هفته گذشته بعد از توافق ایران و کره جنوبی، بزرگترین قرارداد وام خارجی ایران در دوران پسابرجام به ارزش ۸ میلیارد یورو امضا شد. برای انعقاد این قرارداد محمد خزاعی رییس سازمان سرمایه گذاری خارجی و نمایندگانی از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و تعدادی از بانک‌های تجاری کشورمان به سئول سفر کردند.
به گزارش مسیر اقتصاد خزاعی در سخنانی در ابتدای مراسم امضای قرارداد خط اعتباری ۸ میلیارد یورویی با اگزیم بانک کره جنوبی، به سوابق خوب روابط و همکاری دوجانبه ایران و کره جنوبی اشاره کرد و اقتصاد کره جنوبی را یازدهمین اقتصاد بزرگ جهان و دارای توانمندی‌های تکنولوژیکی مطلوب دانست. وی همچنین عنوان کرد که امضا و اجرایی شدن این خط اعتباری گامی مهم در گسترش روابط بین دو کشور است.
استفاده دولت و بخش خصوصی از خط اعتباری با عاملیت ۱۲ بانک
طبق اعلام رئیس سازمان سرمایه گذاری خارجی ایران بخش های دولتی و خصوصی ایران می‌توانند در چارچوب مقررات موجود از این وام استفاده کنند. برای این منظور ۱۲ بانک ایرانی به عنوان بانک های عامل و طرف قرداد استفاده از این وام در نظر گرفته شده است.
چانگ مدیر اجرایی اگزیم بانک کره جنوبی نیز طی سخنانی ضمن تشکر از تلاش های سازمان سرمایه گذاری و همکاری های بانک مرکزی و سیستم بانکی ایران، امضا و اجرایی شدن این قرارداد را گام مهمی در توسعه روابط اقتصادی دو کشور مبتنی بر تامین منافع مشترک دانست. طبق گفته چانگ پروژه های متعددی با تایید بانک مرکزی و سازمان سرمایه گذاری ایران می توانند از این خط اعتباری بهره مند شوند.
صدور ضمانت نامه توسط وزارت اقتصاد برای دریافت وام
طبق اعلام سازمان سرمایه گذاری خارجی ایران پروژه های مختلف بویژه در حوزه بهداشت، حمل و نقل و انرژی پیش از این مورد مذاکره قرار گرفته و آماده معرفی به طرف کره ای هستند؛ پس از امضای قرارداد وام توسط سیستم بانکی کشور و اخذ مصوبه دولت برای تضمین وام مذکور، وزارت امور اقتصادی و دارایی برای صدور ضمانتنامه وام اقدام خواهد نمود.
اعطای وام خارجی بیشتر از سرمایه گذاری خارجی در ایران مورد توجه کشورها بوده است
در دوران پسابرجام مسئولین دولتی تمایل زیادی برای جذب سرمایه های خارجی داشته اند و به همین منظور در مذاکرات با کشورهای خارجی، امتیازهای زیادی را برای سرمایه گذاران خارجی در نظر گرفته اند. اما در عمل ورود سرمایه های خارجی با هدف ایجاد ظرفیت های تولیدی جدید کمتر تحقق یافته است. آمارها نشان می دهد که هنوز سرمایه گذاری خارجی به میزان قبل از تحریم ها نرسیده است.
این درحالیست که پس از انعقاد توافق برجام بین ایران و کشورهای ۱+۵ و اجرایی شدن آن از ابتدای سال ۲۰۱۶ میلادی، سران بعضی کشورها به ایران سفر کرده‌اند و در دیدار با همتایان ایرانی خود بعضا به تفاهمات و توافقاتی دست یافته‌اند.
در این میان، اعطای وام و تخصیص خط اعتباری ارزی توسط بانک های کشورهای خارجی به ایران، بیش از سرمایه گذاری مستقیم خارجی که منجر به ایجاد ظرفیت تولیدی جدید و انتقال تکنولوژی شود، مورد توجه کشورها بوده است.
