به گزارش مسیر اقتصاد سازوکار مالی ویژه اروپا یا اینستکس، بهمن ماه سال گذشته ذیل وزارت اقتصاد فرانسه به ثبت رسید. قرار بود اینستکس چالش های پیش آمده از تحریم جدید را پوشش دهد. با این حال، اروپایی ها با وجود تمام وعده هایی که برای محافظت از ایران در برابر تحریم های آمریکا داده بودند، اکنون توانسته اند فقط تجارت غذا و دارو را به عنوان اقلامی که می تواند از طریق سازوکار مالی اینستکس معامله شود، بگنجانند.
تحریم های آمریکا موجب شده است روابط سیستم بانکی بین المللی با مؤسسات مالی ایرانی دچار محدودیت هایی شود و در پی آن، بانک های جهان از انتقال پول به ایران به خاطر ترس از تحریم ها خودداری کنند. این چالش، منطق مبنایی برای ایجاد سازوکار مالی اینستکس برای تسهیل تجارت با ایران است.
در واقع این سیستم بدون انتقال پول و به صورت مبادله کالا به کالا میان ایران و اروپا عمل خواهد کرد. در اصل اینستکس به عنوان یک واسط و نماینده سپرده گذاری برای انجام معاملات تهاتری عمل خواهد کرد. این سازوکار به عنوان یک حساب سپرده مستقر در اروپا عمل می کند و قرار نیست بین ایران و اروپا تراکنش مالی را رد و بدل کند و فقط در فواصل زمانی منظم، تراز معاملات را تسویه می کند.
تمرکز اختیار اینستکس در اروپا خطرات امنیتی و اقتصادی برای ایران دارد
در نتیجه اعتباری که از صادرات احتمالی نفتی، صادرات غیرنفتی یا دیگر روش ها در اروپا برای ایران ایجاد می شود، فقط قابلیت خرج در اتحادیه اروپا دارد و این امکان وجود ندارد که این اعتبار مانند سابق که به یورو در حساب های ایران واریز می شد، قابلیت انتقال و تخصیص به نیازهای وارداتی مختلف را داشته باشد.
نکته ای که باید به آن توجه داشت، این است که سازوکار اینستکس اگر بخواهد تمام تجارت غذا و داروی ایران با اروپا (و احتمالاً سایر کشورهای غیراروپایی) را تحت مدیریت خود قرار دهد، در آینده مشمول خطرات امنیتی و اقتصادی برای ایران خواهد بود.
از آنجایی که غذا و دارو جزو اقلام استراتژیک برای هر کشوری است، در نتیجه وابستگی ایران به کانال مالی اینستکس برای اروپا یک اهرم فشار آتی ایجاد می کند که می تواند تهدیدات امنیتی علیه ایران داشته باشد.
ظرفیت اینستکس در تبدیل شدن به اهرم فشار اروپا علیه ایران
به عبارتی بر خلاف سایر روش های مبادلاتی معمول که بر سیستم توزیع شده و دوجانبه یا چندجانبه بانکداری یا صرافی تکیه دارند، نحوه عملکرد اینستکس به شکل تهاتری بوده و مرکزیت آن تحت کنترل اتحادیه اروپا قرار دارد؛ لذا هر نوع درآمد و عواید یورویی ایران به حساب اینستکس وارد خواهد شد.
در نتیجه می توان پیش بینی کرد که طی زمان و با انباشت درآمدهای ایران نزد این نهاد اروپایی و افزایش حجم تجارت غذا و دارو از کانال این سازوکار، امکان استفاده از آن به عنوان اهرم فشاری علیه ایران وجود دارد. بدین صورت که بعد از تثبیت و افزایش استفاده از این کانال، اروپا می تواند با ایجاد اختلال در عملکرد اینستکس یا توقف فعالیت آن، از ایران درخواست کند که به خواسته های مورد نظر اروپا عمل نماید؛ همان مسئله ای که سیستم سوئیفت نیز برای ایران ایجاد کرد و در نهایت منجر به تحریم ایران در استفاده از این سازوکار مالی و آشفتگی تبادلات کشور در پی آن شد.
در یک دهه اخیر که ایران به طور جدی تری با تحریم های مالی آمریکا مواجه شده است، هیچگاه مسئله تأمین غذا و دارو برای ایران مشکل آفرین نبوده است. بنابراین اقدام اروپایی ها جهت راه اندازی اینستکس، دستاورد چشمگیری برای ایران نخواهد داشت و ضروریست که درباره عواقب قرارگیری اختیار واردات کالاهای استراتژیک ایران تحت نظارت اروپا با دقت تأمل شود و تصمیمات صحیح اتخاذ گردد.
انتهای پیام/ تجارت و ارز
