میزان قاچاق کالا چقدر است و اثرات مخرب آن چیست؟

به گزارش مسیر اقتصاد بر اساس آمار مسئولین در بخش های مختلف، قاچاق کالا در حوزه غذا و دارو سالانه حدود ۱۰ میلیارد دلار، لوازم خانگی ۴ تا ۵ میلیارد دلار، طلا و جواهرات ۳ میلیارد دلار، پوشاک و نساجی ۲ میلیارد دلار، تلفن همراه ۲ میلیارد دلار، مشروبات الکی ۵۰۰ میلیون تا ۱ میلیارد دلار، قطعات خودرو ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون دلار و سیگار ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون دلار است.

قاچاق کالا در سال‌های اخیر همواره یکی از معضلات جدی پیش روی کشور بوده و ضررهای فراوانی را به بخش‌های تولیدی کشور وارد کرده است. چنانچه کشوری نتواند بر بخش زیادی از کالاهایی که به آن وارد می‌شود مدیریت داشته باشد، نخواهد توانست سیاست‌هایی چون تقویت توان تولید داخلی و تعامل هوشمندانه با کشورهای دیگر جهان را عملی سازد. رهبر انقلاب نیز بارها بر لزوم مبارزه جدی با قاچاق کالا تأکید کرده‌اند. برای مثال ایشان در سخنرانی ابتدای سال ۱۳۹۴ خود مبارزه با قاچاق را از جمله کارهای اساسی در جهت تقویت تولید داخلی خواندند و همچنین در سخنرانی ابتدای سال ۱۳۹۵ یکی از که اقدامات عملی لازم برای تحقق اقتصاد مقاومتی را «مبارزه‌ی جدی با فساد، ویژه‌خواری و قاچاق در کشور» عنوان کردند.

آمار قاچاق کالا به کشور در سال گذشته طبق آمار اعلام شده بیش از ۲۰ میلیارد دلار بوده است. البته آماری که مسئولین ارائه می کنند کمتر از این مقدار است اما جمع آمارهای ارائه شده از بخش های ختلف اقتصادی، این مقدار و حتی بیشتر از آن را نشان می دهد. این درحالیست که آمار واردات رسمی کشور در سال ۱۳۹۴، حدود ۴۰ میلیارد دلار بوده است. لذا کالاهایی که از روش‌های غیرقانونی به داخل کشور قاچاق می‌شوند، بیش از نیمی از میزان واردات رسمی کالا به کشور هستند. طبق گزارش سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه(OECD) این نسبت برای دیگر کشورهای دنیا عموما در حدود ۲٫۵ درصد است!

روزانه حدود ۳۳۰۰ کانتینر کالای قاچاق وارد کشور می‌شود و از این میزان تنها ۲ درصد از سوی دستگاه‌های نظارتی و اجرایی کشف و ضبط می‌شود. در یکی از آخرین موارد که از آن با عنوان بزرگترین محموله قاچاق در ۳۸ سال اخیر یاد شده است، ۲۱۰ کانتینر قاچاق به ارزش ۱۹۰ میلیارد تومان که شامل محصولاتی چون ظروف شیشه‌ای، لوازم خانگی، اسباب بازی و لوازم خودرو بوده کشف شده است. طبق گفته فرمانده نیروی انتظامی هرمزگان پس از کشف محموله های این باند، افراد اصلی از شهرهای مشهد، اصفهان، شیراز و تهران برای همفکری برای حل این مشکل به بندرعباس آمدند که پلیس از فرودگاه بندرعباس تا محل اختفا آنها را تحت نظر داشت و پس از حضور همگی در یک اقدام اطلاعاتی و عملیاتی تمامی این افراد دستگیر شدند.[۱]

محصولات قاچاق به طور کلی به دو دسته قابل تقسیم هستند.

۱- محصولاتی که امکان واردات آن‌ها از مبادی رسمی وجود دارد: این دسته از محصولات که بخش اصلی محصولات قاچاق را به خود اختصاص داده است، عمدتاً در بخش‌هایی مانند لوازم خانگی، پوشاک و نساجی، سیگار، تلفن همراه، قطعات خودرو و … است. این محصولات غالبا محصولات نهایی و مصرفی هستند که با وجود امکان واردات از روش‌های قانونی، قاچاقچیان به منظور عدم پرداخت تعرفه واردات، آن‌ها را از روش‌های غیرقانونی وارد می‌نمایند. عمده‌ی این محصولات دارای مشابه تولید داخل هستند و عمدتاً حتی در صورتی که از کیفیت پایین‌تری از مشابه خارجی برخوردار باشند، دارای کیفیت مطلوب و مورد قبولی هستند. حتی در برخی موارد تنها تغییر ذائقه مردم به سمت خرید کالاهای خارجی است که موجب می‌شود این محصولات قاچاق با وجود قیمت بیشتر در داخل کشور مشتری داشته باشد. البته در بخشی از محصولات این دسته، کالاهایی هستند که یا تولید داخلی ندارند و یا تولیدات داخلی از سطح کیفی پایین‌تری در مقایسه با مشابه خارجی خود برخوردار است و قابلیت رقابت با مشابه خارجی را ندارد.

۲- محصولاتی که امکان واردات آن‌ها از مبادی رسمی فراهم نیست: این دسته از محصولات به دلایلی از قبیل ممنوعیت مصرف (مانند مشروبات الکلی)، ممنوعیت واردات و یا معیوب بودن (مانند محصولات غذایی و بهداشتی تاریخ مصرف گذشته) امکان واردات از مبادی رسمی را ندارند.

قاچاق کالا به کشور علاوه بر هزینه‌ای که برای مبارزه با آن به کشور تحمیل می‌نماید مضرات فراوان دیگری نیز دارد که برخی از آنها عبارتند از:

۱- کاهش درآمد حاصل از اخذ تعرفه واردات کالا به داخل کشور

۲- رواج مصرف کالاهای خارجی در داخل کشور و تغییر ذائقه مصرف مردم کشور

۳- کاهش خرید محصولات تولید داخلی و در نتیجه تعطیلی کارخانه‌های داخلی و از بین رفتن اشتغال در داخل کشور

۴- خروج ارز از کشور

۵- بخش عمده‌ای از محصولات قاچاق، خصوصا در زمینه محصولات غذایی و بهداشتی، محصولات معیوب و تاریخ مصرف گذشته هستند و استفاده از آن‌ها مضرات زیادی را برای مردم به همراه خواهد داشت.

۶- درگیر کردن بخش عمده‌ای از نیروی کار کشور که عمدتا جوان هستند، در فرآیند قاچاق کالا که موجب می‌شود قبح عمل غیرقانونی برای این قشر از بین برود و در ادامه خلاف‌های دیگری را نیز به راحتی مرتکب شوند.

بنابراین به منظور جلوگیری از هزینه هایی که قاچاق کالا برای کشور دارد، ضروری است این مسئله واکاوی شده و راهکارها و اقدامات عملی جهت مقابله با آن به کار گرفته شود. در ادامه این سلسله یادداشت به قاچاق از منظرهای مختلف پرداخته شده و راهکارهایی جهت مقابله با آن پیشنهاد خواهد شد.

پینوشت:

[۱] http://www.iribnews.ir/fa/news/1218563/