مسیر اقتصاد/ اختصاص بنزین به جای خودرو به کارت ملی مدتی است در برخی محافل کارشناسی مطرح شده و محل مناقشه کارشناسان قرار گرفته است. این ایده با ادعای «الگویی برای توزیع بهتر یارانه بنزین» مطرح می‌شود و بر اساس آن سهمیه بنزین به هر فرد ایرانی اختصاص می‌یابد. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که این موضوع تعیین قیمت بنزین را بیش از پیش از شرایط کارشناسی و منطقی خارج می‌کند.
اولویت بنزین به سایر فرآورده‌های نفت برای تخصیص به مردم چیست؟
براساس گزارش رسمی سال ۱۴۰۱ نزدیک دو میلیون ۲۱۶ هزار بشکه نفت خام در روز پالایش شده است. حدود ۲۵۷ میلیون لیتر در روز انواع فرآورده مصرف شده است که بنزین ۱۰۴ میلیون لیتر/روز از این رقم را شامل می‌شود و مابقی که بیش از حدود ۶۰ درصد از این رقم را شامل می‌شود نیز مربوط به سایر فرآورده‌ها است.
حدود ۵۰ نوع فرآورده مهم و کلیدی اقتصاد از نفت خام به دست می‌آید که ۵ مورد آن شامل بنزین، گازوییل، گاز مایع، مازوت و نفت سفید است و ۴۵ فرآورده دیگر نیز مواد اولیه طیف وسیعی از صنایع پزشکی و دارویی تا بهداشتی و آرایشی را شامل می‌شود. در این شرایط این سوال مطرح می‌شود که چرا برای بقیه فرآورده‌های نفتی چنین روشی اجرا نمی‌شود. چرا فقط برای بنزین این تصمیم گرفته شود و برای آن ۶۰ درصد فرآورده‌های دیگر نفتی راه حلی اتخاذ نمی‌شود. در واقع اولویت بنزین به سایر فرآورده‌های نفتی برای تخصیص به مردم چیست؟
در بخش‌های دیگر که یارانه پرداخت می‌شود نیز سیاست اصلی، بهره‌مندی همه افراد به صورت یکسان نیست. میزان استفاده افراد از یارانه گاز و برق متفاوت است و کسی که بیمار نیست از یارانه دارو استفاده نمی‌کند. اگر توزیع یارانه بین مصرف‌کنندگان ناعادلانه است و به افراد ثروتمند اختصاص می‌یابد، جای اصلاح وجود دارد اما راهکار آن ددرخصوص بنزین و موارد مشابه، پرداخت یارانه یکسان به همه افراد نیست.
اختصاص بنزین به افراد، مردم را به ذی نفعان افزایش قیمت تبدیل می‌کند
کارشناسان نیز معتقدند «یارانه» اساسا برای کمک به افزایش قدرت خرید اقشار کم درآمد است و از این رو گره زدن آن به قیمت کالایی مانند بنزین، توجیه منطقی ندارد. بنابراین از دولت انتظار می‌رود برای قیمتگذاری بنزین متناسب با شرایط آن اقدام کند و سیاست‌های رفاهی و تامین اجتماعی همچون تعیین میزان یارانه را به صورت مستقل و با توجه به اقشار هدف، تعیین نماید.
همچنین اختصاص بنزین سهمیه‌ای به افراد فاقد خودرو، بیش از ۴۰ درصد جمعیت کشور را به ذی نفعان افزایش قیمت آزاد و به تعبیر دقیق‌تر افزایش اختلاف بین قیمت آزاد و قیمت سهمیه‌ای بنزین تبدیل می‌کند و این مسئله نیز به نوبه خود تعیین قیمت بنزین را بیش از پیش از شرایط کارشناسی و منطقی خارج می‌کند.
اولویت راهکارهای غیرقیمتی برای بهینه‌سازی مصرف انواع انرژی
اگر این ایده برای بهبود مصرف سوخت مطرح شده باشد نیز از آنجایی که نفت کالایی در انحصار دولت است، ایجاد شبه بازار آزاد در این طرح کمکی به اصلاح مصرف نمی‌کند. چرا که تقاضا برای بنزین از نظر علمی به درآمد مردم، کیفیت و گسترش حمل و نقل عمومی، طول جاده‌ها، مساحت و اقلیم کشور و مسائلی از این جنس بستگی دارد. مسئله اصلی در سمت عرضه و بخش تولید انرژی و صنایع انرژی‌بر است. برای کاهش مصرف سوخت می‌توان از راهکارهای غیرقیمتی مانند توسعه و متنوع‌سازی سبد سوختی کشور و توسعه حمل و نقل عمومی که باعث کاهش وابستگی به یک سوخت خاص می‌شود، استفاده کرد.
مهمتر از همه اینکه استفاده از الگوی قیمتگذاری پلکانی برای بنزین، روشی برای مدیریت مصرف در کنار جلوگیری از افزایش فشار بر اقشار کم درآمد صاحب خودرو است. از این رو انتظار می‌رود در قیمتگذاری بنزین دولت به سمت توسعه پلکان‌ها و افزایش قیمت برای مصارف بالا حرکت کند، درحالیکه طرح اختصاص بنزین سهمیه‌ای به افراد به جای خودروها، به منزله پایان قیمتگذاری پلکانی و پرداخت یک یارانه نقدی ثابت به همه افراد است.
انتهای پیام/ انرژی
