مسیراقتصاد/ اتیل‌بنزن مایعی قابل اشتعال، سمی و بی‌رنگ است که بویی شبیه به بنزین دارد و برای تولید استایرن استفاده می‌شود. اتیل‌بنزن به طور طبیعی در زغال سنگ و نفت وجود دارد ولی به صورت صنعتی از واکنش اتیلن و بنزن تولید می‌شود. میزان تقاضا و ارزش بازار اتیل بنزن در سال‌های آتی به واسطه افزایش تقاضای استایرن مونومر روبه افزایش است.
ارزش بازار اتیل بنزن تا سال ۲۰۲۸ به ۲۴ میلیارد دلار می‌رسد
اتیل‌بنزن به صورت صنعتی به وسیله ترکیب بنزن و اتیلن در واکنش آلکیلاسیون در حضور کاتالیزور اسیدی مانند کلرید آلومینیوم تولید می‌شود. بیش از ۴۷ درصد بنزن تولید شده در جهان صرف تولید اتیل‌بنزن می‌شود.
اتیل‌بنزن عمدتاً در تولید استایرن کاربرد دارد؛ هیدروژن زدایی کاتالیتیکی اتیل‌بنزن موجب تولید هیدروژن و استایرن می‌شود. استایرن هم ماده اولیه تولید چندین ماده شیمیایی مانند پلی استایرن، ABS، SBR، رزین‌های SAN، پلی استر استایرن و پوشش‌های محافظ پلاستیکی استایرن بوتادین است. این ماده در تولید استات سلولز هم کاربرد دارد.
در برخی از کشورهای جهان، اتیل‌بنزن به طور مستقیم به عنوان عامل ضد کوبش به بنزین اضافه می‌شود و عدد اکتان بنزین را افزایش می‌دهد. این ماده در صنايع آب‌كاری، چاپ و رنگ، لعاب كاری، كاغذ، لاستيک، صنايع چوب و براق كننده‌ها به عنوان حلال مورد استفاده قرار می‌گيرد.
روند تقاضای اتیل‌بنزن در جهان افزایشی است. عمده افزایش تقاضای جهانی اتیل‌بنزن به واسطه افزایش تقاضای استایرن بوده است. متناسب با روند روبه شد تقاضای استایرن در صنایع تولید لاستیک، ساختمان سازی، خودرو و غیره، میزان تقاضای اتیل‌بنزن هم افزایشی خواهد بود. بر اساس پیش‌بینی‌های انجام شده، میزان تولید و ارزش بازار اتیل‌بنزن تا سال ۲۰۲۸، مطابق نمودار زیر رشد خواهد کرد و به ۳۹.۵ میلیون تن به ارزش ۲۴ میلیارد دلار خواهد رسید.
کاهش ۲۰۰ میلیون دلاری صادرات پلی‌استایرن به دلیل کمبود استایرن مونومر
با وجود حجم بالای تولید بنزن و اتیلن در کشور، زنجیره ارزش اتیل‌بنزن به شکل محدودی توسعه پیدا کرده است. در حال حاضر، ظرفیت تولید اتیل‌بنزن پتروشیمی تبریز ۱۰۰ هزار تن و ظرفیت تولید اتیل‌بنزن پتروشیمی پارس ۶۴۵ هزار تن است. که تمام اتیل‌بنزن تولید شده در این واحدها صرف تولید استایرن مونومر می‌شود.
صنایع پایین‌دستی اتیل‌بنزن، که عمدتا واحدهای تولید کننده پلی استایرن هستند، به شکل قابل توجهی در ایران توسعه پیدا کرده‌اند. این واحدها با کمبود مواد اولیه استایرن مونومر روبه رو هستند و به همین دلیل کمتر از میزان ظرفیت اسمی محصول تولید می‌کنند.
همانطور که در نمودار زیر نشان داده است، پلی‌استایرن ظرفیت صادراتی بالایی دارد و درآمد ارزی مطلوبی برای کشور حاصل می‌کنند. ایران یک صادر کننده پلی استایرن معمولی[۱] و پلی استایرن مقاوم[۲] محسوب می‌شود. صادرات این محصول در سال ۱۴۰۰ به ۴۸۰ میلیون دلار رسید. اما تنها به دلیل شرایط تعمیر و نگهداری پارس و کمبود مواد اولیه، یعنی استایرن مونومر، این میزان به ۲۸۰ میلیون دلار کاهش یافت.
افزایش تولید اتیل بنزن باید در دستور کار شرکت ملی پتروشیمی قرار بگیرد
واحدهای پایین دستی استایرن، محصولات متنوعی همچون پلی استایرن انبساطی[۳]، آکریلونیتریل بوتادین استایرن[۴] و لاستیک‌های استایرن بوتادین[۵] را شامل می‌شوند که باید توسعه پیدا کنند. با توسعه این واحدها در کشور، نیاز به استایرن مونومر تشدید شده و ضرورت تعریف و احداث این واحد بیشتر می‌شود.
در حالی که تقاضای اتیل‌بنزن، استایرن مونومر و محصولات پایین‌دستی در سراسر جهان روند افزایشی دارد، روند توسعه این زنجیره در کشور مغفول مانده و برای آن برنامه‌ریزی جدی صورت نگرفته است. این موضوع موجب می‌شود که صنایع داخلی کشور، رقابت پذیری خود در بازارهای جهانی را از دست بدهند.
تولید استایرن مونومر نیازمند تولید اتیل‌بنزن است. ولی طرحی مبتنی بر تولید اتیل‌بنزن و استایرن مونومر در کشور متناسب با وضعیت فعلی نیستند. تاکنون ۲ طرح تولید اتیل‌بنزن و تولید استایرن مونومر در پتروشیمی تبریز و پتروشیمی کیان تعریف شده است.
پتروشیمی تبریز، برنامه دارد تمام اتیل‌بنزن تولید شده را صرف تولید استایرن کرده و عمده استایرن تولید شده را مصرف کند و این واحد برنامه‌ای برای توزیع استایرن مونومر در کشور ندارد. پتروشیمی کیان، یک واحد نسبتا بزرگ است که مراحل احداث و اجرای این طرح با کندی پیش می‌رود. علاوه بر این، ظرفیت تولید استایرن مونومر پتروشیمی کیان، کمتر ازنیاز داخلی فعلی است.
به همین دلیل برنامه ریزی برای افزایش تولید اتیل بنزن باید در دستور کار شرکت ملی پتروشیمی قرار گیرد. به عنوان نمونه، پتروشیمی‌های تولیدکننده محصولات پایه آروماتیک که خود تولیدکننده و صادرکننده بنزن هستند، می‌توانند با ایجاد طرح‌های توسعه و احداث واحدهای تولید اتیل بنزن، علاوه بر جلیوگیری از خام‌فروشی، مواد اولیه صنایع پایین دستی را تأمین کنند و حاشیه سود واحد خود را افزایش دهند.
منابع:
وبسایت شرکت ملی پتروشیمی ایران
آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران
پی‌نوشت:
[۱] GPPS
[۲] HIPPS
[۳] EPS
[۴] ABS
[۵] SBR
انتهای پیام/ انرژی
