به گزارش مسیر اقتصاد حدود نیمی از کشورهای جهان با مشکل پیری جمعیت یا کاهش نرخ باروری مواجهند. در این میان دولت ها سیاست های مختلفی را برای تنظیم رشد جمعیت خود و برقراری تعادل بین نرخ زادوولد و مرگ و میر اتخاذ نموده اند.
کاهش نرخ زاد و ولد نسبت به نرخ مرگ و میر علاوه بر کاهش جمعیت، موجب پیری جمعیت نیز می شود که می تواند تهدیدی اساسی برای آینده کشورها تلقی شود.
ایتالیا و بحران جمعیت
نرخ زادو ولد در ایتالیا به حدی کاهش یافته که دولت ایتالیا برای فرزندآوری به زوج ها پاداش می دهد. بئاتریس لورنزین، وزیر بهداشت ایتالیا در سال ۲۰۱۶ اعلام کرده که دولت این کشور قصد دارد پاداش خانواده هایی که فرزندهای بیشتری بیاورند را دو برابر نماید. وی ابراز امیدواری کرده که ایتالیا به این وسیله بتواند از «فاجعه جمعیتی» پیش روی خود خلاصی یابد.
نرخ رشد جمعیت ایتالیا از سال ۲۰۱۲ منفی شده و در سال ۲۰۱۸ به ۰.۱۳ – درصد رسیده است.[۱] نرخ باروری نیز در این کشور از ۲.۳۶ در سال ۱۹۵۵ به ۱.۴۴ در سال ۲۰۱۹ رسیده است.[۲] نرخ باروری تعداد فرزندی است که به طور متوسط توسط هر زن در طول زندگی اش متولد می شود.
پیری جمعیت در ایتالیا
میانگین سنی جمعیت یک کشور شاخص مهمی است که میزان پیری و یا جوانی آن را مشخص می کند. جمعیت جوان هرکشور ضامن رشد و توسعه آن کشور بوده و برعکس، پیری جمعیت، خطرات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و غیره را برای کشورها به وجود می آورد.
میانگین سنی جمعیت ایتالیا از حدود ۵۰ سال پیش همواره سیر صعودی داشته و جمعیت این کشور روز به روز پیرتر شده است. میانگین سنی ایتالیایی ها در سال ۱۹۵۵، ۳۰ سال بوده که این میزان پس از چند دهه افزایش اکنون به بیش از ۴۶ سال رسیده است. همین امر در کنار کاهش جمعیت نگرانی مسئولین این کشور را برانگیخته است.
در سال ۲۰۱۵ در ایتالیا تنها ۴۸۸ هزار نوزاد متولد شده که این میزان از زمان تاسیس دولت جدید ایتالیا در سال ۱۸۶۱ تا کنون بی سابقه بوده است. خبرگزاری بی بی سی در این باره گفته است: «اگر ما با همین روند ادامه داده و نتوانیم روند موجود را متوقف نماییم، در ۱۰ سال دیگر تنها حدود ۳۵۰ هزار نوزاد متولد خواهد شد. این مقدار از سال ۲۰۱۰، ۴۰ درصد کمتر بوده و یک فاجعه عظیم انسانی به حساب می آید.»[۴]
افزایش پاداش فزندآوری
وزیر بهداشت ایتالیا در سال ۲۰۱۵ بیان کرده که پاداش فرزندآوری برای خانوارهای کم درآمد باید دو برابر مقدار فعلی (۸۰ یورو یا ۹۰ دلار) در روز باشد. همچنین پاداش ها باید برای فرزند دوم و فرزندهای بعدی نیز ادامه یابند. همچنین خانوارهای بیشتری باید مشمول دریافت این پاداش ها شوند.
