به گزارش مسیر اقتصاد تجارت بین‌الملل به دلایل متعددی از قبیل پیچیدگی فرآیندهای آن و منابع اطلاعاتی و ارزیابی اندک گمرک بر محموله‌ها، فرصت را برای تجارت غیرقانونی، قاچاق و پولشویی فراهم کرده است. پیچیده‌ترین روش پولشویی، سوء استفاده از صورتحسابهای تجاری است. در این گزارش به توصیفی از پولشویی مبتنی بر تجارت[۱] پرداخته می‌شود که توسط سازمان جهانی گمرک (WCO) و سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) ارائه شده است.
سوء استفاده از صورتحسابهای تجاری جهت پولشویی
«پولشویی مبتنی بر تجارت» به معنای تبدیل پول‌های غیرقانونی به کالاهای تجاری و سپس ورود آنها به تجارت بین‌الملل است. پول کثیف پس از تبدیل به کالای تجاری، مشروعیت پیدا کرده و اصطلاحا شسته می‌شود. «پولشویی مبتنی بر تجارت» یکی از روش‌های پولشویی منحصر به فرد در حوزه تشریفات گمرکی است. این روش پیچیده‌ترین روش پولشویی است به این دلیل که مراحل متعددی را در فرآیندهای تجاری شامل می‌شود.
«پولشویی مبتنی بر تجارت» می‌تواند به عنوان یک سیستم حواله پول غیرقانونی در هنگام استفاده از صورتحسابهای اشتباه تجاری عمل می‌کند. سوء استفاده از این صورتحساب‌ها با روش کم‌اظهاری و بیش‌اظهاری در قیمت، صدور چندباره صورت‌حساب و مواردی از این دست انجام می‌شود که در ادامه توضیح داده خواهد شد.
بیش‌اظهاری و کم‌اظهاری قیمت در صورتحسابهای تجاری
روش «بیش‌اظهاری و کم‌اظهاری قیمت»[۲] یکی از قدیمی‌ترین روش‌های انتقال متقلبانه ارزش کالاها به آن سوی مرزها است که همچنان رواج دارد. این روش با ارائه نادرست قیمت کالا و خدمات به منظور انتقال ارزش اضافی بین واردکنندگان و صادرکنندگان به کار گرفته می‌شود.
با تعیین قیمت کمتر از قیمت بازار، صادرکننده می‌تواند بخشی از ارزش کالا یا خدمات را به فرد واردکننده در کشور روبرو منتقل کند. زیرا ارزش کالا یا خدمات خریداری شده از صادرکننده کمتر از ارزشی است که واردکننده هنگام فروش در بازار کسب می‌کند. همچنین این روند برعکس نیز می‌تواند رخ دهد و ارزش به صادرکننده منتقل شود. این گونه سوء استفاده تنها در صورتی انجام خواهد شد که صادرکننده و واردکننده در معاملات خود تبانی کرده باشند.
تحقیقات نشان می‌دهد که صادرات با کم‌اظهاری در صورتحسابهای تجاری رایج‌ترین روش پولشویی مبتنی بر تجارت است. مسئله مذکور نشان‌دهنده این واقعیت است که تمرکز گمرکات کشورها در توقف و ارزیابی کالاها جهت دریافت حقوق ورودی مناسب است. هر چه کالا پیچیده‌تر باشد مسائل گمرکات در ارزیابی صورتحسابهای کم‌اظهار شده و بیش‌اظهار شده بیشتر است. دلیل این مسئل نیز عدم دسترسی گمرکات به داده‌ها و منابع اطلاعاتی برای تعیین قیمت بازار است. از طرف دیگر بسیاری از گمرکات، داده‌های تجاری را با سایر کشورها به اشتراک نمی‌گذارند و بنابراین فقط یک طرف معامله توسط آنها قابل ارزیابی است.
بیش‌اظهاری و کم‌اظهاری کالا و خدمات در صورتحسابهای تجاری
روش «بیش‌اظهاری و کم‌اظهاری کالا و خدمات»[۳] برای اظهار اشتباه مقدار کالاهای ارسال شده و یا خدمات ارائه شده استفاده می‌شود. سوء استفاده از این روش ممکن است تا آنجایی پیش برود که صادرکننده اصلا کالایی را ارسال نکند؛ بلکه صرفا با یک واردکننده تبانی می‌کند تا اطمینان حاصل شود که تمام اسناد حملونقل و گمرک مرتبط با محموله‌ها[۴] بدون انتقال خود کالا به طور معمول پردازش می‌شود.
خلاف اظهاری کالا و خدمات در صورتحسابهای تجاری
دیگر روشی که برای پولشویی مورد استفاده قرار می‌گیرد روش «خلاف‌اظهاری کالا و خدمات»[۵] است. در این روش نوع یا کیفیت کالا یا خدمات اشتباه اظهار می‌شود. به طوری که ممکن است یک صادرکننده کالای نسبتا ارزانی را ارسال کند اما صورت‌حساب آن به عنوان یک کالای گران‌تر یا یک کالای کاملا متفاوت اظهار شود. این مسئله باعث اختلاف مندرجات اسناد گمرکی و اسناد حمل می‌شود. نوع خدمات اشتباه نیز می‌تواند در خدماتی مانند خدمات مشاوره مالی، خدمات مشاوره و تحقیقات بازار رخ دهد. همچنین قیمت بازاری این خدمات نیزمی‌تواند مشکلاتی را در ارزش‌گذاری ایجاد کند.
صدور چندباره صورتحسابهای تجاری
روش دیگری که برای پولشویی استفاده می شود «صدور چندباره صورتحسابهای تجاری»[۶] است. با استفاده از این روش، تامین‌کننده مالی تروریسم می‌تواند پرداخت‌های چندگانه را برای یک صورت‌حساب توجیه کند. همچنین به‌کار‌گیری موسسات مالی متعدد برای پرداخت‌های چندباره مذکور می‌تواند میزان پیچیدگی را افزایش دهد. برخلاف روش «بیش‌اظهاری و کم‌اظهاری قیمت» در این روش لزومی ندارد که صادرکننده یا واردکننده قیمت کالا و خدمات را اشتباه اظهار کند.
گمرک بهترین مرجع مبارزه با پولشویی مبتنی بر تجارت
گمرک بهترین مرجع برای مبارزه با پولشویی مبتنی بر تجارت است زیرا مسیرهای تجارت بین‌المللی را کنترل می‌کند. گمرک می‌تواند با همکاری واحدهای مالی و انتظامی به بهترین وجه با پولشویی از طریق تجارت مبارزه کند. این نکته قابل ذکر است که سوء استفاده از صورتحسابهای اشتباه تجاری لزوما با هدف پولشویی رخ نمی‌دهد و می‌تواند هدف تقلب در تجارت و سوء استفاده مالی داشته باشد.
منابع:
- سازمان گمرک جهانی، گزارش تجارت غیرقانونی ۲۰۲۱
- سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، گزارش پولشویی مبتنی بر تجارت
پینوشت:
[۱] Trade-based Money Laundering
[۲] Over and under invoicing of goods and services
[۳] Over and Under shipments of Goods and Services
[۴] به این محموله‌ها اصطلاحا Phantom shipments می‌گویند.
[۵] Falsely Described Goods and Services
[۶] Multiple Invoicing of Goods and Services
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
