مسیر اقتصاد/ صنایع پایین دست پتروشیمی بر خلاف طرح‌های بالادستی این صنعت، بسیار کم آلاینده و البته نیازمند سرمایه‌گذاری کمتر است؛ همچنین محصول نهایی بخش پایین دست پتروشیمی در تمامی بازارها قابل عرضه بوده و به بیانی دیگر، محصول نهایی مورد استفاده در زندگی بشر، همین محصولات خروجی است.
غالب این صنایع در ایران وجود ندارد؛ تمایل هلدینگ‌های بزرگ پتروشیمی به صادرات مستقیم محصولات بالادستی و دریافت ارز باعث شده است تا عرضه خوراک در داخل و ایجاد صنایع میان دست به طور متوازن صورت نگیرد و در پی آن با همین استدلال، صنایع پایین دست نیز آن گونه که درخور باشد، توسعه پیدا نکند.
توسعه بخش پایین دست پتروشیمی نیازمند تنظیم گری و قانون گذاری
راه چاره این است که پارک‌های شیمیایی (مشابه کیمیاشهر سنگاپور) ایجاد شود که بخشی از سهام آن در اختیار هلدینگ‌های بزرگ باشد. با احداث این پارک‌های شیمیایی، بخشی از خوراک تولیدی در بالادست، به صورت مستقیم به این پارک‌ها عرضه می‌شود.
وجود خوراک تضمینی برای واحدهای بخش پایین دست پتروشیمی مستقر در پارک‌های شیمیایی، سبب می‌شود با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، حلقه‌های زنجیره ارزش بخش پایین‌دستی در این بستر کامل شود. در این صورت دغدغه چندین ساله کشور برای تکمیل چرخه‌های تولید در این صنایع نیز برطرف خواهد شد.
در جدول زیر به بخشی از طرح‌های قابل اجرا در بخش پایین دست پتروشیمی و مواد اولیه مورد نیاز، ظرفیت تولید و حجم سرمایه گذاری اشاره شده است. این صنایع تقریبا در ایران وارداتی هستند.
با یک حساب سر انگشتی به سادگی مشخص می‌گردد که با تکمیل چرخه‌های تولیدی در صنایع وابسته به پتروشیمی، صد‌ها نفر در واحدهایی با حداقل آلودگی و امکان توسعه در بخش‌های بکر کشور از نظر ایجاد بنگاه‌های تولیدی مشغول به کار خواهند شد.
تنها کار مورد نیاز، تنظیم‌گری و قانون‌گذاری صحیح از سوی دولت و شرکت ملی صنایع پتروشیمی برای تکمیل زنجیره ارزش بخش‌های میانی و بخش پایین دست پتروشیمی با سرمایه و مدیریت بخش خصوصی است. [۱]
مقایسه اشتغالزایی واحدهای پایین دست و بالادست پتروشیمی
در حال حاضر، بخش بالادستی صنعت پتروشیمی کشور با وجود ۵۶ مجتمع پتروشیمی و ۶۶ میلیون تن تولید محصول، تنها ۱۰۸ هزار نفر اشتغال ایجاد کرده است. به عبارت دیگر به طور میانگین به ازای هر ۶۱۰ تن ظرفیت تولید محصول در مجتمع‌های بالادستی، ۱ نفر اشتغال ایجاد می‌شود.
این در حالیست که حدودا ۱۵ هزار بنگاه در بخش پایین دست پتروشیمی در کشور فعال هستند. این مجموعه بنگاه‌ها نزدیک ۵ میلیون تن در سال خوراک از پتروشیمی‌ها دریافت می‌کنند که این میزان خوراک به اشتغال ۸۸۰ هزار نفری منجر شده است. در مقام مقایسه؛ به ازای هر ۵.۷ تن افزایش ظرفیت در بخش پایین دست پتروشیمی ۱ نفر اشتغال جدید ایجاد شده است. [۲]
بنابراین با توجه به اشتغالزایی اندک واحدهای بالادست صنعت پتروشیمی، بهتر است با تعریف طرح‌های پایه صنعت پتروشیمی در مناطق ویژه اقتصادی کشور، بخش خصوصی بر احداث واحدهای پایین دست پتروشیمی سرمایه‌گذاری کند که از یک طرف نیاز به سرمایه کمتر و از طرف دیگر اشتغالزایی بالاتری دارد.
اقدامات شرکت ملی صنایع پتروشیمی جهت جذب سرمایه در بخش پایین دستی
در این راستا پیشنهاد می‌شود شرکت ملی صنایع پتروشیمی کشور و دفتر توسعه صنایع پایین دستی این شرکت به عنوان متولی توسعه بخش پایین دست پتروشیمی با ارائه خدمات و تسهیلات مناسب، به ترغیب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در این صنایع بپردازد. از جمله اقدامات مناسب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بروزرسانی آمار و اطلاعات موجود در پایگاه اینترنتی دفتر توسعه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی
- بازطراحی پایگاه دفتر توسعه صنایع پایین‌دستی جهت جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی
- انجام مطالعات امکان‌سنجی جدید طرح‌های پایین‌دست مورد نیاز صنعت کشور
- اولویت‌بندی محصولات پایین‌دستی پتروشیمی کشور و ارائه تسهیلات فوق‌العاده به این طرح‌ها
- تکمیل و بروزرسانی سند ملی راهبرد توسعه صنایع پتروشیمی
- تهیه سند ملی آمایش سرزمین در صنعت پتروشیمی کشور
- تسهیل فضای کسب و کار و ارائه تسهیلات مناسب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی
پینوشت:
[۱] دنیای انرژی؛ شماره ۳۹
[۲] مسیر اقتصاد؛ شناسه خبر: ۱۰۴۲۰۶
انتهای پیام/ نفت و انرژی
