مورخ ۱۴۰۱/۰۸/۲۸ سازمان بازرسی کل کشور به وزارت امور اقتصادی و دارایی، تعداد ۳۵۰۰ صندوق قرض‌الحسنه فعال در کشور وجود دارد که از این تعداد ۳۰ صندوق تحت نظارت بانک مرکزی جمهموری اسلامی ایران و ۹۱۴ صندوق تحت نظارت سازمان اقتصاد اسلامی قرار دارد و حدود ۲۵۰۰ صندوق قرض‌الحسنه تحت نظارت دو نهاد فوق‌الذکر قرار ندارند.
دو ویژگی اصلی صندوق‌های قرض‌الحسنه برای سوء استفاده
نگاهی گذرا بر روند فعالیت صندوق‌ها حاکی از وجود میزان قابل توجهی از موارد عدم شفافیت در نحوه عضو پذیری و مراودات مالی صندوق‌های قرض الحسنه را دارد. این موضوع در کنار تعداد بالای صندوق‌های قرض الحسنه در سطح کشور و گستره وسیع جغرافیایی آن، احتمال سوء استفاده و ایجاد اختلال در روند اقتصادی کشور را محتمل می‌کند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد امکان افتتاح حساب بدون ارائه اطلاعات کامل هویتی در برخی از صندوق‌ها و فقدان نظارت کافی بر جریان نقدینگی، زمینه ساز استفاده نابجا از این صندوق‌های قرض‌الحسنه را برای فرار مالیاتی و جرائم مالی دیگر از جمله پولشویی فراهم کرده است. در واقع عدم شفافیت در گردش مالی و عدم شناسایی ذینفعان واقعی دو ویژگی اصلی صندوق‌های قرض‌الحسنه است که سوء استفاده از آن را برای سودجویان جذاب کرده است.
انتهای پیام/ مالیات
