به گزارش مسیر اقتصاد مهمترین وظیفه بانکها و موسسات اعتباری در اقتصاد واسطه گری مالی است؛ به این معنا که از طرفی از سپرده های صاحبان سپرده را جذب نموده و از طرف دیگر، به تقاضاکنندگان تسهیلات ارائه می دهد.
بانک با هزینه و فایده و بررسی بازدهی در بخش های مختلف اقتصادی و با توجه به ریسک وام گیرنده، به تعیین نرخ سود سپرده و تسهیلات می پردازد تا بتواند علاوه بر پوشش هزینه ها، سودی را نیز برای سهامداران خود به ارمغان آورد.
بانک ها سپرده های جذب شده را به بخش هایی تخصیص خواهند داد که بیشترین عایدی را برای بانک فراهم نماید. در این شرایط، بانک تا جایی به دنبال جذب سپرده است که بتواند سپرده‌های مذکور را در قالب تسهیلات با نرخ مناسب به متقاضیان معتبر ارائه دهد.
حال شبهه ای که پیش می آید این است که چرا با وجود اینکه کشور در سال‌های اخیر در رکود اقتصادی بوده است، کماکان هر بانک و موسسه اعتباری سودهای غیررسمی بالایی را برای جذب سپرده پیشنهاد می دهد و در این زمینه رقابت شدیدی بین بانکها برقرار است؟
معمای سود سپرده های بالا و رکود اقتصادی
زمانی که بانک دارای دارایی های منجمد و موهومی و مطالبات غیرجاری بالایی است، سود کافی برای تامین هزینه های خود کسب نمی کند. بنابراین برای تامین و پوشش هزینه هایش، به خودش وام می دهد (اعتبار خلق می کند) تا با اعتبار ایجاد شده هزینه های خود را پوشش دهد.
از طرف دیگر برای تامین ذخایر مورد نیاز (مانند ذخیره قانونی و یا خروج سپرده) اقدام به جذب سپرده با سودهای بالا می نماید. به طور خلاصه، بانکها و موسسات اعتباری، که شرایط مناسبی ندارند و در معرض کمبود نقدینگی و اعسار به سر می برند، برای ادامه حیات خود، به طور پیوسته به جذب سپرده با نرخ های بالا می پردازند تا بتوانند کمبود نقدینگی و ذخایر خود را تامین نمایند؛ اجتناب از این اقدام، هزینه های جبران ناپذیری همچون نابودی سرمایه سهامداران و ورشکستگی را برای بانک به ارمغان خواهد آورد.
بانک های بد در مسیر ورشکستگی
بانکی که با کمبود نقدینگی مواجه است دو راه دارد؛ یکی اینکه اوضاع نابه سامان خود را گزارش دهد، که البته عواقب بسیار وخیمی برای بانک و سهامدارانش خواهد داشت و دیگر اینکه به هر شیوه ممکن استقراض نماید.
راه اول استقراض، بانک مرکزی است که بانک در این روش باید نرخ جریمه ۳۴ درصدی را بپردازد و راه دوم دریافت سپرده با هر نرخی کمتر از ۳۴ درصد است که البته بانکها راه دوم را انتخاب می کنند.
در این زمینه بهمن ماه ۱۳۹۶ رئیس کل بانک مرکزی با تاکید براینکه مردم فریب سودهای بالای برخی بانکها و موسسات اعتباری را نخورند عنوان کرده بود: «بانکها و موسساتی که سود بالاتری می‌دهند، نهادهای در حال ورشکستگی هستند که سود بیشتر می دهند تا زمان بخرند. سود بالا، هزینه خطری است که سپرده‌گذار پذیرفته است»[۱].
بنابراین سپرده گذاران باید دریابند که ارائه سودهای بالا و غیرمعقول از طرف بانکها، نشان از ناسالم و پرخطر بودن بانک است و سپرده گذاری در این بانکها دارای ریسک بسیار بالایی است و اگر بانک به دلیل شرایط نامساعد خود نتواند به حیاتش ادامه دهد و ورشکست گردد، سپرده اش در معرض خطر و سوخت شدن قرار خواهد گرفت.
پینوشت:
منبع: معمای نرخ سود بانکی، محمد جواد شریف زاده، مرکز پژوهش های مجلس، شماره مسلسل، ۱۴۳۱۶
[۱] https://www.isna.ir/news/96011906492
