به گزارش مسیر اقتصاد عراق به واسطه دارا بودن منابع عظیم نفت و گاز، این مزیت را دارد که به یکی از قطب‌های صنعت پتروشیمی در جهان تبدیل شود. در کنار این موضوع، این کشور می‌تواند از درآمد هنگفت حاصل از صادرات محصولات پتروشیمی با ارزش افزوده بالاتر استفاده نماید؛ اما به علت مشکلات جدی که ریشه در تأمین مالی، قیمت‌گذاری و توزیع خوراک دارد، نتوانسته از ظرفیت‌های خود به درستی استفاده کند.
عراق ظرفیت رشد صنعت پتروشیمی را با یک سیاست صنعتی مناسب دارد
طی چند سال گذشته، برنامه‌های مختلفی برای توسعه صنعت پتروشیمی در عراق در مرحله اجرا قرار گرفت. در ژانویه ۲۰۱۵ شرکت شیل[۱] قراردادی به ارزش ۱۱ میلیارد دلار را برای ساخت مجتمع پتروشیمی نبراس (NPP) در مرکز نفتی جنوبی بصره امضا کرد. وزیر صنعت وقت عراق در یک کنفرانس خبری ضمن نوید دادن عصر طلایی برای صنعت پتروشیمی در عراق اظهار داشت: «ظرف ۵ الی ۶ سال آینده این کشور تبدیل به بزرگ‌ترین تولیدکننده محصولات پتروشیمی در منطقه غرب آسیا خواهد شد.»
شرکت شیل می‌توانست از این فرصت طلایی استفاده کند و عملیات‌های بالادستی خود را که به واسطه روابط مستحکم با مقامات وزارت نفت عراق دارد، افزایش دهد. در این پروژه، سهم شرکت شیل ۴۴ درصد و مدت قرارداد ۲۵ سال درنظر گرفته شده بود. در عین حال، شرکت گاز بصره موظف شد که خوراک بالقوه این طرح را فراهم نماید. پروژه پتروشیمی نبراس اولین پروژه عظیم شرکت دولتی صنایع پتروشیمی عراق از سال ۱۹۹۰ و یکی از تنها چهار مجتمع بزرگ پتروشیمی در سراسر این کشور بود که همگی توسط شرکت دولتی صنایع پتروشیمی عراق اداره می‌شوند.
مشکلات ساختاری؛ بزرگ‌ترین مانع برای توسعه صنعت پتروشیمی در عراق
بر خلاف پیش‌بینی‌ها، از همان ابتدای آغاز پروژه نبراس، مشکلات ساختاری برای شرکت شیل آغاز شد. به دلیل مشکلات ساختاری بسیار زیاد که پایه‌های توسعه صنعتی عراق را لرزان کرده بود، این پروژه متوقف شد. عمده این مشکلات به دلیل طبقه‌بندی نشدن وظایف تصدی‌گری، اهمال در انجام وظیفه حمل و نقل خوراک بالقوه این مجتمع و مقررات قانونی ناقص و ناکارآمد بود. در کنار این مشکلات ساختاری، قیمت‌گذاری خوراک غیرهدفمند که بر خلاف توافق دو طرف در قرارداد بود، باعث شد که شرکت شیل از ادامه این پروژه عقب‌نشینی نماید.
وزارت نفت عراق بعد از متوقف شدن قرارداد با شرکت شیل به دنبال شرکت دیگری برای شراکت با شیل یا جایگزینی آن بود. در اواخر سال ۲۰۱۷ و اوایل سال ۲۰۱۸، این وزارتخانه با چندین شرکت در مورد همکاری صحبت کرد که مهم‌ترین آن غول جهانی صنعت پتروشیمی، شرکت صنایع پایه عربستان (SABIC) است. یک منبع عراقی به طور محرمانه به اویل پرایس گفت: «در صورت وقوع همکاری، ریسک اقتصادی و اعتباری درگیر در پروژه با شرکت سعودی تقسیم خواهد شد.»
خوراک اولیه مجتمع‌های پتروشیمی در عراق باید مبتنی بر اتان باشد
وزارت نفت عراق مطابق با نظر کارگروه کارشناسی خود، اظهار داشت که باید خوراک اولیه مجتمع‌های پتروشیمی جدید در عراق، مبتنی بر اتان باشد نه نفتا؛ چرا که می‌توان با استفاده از اتیلن تولید شده در پتروشیمی‌های جدید محصولات بسیار با ارزشی مانند پلی‌اتیلن، اتیلن اکساید، اتیلن بنزن و غیره را تولید کرد. خوراک نفتا به دلیل کمبود آن در عراق و سازوکار قیمت‌گذاری غیرهدفمند چندان مورد اطمینان برای انتخاب به عنوان خوراک اصلی برای تولید اتیلن و غیره در فرآیند کراکینگ بخار نیست.
در کنار تمام این مسائل، صنعت پتروشیمی در عراق مزیت نسبی بسیار مناسبی برای پیشرفت دارد. همان طور که در سال ۲۰۱۸، یکی از مقامات ارشد افشاء کرد که یکی از شرکت‌های روسی به واسطه ارتباط خوب روسیه و دولت سابق عراق سعی در تصاحب پروژه داشتند.
یک کارشناس انرژی در این مورد افزود: مکمل ایجاد مجتمع پتروشیمی نبراس در عراق، ایجاد یک هاب گازی دوم که به دور از بصره است، خواهد بود. با این کار، حجم گاز تولید شده به بیش از ۲۸ میلیون متر مکعب در روز خواهد رسید که می‌تواند اتان مورد نیاز را به صورت پایدار و قابل اطمینان برای این مجتمع فراهم نماید.
برطرف کردن مشکلات صنعت پتروشیمی عراق در گرو اصلاحات ساختاری
در انتها باید اظهار داشت که عراق می‌تواند با اصلاحات ساختاری، تأمین نزدیک به ۱.۳ میلیون تن اتان در سال برای مجتمع‌های پتروشیمی فعلی و جدید طی یک برنامه زمانی ۲۰ الی ۲۵ ساله، تأمین مالی حدود ۴۰ الی ۵۰ میلیارد دلار طی قراردادهای مختلف با شرکت‌های بین‌المللی و تغییر سازوکار قیمت‌گذاری خوراک، به یکی از قطب‌های صنعت پتروشیمی در آینده تبدیل شود.
پی‌نوشت:
[۱] Shell PLC
منبع:
انتهای پیام/ انرژی
