به گزارش مسیر اقتصاد بانکداری اجتماعی یکی از انواع فعالیت های مالی است که در چند دهه گذشته در دنیا روند رو به رشد را طی کرده است. این نوع بانک‌ها اهداف اجتماعی از جمله کاهش فقر، بهبود محیط زیست و … را مقدّم بر سودده بودن پیگیری می‌کنند.
بانک گرامین یکی از انواع بانک‌های اجتماعی است که توسط محمد یونس در سال ۱۹۷۷ در بنگلادش فعالیت خود را با اعطای وام‌های خرد به افراد فقیر و به ویژه زنان آغاز نمود تا بدین طریق زمینه توانمندسازی تدریجی این قشر از جامعه را فراهم کند.
محمد یونس موسس بانک گرامین منشا ایده تاسیس این نهاد را اینگونه بیان می کند که بسیاری از افراد جامعه بنگلادش، در چرخه ناامیدکننده فقر قرار داشتند و برنامه‌های توسعه‌ای سازمان‌های بین المللی نمی توانست افراد نیازمند و غنی را تفکیک کند.
به علاوه مدل تسهیلات‌دهی بانک‌های مرسوم به گونه‌ای طراحی شده بود که افراد فقیر به دلایل مختلف از جمله بی‌سوادی، عدم دسترسی به وثیقه مالی و … از دریافت آن محروم می ماندند.
بانک گرامین برای رفع موانع موجود در نظام بانکی ابتدا ارائه وام‌های خرد را که به دلیل هزینه زیاد توسط سایر بانک‌ها اعطاء نمی‌شد مبنای فعالیت خود قرار داد.
شیوه ارزیابی مشتریان در بانک اجتماعی گرامین
مدل تسهیلات‌دهی که محمد یونس و همکارانش طراحی کرده‌اند به این شکل است که هر فرد برای دریافت وام می بایست عضو یک گروه ۵ نفره همفکر که به لحاظ اجتماعی-اقتصادی شرایط مشابه دارد شود و پس از تشکیل گروه، بانک به بررسی احراز صلاحیت آن می‌پردازد.
تشکیل چنین گروه‌هایی نیز به دلیل بهره‌گیری از وثیقه اجتماعی که بر پایه اعتماد جمعی است، بجای دریافت وثیقه مالی از متقاضیان است تا از این طریق مسئله تامین وثیقه برای افراد نیازمند مرتفع شود.
بانک گرامین ابتدا به دو نفر از اعضاء گروه وام اعطاء می کند و پس از بازپرداخت کامل تسهیلات، نوبت به سایر اعضاء می رسد که وام را دریافت کنند.
اگر تمام اعضاء در بازپرداخت اقساط وام خود خوش حساب باشند در دفعات بعد به میزان ۵ الی ۱۰ درصد به تسهیلات آنها افزوده می‌شود و اگر یکی از اعضاء در بازپرداخت وام خود خوب عمل نکند، تمام اعضاء شایستگی خود را برای دریافت تسهیلات بالاتر در سال‌های آتی از دست می‌دهند.
بدین طریق تمام اعضاء در کیفیت دریافت و بازپرداخت تسهیلات یکدیگر اثر می پذیرند به همین دلیل آنها برای حفظ روند رو به رشد خود می‌بایست با همدیگر همکاری و مشورت کنند.
البته بانک برای حفظ وحدت و انسجام گروه‌ها در مدیریت آنها دخالت نمی‌کند و اداره آن را به اعضاء آن می‌سپارد و تنها یکسری خدمات آموزشی برای هموار شدن مسیر موفقیت آنها ارائه می دهد.
ایجاد صندوق گروهی برای اعطای وام
بانک گرامین همچنین اعضاء گروه ها را تشویق به تشکیل صندوق‌هایی می کند تا هر یک از اعضاء درصدی از تسهیلات دریافتی خود (معمولا ۵ درصد) را در این صندوق پس‌انداز کرده تا در شرایط نیاز بتوانند از این صندوق وامی با نرخ بهره صفر دریافت کنند. این وام نمی تواند بیشتر از نصف موجودی صندوق باشد.
هر ۸ گروه یک مرکز را شکل می دهند که رئیس آن نیز از بین اعضاء این گروه‌ها انتخاب می شود. هر چند مدت (معمولا هر هفته یکبار) جلسه‌ای بین اعضاء مرکز در مکانی مشخص با حضور یکی از کارمندان بانک ترتیب داده می‌شود. هر گروه می‌تواند برای حل مشکلات درونی خود از سایر گروه‌های مرکز کمک گیرد.
نحوه بازپرداخت تسهیلات در بانک گرامین
در حال حاضر شیوه بازپرداخت تسهیلات گرامین بانک به طور خلاصه به این شکل است:
- دوره بازپرداخت وام: یکساله
- نرخ بهره: ۲۰ درصد
- اقساط وام: پرداخت به صورت هفتگی
با توجه به اینکه هزینه اعطای وام‌های خرد بسیار بالا است، دو راه برای ادامه فعالیت بانک گرامین وجود دارد:
- بخشی از هزینه‌های خود را از طریق وام های بلاعوض دولت و یا کمک‌های خیرخواهانه تامین کند. کما اینکه در زمان آغاز فعالیت خود نیز به این نحو عمل نمود
- هزینه‌های اضافی تسهیلات خرد را با افزایش نرخ بهره (نرخ بهره‌ای بالاتر از سایر بانک‌ها) جبران کند.
بانک گرامین راه دوم را فعالیت مالی خود برگزید چرا که اولا دریافت کمک‌های مالی به طور دائمی دشوار است و ثانیا دوره بازپرداخت تسهیلات این بانک در فاصله‌های زمانی کوتاهی صورت می‌گیرد و مشتریان توانایی پرداخت اقساط را دارند.
جمع بندی
بانک گرامین به عنوان یک مدل بانکداری اجتماعی موفق به حساب می‌آید و تا کنون توانسته در بیش از ۵۰ کشور دنیا شعبه داشته و به افراد فقیر خدمات مالی ارائه دهد.
من وام ۲۰۰میلیارد تومانی میخام ۰۹۱۵۴۴۹۱۰۱۸