به گزارش مسیر اقتصاد مدت کوتاهی پس از حمله روسیه به اوکراین، چندین بسته تحریمی بی‌سابقه علیه روسیه اعمال شد؛ از جمله این تحریم‌ها مسدود شدن تقریباً نیمی از ذخایر ارزی بانک مرکزی روسیه و حذف تعدادی از بانک‌های روسی از سوئیفت بود. برخی کارشناسان خاطرنشان کردند که این تحریم‌ها ممکن است پیامدهای گسترده‌ای برای نقش ارز کشورهای تحریم کننده از جمله دلار آمریکا و یورو در نظام پولی و مالی بین‌المللی داشته باشد.
به گفته این کارشناسان، کشورهایی که از نظر ژئوپلیتیکی کاملاً با ایالات متحده همسو نیستند، ممکن است در آینده، میزان استفاده و مواجهه خود با ارزهای کشورهای تحریم کننده را کاهش دهند. با این حال، کارشناسان دیگر محتاط‌تر بوده‌اند و به چالش‌های موجود در تنوع بخشیدن به ارزهای بین‌المللی اشاره کرده‌اند.
تکه تکه شدن نظام پولی بین‌المللی با گسترش استفاده از ارزهای ملی
اثرات مخاطرات تجزیه ژئوپلیتیکی با استفاده از ارزهای بین المللی، این بحث را روشن می‌کند. شواهد نشان می‌دهد که نظام پولی بین المللی از زمان تهاجم روسیه در موارد خاصی تمامیت خود را از دست داده و تکه تکه شده است. شواهد موجود، از جمله اظهارات رسمی مقامات کشورها، به اهداف برخی کشورها برای توسعه استفاده از جایگزین‌های ارزهای سنتی اصلی، مانند رنمینبی چین، روبل روسیه یا روپیه هند برای تجارت بین‌المللی حکایت می‌کند.
همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد روسیه در چند ماه گذشته به میزان قابل توجهی از رنمینبی چین برای صورتحساب بین المللی و پرداخت‌های فرامرزی استفاده کرده است. با این حال، داده‌های موجود هنوز تغییرات اساسی در استفاده از ارزهای بین المللی را نشان نمی‌دهد. البته شواهدی از افزایش انباشت طلا به عنوان یک دارایی ذخیره جایگزین وجود دارد که احتمالاً توسط کشورهایی که از نظر ژئوپلیتیکی به چین و روسیه نزدیکتر هستند انجام می‌شود.
فصل جدید اقتصاد بین‌المللی و همکاری‌های چندجانبه خارج از حاکمیت دلار
حمله روسیه به اوکراین ممکن است نقطه عطفی برای آینده جهانی شدن و نظام پولی بین المللی باشد. چندین کارشناس استدلال کرده‌اند که تهاجم روسیه فصل جدیدی را برای اقتصاد و ژئوپلیتیک جهانی گشوده است و از جمله به تجزیه ژئواکونومیک از منظر حذف جهان تک قطبی و همکاری اقتصادی چندجانبه کمک می‌کند.
در واقع شبکه‌های زنجیره تامین در این شرایط می‌توانند به سمت متحدان ژئوپلیتیکی جهت‌گیری شوند که بر الگوهای تجارت و مالی جهانی تأثیر می‌گذارد. اینکه آیا این تحولات ممکن است عواقبی برای نظام پولی بین‌المللی که بر دلار آمریکا متمرکز است داشته باشد، موضوع بحث بسیاری از افراد است.
تغییر ترکیب دارایی کشورها و تشکیل بلوک‌های ارزی پراکنده با شدت گرفتن تحریم‌های غرب
برخی از کارشناسان معتقدند که تحریم‌های اعمال‌شده بر روسیه ممکن است اعتماد کشورهایی را که از نظر ژئوپلیتیکی با ایالات متحده در امنیت ذخایر دلاری و روش پرداخت همسو نیستند، از بین برده باشد. به دنبال مسدود شدن تقریباً نیمی از ذخایر بانک مرکزی روسیه، برخی از کشورها ممکن است میزان ذخایر ارزی دلاری خود در صندوق‌های ارزی جهانی را در صورتی که از تحریم در آینده بیم داشته باشند، کاهش دهند.
