سرمایه گذاری در راه‌آهن چابهار – سرخس ۱۳ درصد سود ارزی دارد

مسیر اقتصاد/ راه آهن چابهار سرخس به عنوان طولانی ترین خط ریلی کشور به طول ۱۳۵۰ کیلومتر، کشورهای واقع در خشکی آسیای میانه را از طریق بندر راهبردی چابهار به آبهای آزاد متصل می کند.

این خط ریلی که از استان های شرقی کشور یعنی سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی عبور می کند، نقش ویژه ای در رفع محرومیت از این استانها و افزایش اشتغال خواهد داشت.

احداث قطعه اول راه آهن چابهار سرخس در سال ۸۹ آغاز شد. این قطعه به طول ۵۸۰ کیلومتر بندر چابهار را به شبکه ریلی کشور در زاهدان متصل می کند و پس از گذشت ۷ سال از آغاز پروژه تنها حدود ۳۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.

عملیات اجرایی قطعه دوم این پروژه از زاهدان تا حوالی تربت حیدریه به طول ۷۵۰ کیلومتر نیز پس از گذشت ۳ سال از کلنگ زنی پروژه به تازگی آغاز شده است.

لزوم مشارکت بخش غیر دولتی برای تکمیل راه آهن چابهار سرخس

مطابق قانون بودجه ۹۶ برای تکمیل راه آهن چابهار سرخس به ۷۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است اما وابستگی این پروژه به بودجه عمومی دولت باعث شده است که روند پیشرفت این پروژه به کندی صورت گیرد و در صورت ادامه روند فعلی، تکمیل این پروژه سال ها طول خواهد کشید.

دولت می تواند این پروژه را از طریق قراردادهای مشارکت عمومی خصوصی (PPP) به بخش غیر دولتی واگذار کند. یکی از رایج ‌ترین این قراردادها مدل BOT (ساخت، بهره ‌برداری و انتقال) است که طی آن ساخت و بهره برداری پروژه تا زمان بازگشت اصل سرمایه و رسیدن به سود مورد نظر به بخش غیر دولتی واگذار می شود.

توجیه اقتصادی راه آهن چابهار سرخس برای مشارکت بخش غیر دولتی

پروژه اتصال چابهار به سرخس به‌ عنوان مهم‌ترین زیرساخت توسعه ترانزیتی کشور از توجیه مالی و اقتصادی بالایی برخوردار است. طبق آمار سازمان راهداری جریان بار داخلی از این محور در سال گذشته ۶.۴ میلیون تن بوده است.

با توجه به ظرفیت‌های این کریدور ترانزیتی پیش‌بینی‌ می شود که بار ترانزیتی قابل ملاحظه ای نیز در سال اول بهره برداری جذب این محور شود. به‌ عنوان نمونه در دوره زمانی ۵ ساله (۹۱ – ۹۵) تنها از کشور افغانستان به مقصد بندرهای جنوبی کشور ۱۰ میلیون تن بار ترانزیت شده است. به ‌عبارت ‌دیگر، تنها از همسایه شرقی کشور به‌طور متوسط سالانه ۲ میلیون تن بار ترانزیتی به مقصد بندرهای جنوبی حمل شده است.

جریان بار ترافیکی پیش‌بینی‌شده برای سال اول بهره‌برداری از این محور با استناد به آمار چند سال اخیر سازمان راهداری و با در نظر گرفتن جذب ۱۵% بار داخلی و ۸۰% بار ترانزیتی به ریل مطابق جدول زیر است.

لازم به ذکر است که این برآورد وضعیت فعلی جریان بار بوده است و قطعاً پس از تکمیل و بهره‌برداری از این مسیر بار بیشتری جذب این محور خواهد شد.

برآورد جریان بار ریل پسند داخلی شرق کشور در شاخه شرقی کریدور شمال ـ جنوب در جدول زیر آمده است:

با توجه به تعرفه ‌های فعلی حمل بار داخلی و همچنین تعرفه حمل بار ترانزیتی در مسیر ریلی بندرعباس – سرخس، درآمدهای حاصل از بهره‌برداری برای صاحب خط در سال اول حدود ۶۰۰ میلیارد تومان پیش‌بینی می‌شود که بیش از ۹۰% آن درآمدهای حاصل از حمل بار ترانزیتی خواهد بود.

برآورد درآمدهای حاصل از حمل بار در محور چابهار – سرخس در جدول زیر آمده است:

با در نظر گرفتن رشد جریان بار ۱۰ سال گذشته می‌توان انتظار داشت حجم بار داخلی به‌صورت سالانه ۳% و بار ترانزیتی سالانه ۵% رشد داشته است.

فرضیات زیر جهت تأمین مالی این پروژه از طریق بخش غیردولتی در نظر گرفته‌شده است:

1. کسر سالانه ۱% هزینه کل ساخت با رشد سالانه ۲% بابت تعمیر و نگهداری
2. بهره‌برداری ۲۰ ساله این محور توسط سرمایه‌گذار
3. افزایش ۱۰% کرایه حمل ترانزیت به‌طور سالانه

با توجه به موارد فوق نرخ بازده داخلی سرمایه بدون اثر تورمی معادل ۱۳% ارزی خواهد بود.

ظرفیت نهادهای غیر دولتی داخلی برای تکمیل راه آهن چابهار سرخس

با توجه به اقتصادی بودن راه آهن چابهار سرخس، نهادهای غیر دولتی داخلی می توانند در این پروژه سرمایه گذاری کنند. یکی از این نهادها آستان قدس رضوی است که در راستای محرومیت زدایی و شکوفایی اقتصادی شرق کشور، می تواند سرمایه گذاری و بهره برداری از این پروژه را تا زمان بازگشت اصل سرمایه و سود مورد مناسب به مدل ۲۰ سال به عهده گیرد.

با این روش، تکمیل پروژه معطل بودجه دولت نخواهد شد و بخش غیر دولتی می تواند از طریق ایجاد صندوق پروژه در بازار سرمایه، از سرمایه های عمومی مردم برای تکمیل پروژه استفاده نماید.

پینوشت:

[۱] ۵۲ فرانک سوئیس  به ازای هر تن