به گزارش مسیر اقتصاد رابطه تاریخی چین و روسیه، چگونگی نزدیکی آنها در دهه‌های اخیر و شکل‌گیری همکاری راهبردی، نظم بین‌المللی مبتنی بر رهبری ایالات متحده را به چالش می‌کشد. با این حال، درگیری نظامی روسیه در اوکراین موجب تعلیق یا تاخیر برخی پروژه‌های سرمایه‌گذاری چین در روسیه شد. با وجود تأثیر اولیه درگیری اوکراین، چین توانست برخی از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری خود را از سر بگیرد. این سرمایه‌گذاری‌ها در طول و پس از جنگ اوکراین، با تحلیل پیامدهای ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک آن برای هر دو کشور و سطح جهان، گسترده‌تر نیز شده است.
افزایش حجم تجارت چین و روسیه پس از جنگ اوکراین
میخائیل میشوستین، نخست‌وزیر روسیه و مقامات چینی، توافق‌نامه‌های دوجانبه‌ای را برای تعمیق سرمایه‌گذاری در خدمات تجاری، ترویج صادرات کشاورزی و تقویت همکاری‌های ورزشی بین دو کشور امضا کردند. با وجود ادعای چین مبنی بر میانجی بی‌طرف در درگیری اوکراین، از زمان آغاز جنگ، روابط پکن با مسکو تعمیق یافته است. تجارت بین روسیه و چین از زمان آغاز جنگ، شاهد افزایش قابل توجهی بوده است. به طوری که پیش بینی می‌شود تجارت دوجانبه در سال جاری به ۲۰۰ میلیارد دلار برسد که در مقایسه با ۱۹۰ میلیارد دلار سال گذشته افزایش ۱۰ میلیارد دلاری را نشان می‌دهد. همچنین، پیش‌بینی می‌شود که ارسال محموله‌های انرژی روسیه به چین در سال جاری ۴۰ درصد افزایش یابد که نشان‌دهنده تقویت روابط اقتصادی بین دو کشور است.
تجارت بین چین و روسیه در سه ماه نخست سال جاری با افزایش قابل توجه به ۵۳.۸ میلیارد دلار رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال ۲۰۲۲، نزدیک به ۴۰ درصد افزایش داشته است. مقامات گمرک چین نیز اخیراً ولادی وستوک روسیه را به فهرست ترانزیت خود اضافه کرده‌اند که از طریق بنادر، دسترسی چینی‌ها به این شهر را برای اولین بار پس از ۱۶۳ سال از زمان واگذاری، فراهم می‌کند. دوستی بین چین و روسیه که بدون محدودیت توصیف می‌شود از زمان شروع جنگ اوکراین قوی‌تر شده و مسکو برای حمایت اقتصادی و سیاسی به پکن متکی است. شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین، ولادیمیر پوتین را متحدی علیه نظم جهانی به رهبری ایالات متحده می‌داند. چین با ابراز نگرانی در مورد گسترش نفوذ ناتو در منطقه آسیا-اقیانوسیه از طرح‌های آن برای افتتاح دفتر ارتباطی در ژاپن انتقاد کرده است.
گسترش سرمایه‌گذاری چین در روسیه
چین و روسیه به دلیل کاهش تنش‌های تجاری و تضمین‌های متقابل در مورد اختلافات مرزی، در بخش‌های مختلف از جمله تجارت، انرژی، مالی، فناوری و هوافضا به توافقاتی دست یافتند و همچنین همکاری‌های دیپلماتیک و دفاعی را افزایش دادند. از همین روی، تجارت دوجانبه گسترش یافته و چین بخش قابل توجهی از تجارت روسیه (۱۸ درصد) را به خود اختصاص داده است. البته روسیه سهم کمتری (۲ درصدی) در تجارت چین به خود اختصاص می‌دهد. روسیه کالاهای استراتژیک از جمله انرژی، کود و فلزات را به چین صادر می‌کند، در مقابل چین به نفت خام، گاز طبیعی و زغال سنگ روسیه متکی است.
پس از حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، چین محدودیت‌های واردات گندم روسیه را لغو کرد که نشان دهنده تعمیق روابط دوجانبه در پاسخ به دسترسی محدود روسیه به بازارهای جهانی است. علاوه بر این، اختلال در صادرات محصولات کشاورزی اوکراین می‌تواند دسترسی چین به محصولات غذایی مهم را تحت تاثیر قرار دهد و پکن را به دنبال یافتن تامین کنندگان جایگزین و بالقوه سوق دهد. به طور کلی، تحولات ژئوپلیتیکی و کمبودهای جهانی احتمالا روابط اقتصادی بین روسیه و چین را بیشتر تقویت می‌کند.