اتحادیه اروپا دچار بحران جمعیت
ایتالیا تنها کشوری نیست که شاهد کاهش چشمگیر نرخ زاد و ولد بوده است. میانگین نرخ باروری در اتحادیه اروپا در سال ۱۹۷۰، ۲.۴ بوده که این میزان در سال ۲۰۱۳ به ۱.۶۱ کاهش یافته است. به بیان سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، نرخ رشد جمعیت باید به ۲.۱ برسد تا بتوان از ثبات در حوزه جمعیت اطمینان حاصل کرد. بنابراین کشورهای دارای نرخ رشد جمعیت پایین تر از ۲.۱ با مشکلاتی از جمله جمعیت سالخورده، خدمات اجتماعی گسترده و مشکلات عدیده اقتصادی روبرو خواهندشد.[۵]
نرخ باروری ۲.۱ را اصطلاحا حد جانشینی می نامند؛ به معنای میزان نرخ باروری که باید در کشوری محقق شود تا در نتیجه جایگزین شدن مرگ و میر با جمعیت تازه متولد شده، جمعیت کلی یک کشور از ثبات کافی برخوردار باشد.
با این حال هم اکنون نرخ باروری در ایتالیا نه تنها از میزان استاندارد ۲.۱، بلکه از اتحادیه اروپا نیز کمتر بوده که نشانه شدت بحران در این کشور است.
سیاست های جمعیتی در سایر نقاط اروپا
علاوه بر ایتالیا بسیاری از کشورهای دیگر نیز سیاست های افزایش جمعیت را در پیش گرفته و زوج ها را به فرزندآوری بیشتر تشویق می کنند. در دانمارک، پویشی که توسط یک آژانس مسافرتی به راه افتاده، تحت عنوان «برای دانمارک این کار را بکن!» مردم را به فرزندآوری در سفر تشویق می نماید.
ژاپن حدود ۳۰ میلیون دلار برای مسابقات و رویدادهای مرتبط با کودکان سرمایه گذاری کرده تا فرهنگ فرزندآوری را در میان زوج های این کشور تسری دهد.
در فنلاند نیز به خانواده های دارای کودک نوزاد، بسته های مخصوص کودک شامل لباس گرم و کتاب اعطا می شود.
آیا تشویق های مالی کارآمد است؟
تحقیقات در مورد کارآمدی تشویق ها و هدایای مالی به نتیجه جامعی دست نیافته است. در ایتالیا، بیکاری شدید و فقدان سیاست های حمایتی از زنان شاغل، از مقصران اصلی نرخ باروری پایین شناخته می شوند.[۶]
دکتر الساندرو روسینا، استاد جمعیت شناسی و جامعه شناسی آماری یکی از دانشگاه های میلان معتقد است پاداش های فرزند آوری، بهترین تدبیر برای غلبه بر این دو مشکل اساسی و رسیدن به اهداف باروری در ایتالیا نیست. [۷]
هزینه برای سیاست های فرزندآوری به نفع کشور است
سیاست های تشویقی افزایش جمعیت در طول ۶ سال ۲.۲ میلیارد یورو برای دولت ایتالیا هزینه داشته است. این مساله با توجه به رشد اقتصادی کند و بدهی های سنگین این کشور، برای دولتمردان اصلا خوشایند نیست اما یک نوع سرمایه گذاری هوشمندانه برای آینده به حساب می آید.
اهمیت نرخ رشد جمعیتی، حقیقتی انکار ناپذیر
سرمایه گذاری چنین کشورهایی برای افزایش جمعیت، آن هم با وجود مشکلات اقتصادی عدیده ای که بسیاری از این کشورها با آن دست و پنجه نرم می کنند، اهمیت زیاد این مساله را یادآور می شود. گرچه به علل مختلف نرخ رشد جمعیت در بسیاری کشورها سیر نزولی داشته، اما خوشبختانه بسیاری از این کشورها هم اکنون متوجه اهمیت بحران پیش روی خود بوده و سیاست های لازم برای مقابله با این بحران را اتخاذ نموده اند.
پینوشت:
[۱] سایت yon.ir/LhL9z ،worldometers
[۲] همان
[۳] خبرگزاری خبرآنلاین، کد مطلب: ۴۰۰۲۲۰
[۴] سایت QUARTZ، کد مطلب: ۶۸۵۲۴۱
[۵] سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، yon.ir/AkPaU
[۶] سایت QUARTZ، کد مطلب: ۶۸۵۲۴۱
[۷] همان
انتهای پیام/ فرهنگ و گفتمان