پیشتر قرارداد وام ۷.۱ میلیارد دلار با اگزیم بانک چین برای برقی کردن راه آهن تهران – مشهد امضاء شد و همچنین قرارداد ۲.۲ میلیارد یورو وام با روسیه برای بخش انرژی و حمل و نقل امضا و اجرائی گردید. حال آنکه طبق آمار، در سال گذشته کمتر از ۴ میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی محقق شده است.
اما سوال مهم این است که ماهیت این وام‌های اعتباری چیست و چرا در زمانی که کشورها کمتر برای ایجاد ظرفیت های تولیدی در داخل ایران و سرمایه گذاری خارجی اقدام می‌کنند، اعطای وام خارجی به ایران با سرعت بیشتری پیش می‌رود؟
تفاوت سرمایه گذاری خارجی با وام خارجی
در اعطای وام اعتباری توسط کشورهای خارجی، این کشورها پولی وارد ایران نمی‌کنند، بلکه برای ایران اعتباری در نظر می‌گیرند که کشور بتواند از این کشورها اقلامی را خریداری نمایند.
به عنوان مثال وقتی کشور کره جنوبی ۸ میلیارد یورو به منظور اجرای پروژه هایی در حوزه بهداشت، حمل و نقل و انرژی به ایران وام می‌دهد، در عمل ایران می‌تواند برای اجرای این پروژه ها معادل قیمت وام در نظر گرفته شده، ماشین آلات، خدمات و دیگر اقلام مورد نیاز این پروژه ها را از کره جنوبی وارد نماید. لذا واردکنندگان ایران در زمان واردات پولی نمی‌پردازند و باید بعد از مدتی، وام اعتباری کشور کره‌جنوبی را بازپرداخت نمایند.
بنابراین این وام های اعتباری عملا مسیری را برای تسهیل صادرات محصولات و خدمات تولید شده در کشورهای خارجی به ایران باز می نماید و با سرمایه گذاری مستقیم خارجی که مورد تأکید ایران قرار دارد، تفاوت قابل توجهی دارد.
تمایل کشورها به تعامل اقتصادی بدون ریسک با ایران
در سرمایه گذاری مستقیم خارجی، سرمایه گذار با وارد کردن سرمایه های خود به ایجاد ظرفیت های تولیدی جدید اقدام می‌کند و علاوه بر این بخشی از ریسک ها و مخاطرات سودده بودن فعالیت تولیدی را به عهده می گیرد.
اما وام خارجی با ایجاد تقاضای بیشتر برای تولیدکنندگان کشور وام دهنده، رونق قابل توجهی برای این کشورها ایجاد می‌کند. همچنین در آینده این کشورها می‌توانند مبلغ وام را به همراه سود آن از ایران که توسط وزارت اقتصاد کشور ضمانت شده، بدون هیچگونه ریسک پس بگیرند. لذا برای کشورها اعطای وام بسیار مطلوب تر از سرمایه گذاری خارجی بوده است.
وام خارجی باید در خرید فناوری به کار گرفته شود
در حال حاضر بسیاری از پروژه های عمرانی و تولیدی سودده در ایران وجود دارد که توان اجرایی کردن آن ها در داخل کشور با استفاده از منابع و توان داخلی فراهم است.
استفاده از وام های اعتباری کشورهای خارجی در این پروژه ها عملا در اختیار گذاشتن فرصت های کسب سود به طرف های خارجی و محروم کردن سرمایه های بخش خصوصی داخل کشور از این فرصت ها است.
اما چنانچه از این وام‌های اعتباری در راستای خرید فناوری و اجرای پروژه‌هایی که دانش فنی آن در داخل وجود ندارد، استفاده شود و منجر به ایجاد ظرفیت های تولیدی جدید، انتقال فناوری و اشتغال در داخل کشور گردد، می‌توان گفت این وام‌ها در مسیر صحیحی به کار گرفته شده است.