تحریم‌های مالی اعمال شده بر دارایی‌های دلاری تحت مالکیت خارجی قابلیت اعمال را دارد که اگر این اتفاق بیفتد نقدینگی در دسترس این کشورها را کاهش می‌دهد. ممکن است برخی کشورها تشویق شوند تا ذخایر خود را به ارزهای غیر سنتی یا طلای فیزیکی متنوع کنند تا سطح قرار گرفتن در معرض ذخایر ارز خارجی را کاهش دهند. حتی کشورهایی که روابط تجاری قوی دارند می‌توانند به همکاری و تشکیل بلوک‌های ارزی پراکنده روی آورند.
گسترش استفاده از ارزهای جایگزین دلار و یورو در جهان
شواهد و اظهارات رسمی، حاکی از قصد برخی کشورها برای توسعه استفاده از ارزهای جایگزین کشورهای تحریم‌کننده است. در سال گذشته چندین بیانیه در مورد موافقت‌نامه‌های تجاری جدید در گسترش استفاده از ارزهای محلی در تجارت کشورها و ایجاد ارزهای مشترک جدید، به عنوان جایگزینی برای دلار آمریکا، یورو و سایر ارزهای کشورهای تحریم‌کننده، بوده است.
پیامدهای یک سیستم پولی بین المللی پراکنده‌تر به طور بالقوه قابل توجه خواهد بود. به عنوان مثال، تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که کاهش ۱ درصدی ذخایر دلاری چین می‌تواند موجب افزایش نرخ بازدهی پنج و ده ساله اوراق قرضه آمریکا تا ۲۵ واحد پایه در کوتاه مدت شود. علاوه بر این، کاهش تقاضا برای ذخایر ارزی می‌تواند به افزایش نوسانات نرخ ارز کمک کند.
موانع افت دلار از نقش جهانی در نظام پولی بین‌المللی
در مقابل، چندین نظریه ارائه می‌شود که معتقد است دلار آمریکا به طور پیشینی از انعطاف پذیری مناسبی به سبب نقش جهانی خود در برابر شوک های ژئوپلیتیک برخوردار است و آسیب چندانی از این ناحیه نمی‌بیند. زیرا که اولا، مؤسسات بین المللی اقتصادی تعیین‌کننده‌های اساسی ارزهای مورد استفاده به عنوان دارایی ایمن جهانی هستند. دوم اینکه هیچ جایگزین آشکاری برای بازارهای مالی عمیق و نقدشونده در اوراق بدهی به دلار آمریکا وجود ندارد، که هم برای سرمایه گذاران داخلی و هم خارجی قابل استفاده باشد. هر چند نقش بین المللی یوآن (رنمینبی) چین پیشرفت کرده است اما هنوز محدود باقی مانده است. قابلیت محدود تبدیل حساب سرمایه و انعطاف پذیری محدود نرخ ارز مانع از توسعه نقش رنمینبی می شود که برای توسعه از طریق تجارت، سرمایه گذاری و حمایت از سیاست، مستلزم حمایت مداوم دلار است.
ذخیره طلا تا حدی ایمنی را فراهم می‌کند اما رشدی ایجاد نمی‌کند و به صورت بی‌کشش[۱] عرضه می‌شود. همچنین طلا باید با هزینه‌ای در داخل کشور ذخیره شود وگرنه با خطر باقی ماندن در محدوده تحریم‌ها مواجه خواهد شد.
ملاحظات ژئوپلیتیکی نیز می‌تواند به نفع وضعیت موجود باشد. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که تقریباً ۵۰ تا ۶۰ درصد از دارایی‌های کوتاه مدت ایالات متحده در اختیار دولت هایی است که روابط ژئوپلیتیکی قوی با ایالات متحده دارند و بنابراین بعید است به دلایل ژئوپلیتیکی واگذار شوند.
منبع: بانک مرکزی اروپا
پی‌نوشت:
[۱] عرضه ای که درصد تغییر آن کمتر از درصد تغییر قیمت باشد. به عنوان مثال، اگر قیمت یک کالا بیست و پنج درصد کاهش یابد و عرضه تنها دو درصد کاهش یابد، گفته می شود که عرضه بی کشش است.
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