تمایل چین به استان خاباروفسک در شرق روسیه به دلیل ذخایر انرژی و معدنی کشف نشده و پتانسیل آن به عنوان یک مسیر زمینی تامین انرژی افزایش یافته است. این موضوع، پیوندهای تاریخی بین چین و منطقه و همچنین تحولات ژئوپلیتیکی، پویایی روابط دوجانبه را تغییر داده است. با دور شدن روسیه از شمال جهانی، چین شریک اصلی مسکو شده است. مسکو به دنبال تقویت اقتصاد خود از طریق دسترسی چین به ذخایر نفت و گاز، تسهیل توسعه و اکتشاف انرژی در مناطق مختلف روسیه از جمله آمور، سیبری و شمال است. یکی از نمونه‌های موفق این همکاری، خط لوله «قدرت سیبری» است که گاز را به چین صادر می‌کند و با اضافه شدن دو مسیر دیگر، سیبری ۲ و ۳، عرضه گاز را افزایش می‌دهد. علاوه بر انرژی، سرمایه‌گذاری‌های چینی در بخش‌های دیگر روسیه مانند معدن و توسعه زیرساخت‌ها نیز گسترش یافته است. رشد همکاری‌های اقتصادی بین دو کشور حاکی از تعمیق روابط دوجانبه و همکاری آنها در زمینه‌های مختلف استراتژیک است.
تاثیر تنش‌های ژئوپلیتیک بر سرمایه‌گذاری های بین المللی چین و روسیه
چین و روسیه از سوآپ ارزی در تجارت استفاده و در برابر تحریمهای غرب محافظت می‌کنند. بانک‌های چینی مانند هاربین بانک، بانک سازندگی و بانک کشاورزی که کمتر به سیستم مالی بین المللی سوئیفت و تحت سلطه دلار آمریکا متکی هستند، تجارت با ارزهای ملی دو کشور را تسهیل می‌کنند. علاوه بر این، با خروج بسیاری از شرکت‌های چندملیتی غربی از روسیه پس از فوریه ۲۰۲۲، شرکت‌های چینی برای پر کردن این خلاء وارد عمل شده‌اند. پیش‌بینی می‌شود یازده شرکت خودروسازی چینی سهم قابل توجهی (۴۰ درصد) از بازار روسیه را به خود اختصاص دهند که در سال ۲۰۲۱، ۶ درصد افزایش یافته است. صادرات لوازم خانگی از چین به روسیه نیز شاهد افزایش قابل توجه ۴۰ درصدی در سال ۲۰۲۲ بوده است. شرکت‌های گوشی هوشمند مانند شیائومی و ریلمی بر بازار روسیه تسلط دارند و ۷۰ درصد از این بخش را به خود اختصاص داده‌اند.
با این حال، روندهای متناقضی نیز وجود دارد. ترس از تحریمهای غرب باعث شده که شرکت‌های بزرگ فناوری چین مانند هواوی و DJI از روسیه خارج شوند که برای مسکو ناامیدکننده است. حتی بانک‌های دولتی چین، مانند ICBC و بانک توسعه چین، فعالیت‌های خود را در این کشور کاهش داده‌اند. با این وجود، هر دو کشور در حال یافتن راه‌هایی برای تقویت تجارت و سرمایه‌گذاری برای کاهش تأثیر تحریمهای بین‌المللی و تنش‌های ژئوپلیتیکی هستند.
دلیل علاقه چین به خاور دور روسیه
سرمایه گذاری چین در منطقه خاور دور روسیه، به ویژه در پروژه‌های زیرساختی در حال افزایش است. یوری تروتنف، معاون نخست وزیر روسیه، اعلام کرد که بیش از ۹۰ درصد از سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) در خاور دور که مجموعاً ۲۶ پروژه به ارزش ۱.۶ میلیارد دلار بوده، توسط شرکت‌های دولتی چین تأمین مالی می‌شود که نشان دهنده افزایش ۱۵۰ درصدی است. سرمایه‌گذاری‌های چین، آن را به بزرگترین شریک تجاری خاور دور تبدیل کرده است، بطوریکه با افزایش ۴۵ درصدی بین ژانویه تا آگوست ۲۰۲۲، تجارت دوجانبه به ۱۴.۳ میلیارد دلار رسیده است. منطقه خاور دور برای روسیه در جذب سرمایه گذاری‌های چینی از اهمیت استراتژیک برخوردار است.
علاوه بر این، هر دو کشور از خط لوله قدرت سیبری برای کاهش وابستگی به زنجیره‌های تامین انرژی غربی استفاده کرده‌اند. روسیه در سال ۲۰۲۳ با پیشی گرفتن از عربستان سعودی و ایران به بزرگترین تامین کننده انرژی چین تبدیل شد. چین نفت خام روسیه را به دلیل قیمت‌های پایین‌تر آن خریده و تقریباً ۱۱ میلیارد دلار در واردات انرژی در سال ۲۰۲۲ صرفه‌جویی می‌کند. روسیه و چین با سرمایه‌گذاری چشمگیر چین در خاور دور روسیه و استفاده استراتژیک از منابع انرژی برای تقویت روابط دوجانبه استفاده می‌کنند. در مجموع، سرمایه‌گذاری چین در بخش‌های مختلف روسیه مانند انرژی، زیرساخت و حمل و نقل را در بر می‌گیرد. این میزان ورود سرمایه چینی برای روسیه مفید است زیرا به مقابله با تاثیر تحریمهای غرب کمک و از رشد اقتصادی این کشور پشتیبانی می‌کند.
منبع: اوراسیا ریویو
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
