به گزارش مسیر اقتصاد در ادبیات نظارت بانکی شاخص‌ها و معیارهایی برای ارزیابی سلامت نظام بانکی تدارک دیده شده است. هر چه قدر که بانک‌ها در محدوده مقرر این شاخص‌ها حرکت کنند، نشان‌دهنده وضعیت سالم و هر قدر که میزان تعیین شده برای این معیارها رعایت نشود، فاصله بانک با وضعیت بحرانی یا ورشکستگی بانکی کمتر می‌شود.
مهمترین معیارهایی که برای تعیین وضعیت یک بانک و فاصله آن با ورشکستگی تعریف شده است، شامل موارد زیر است:
۱- کفایت سرمایه: مهمترین نسبت مالی که ارزیابی مناسبی از وضعیت بانک در قبال بحران‌های مقطعی می‌دهد، نسبت کفایت سرمایه می‌باشد. این نسبت بر اساس اصول کمیته بال ۲، برابر با نسبت میزان سرمایه پایه به دارایی‌های موزون به ریسک است. تامل بر این نسبت این مفهوم را می‌رساند که بانک‌ها از کانال سرمایه چه میزان برای خود دارایی تهیه نموده اند و چه میزان را از طریق سپرده ها و تعهدات خود تامین کرده اند. نسبت پایین و خارج از محدوده این شاخص نشان دهنده آن است که سرمایه بانک نمی‌تواند ریسک ناشی از فعالیت‌های خود (که در قالب دارایی‌ها ظاهر می‌شود) را پوشش دهد و این امر باعث می‌شود که هر نوع آسیب وارده از جانب فعالیت‌های بانکی، به سپرده‌گذاران منتقل شود.
۲- کیفیت دارایی‌ها: کیفیت دارایی‌ها بر مبنای ریسک و میزان نقدشوندگی مورد سنجش واقع می‌شود و خبر از توانایی بانک در انجام فعالیت‌های مناسب و تحصیل دارایی‌های قابل بازگشت می دهد. یکی از مهمترین اقلام دارایی برای موسسات مالی، میزان مطالبات غیر جاری است. در این رابطه دو نسبت میزان مطالبات غیر جاری به کل تسهیلات و میزان مطالبات غیرجاری به سرمایه پایه بانک، از جمله مواردی هستند که در سرتاسر دنیا، مورد ملاحظه ویژه‌ای قرار می‌گیرند. لازم به ذکر است که طبق ابلاغیه بانک مرکزی در سال ۸۸، مطالبات غیرجاری خود به سه طبقه مطالبات سررسیدگذشته، معوق و مشکوک‌الوصول، تقسیم می‌شود.
در رابطه با مطالبات غیرجاری باید خاطرنشان کرد که هر چه میزان این نوع مطالبات خصوصا از نوع سوم یعنی مطالبات مشکوک‌الوصول بیشتر باشد، به معنی قفل شدگی دارایی و سوخت سرمایه تلقی خواهد شد (چرا که به نوعی باید هزینه مطالبات از جیب سهام‌داران پرداخت شود). بنابراین با کاهش میزان سرمایه، بانک برای تداوم فعالیت‌های خود باید بر جذب سپرده‌های جدید متمرکز شود. در نتیجه حالت شکنندگی و ریسک بانکی افزایش می یابد.
۳- کیفیت نقدینگی: کیفیت نقدینگی از این جهت حائز اهمیت است که نشان می‌دهد یک بانک، در پاسخگویی به تعهدات خود تا چه حد از دارایی‌های نقد و منابع مالی سهل‌الوصول برخوردار است. هرچه قدر کیفیت نقدینگی پایین باشد، ریسک نقدینگی بانک بالا میرود و بنابراین خطر بحران مالی را افزایش می‌دهد. سه شاخص زیر تصویر خوبی از کیفیت نقدینگی بانک‌ها به نمایش خواهد گذاشت:
- نسبت دارایی نقد به سپرده: این نسبت گویای توانایی بانک جهت جایگزینی وجوه نقد در هنگام خروج سپرده است.
- نسبت ماندگاری سپرده: از تقسیم میزان سپرده‌های سرمایه گذاری به سپرده‌های فرّار (جاری و قرض الحسنه) به دست می‌آید و نشان می‌دهد که منابع مالی برای یک بانک تا چه حد پایدار است تا بتواند بر اساس آن، فعالیت‌های بلندمدت انجام دهد.
- پوشش نوسانات: نسبت دارایی‌های نقد به میزان سپرده‌های فرّار است.
در مجموع این معیارها می‌تواند تصویر گویایی از وضعیت شبکه بانکی را ارائه کرده و میزان خطرزایی این نظام (مقوله ورشکستگی) را روشن کند.
در یادداشت بعد به بررسی این شاخص‌ها در نظام بانکی داخل کشور پرداخته خواهد شد.
