مسیر اقتصاد/ درک عمومی که از مفهوم خلق پول در بین جمع کثیری از سیاست گذاران و تصمیم سازان و مهم تر از آن، محافل دانشگاهی کشور وجود دارد، ناقص است و با واقعیت موجود تفاوت دارد.
این تلقی و فهم ناقص از مسئله پول و جایگاه بانک در سیستم اقتصاد مدرن، باعث شده است که بسیاری از سیاست هایی که متولیان مباحث پولی در کشور دنبال می کنند، خلاهای زیادی داشته باشد و حتی بسیاری از بخش های اقتصاد کشور را با مشکل مواجه کند.
پول به عنوان قدرت حکمرانی
در فهم قالب، پول صرفا وسیله‌ای برای سنجش ارزش و یا وسیله مبادله یا ذخیره ارزش تعریف می‌شود؛ اما امروزه دیگر این معنا برای پول کمرنگ شده است و جایگاه مهمتری برای آن در نظر گرفته می شود.
بر این اساس مهمترین کارکرد پول در اقتصاد مدرن را می توان قدرت حکمرانی بیان کرد. در پرتو همین تغییر نگاه به پول، نگاه به بانک نیز تغییر کرده است.
بانک ها با اعطای تسهیلات خلق پول می کنند
در دیدگاه قالب تنها نهادی که می توانست پول خلق کند، بانک مرکزی بود. بانک مرکزی بنا به صلاحدید شرایط اقتصادی با افزایش پایه پولی، چاپ پول و خلق پول انجام می داد.
اما در تئوری پولی مدرن، این فقط بانک مرکزی نیست که می تواند به خلق پول بپردازد، بلکه این بانک های تجاری هستند که نبض نقدینگی را به دست گرفته و با اعطای تسهیلات، به خلق پول می پردازند.
بانک خالق پول است نه واسطه گر پول
بانک ها تا گذشته به‌عنوان واسطه گر وجوه شناخته می شدند؛ یعنی بانک از منظر عمومی، مکانی بود که مردم پول‌شان را در آن به‌عنوان سپرده قرار داده و بانک به‌عنوان امین مردم، آن پول‌ها را جمع‌آوری کرده و به کسانی که طالب و نیازمند پول هستند به‌عنوان تسهیلات، پرداخت می‌کند؛ به‌عبارت‌دیگر، بانک‌ها برای اینکه نقش واسطه را پیدا کنند و بتوانند تسهیلات بدهند، حتماً باید پولی به عنوان سپرده دریافت می کردند و بعد از کسر ذخیره قانونی و ذخیره اضافی، مابقی را وام می دادند.
اما در رویکرد نوین و مدرن که بر اساس واقعیت نظام بانکی است، بانک دیگر واسطه گر وجوه نیست؛ بلکه یک نهاد حکمرانی پول تلقی می‌شود. در واقع بانک دیگر برای تسهیلات‌دهی، نیازی ندارد که حتماً سپرده‌گذارانی داشته باشد و آن سپرده‌ها را تبدیل به وام کند. بانک‌ها می‌توانند در یک سازوکار مشخص، ولو اینکه سپرده جدید نداشته باشند، با یک عملیات قانونی، از هیچ، پول خلق کنند و میزان تسهیلات‌دهی و نقدینگی را افزایش دهند.
تسلیم بانک مرکزی در برابر خلق پول بانک ها
وقتی در سیستم جدید، پول اعتباری می‌شود، بانک می‌تواند با مجوزهای قانونی، پول خلق کند و نقدینگی را افزایش دهد و در این زمینه، محدودیتی نداشته باشد. بانک‌ها با تسهیلات دهی، علاوه بر اینکه نفع شخصی و سازمانی خود را بالا می برند، حجم نقدینگی را نیز متعاقبا بالا می برند.
در این شرایط، تنها اهرم بانک مرکزی، افزایش هزینه اضافه برداشت بانک هاست که می تواند جلوی خلق پول و نقدینگی بیش از حد در نظام بانکی را بگیرد.
با تلقی درست و امروزی از پول و جایگاه بانک در نظام اقتصادی، بسیاری از سیاست های پولی که در گذشته اتخاذ می شده، برای امروز کشور کارگشا نیست. باید با فهم و درکی عمیق از پول امروزی، جایگاه بانک را به عنوان خالق پول و نه واسطه وجوه شناخت و به سیاست های کارآمد از مدل جدید روی آورد.
انتهای پیام/ نظام مالی
