مسیر اقتصاد/ پالایشگاه‌های نفت خام زیرساخت‌های حیاتی هستند که نقش مهمی در تولید بنزین، گازوئیل، سوخت جت، نفتا، مواد پتروشیمیایی همچون الفین‌ها و آروماتیک‌ها به منظور افزایش امنیت انرژی کشورها و تحقق اقتصاد مقاومتی ایفا می‌کنند. اما ساخت پالایشگاه در جهان دارای فرآیند‌های پیچیده و گسترده‌ای است که به خوراک، لایسنس و تجهیزات پیشرفته، نیروی متخصص و منابع مالی قابل توجهی نیاز دارد. به عبارت دیگر می‌توان گفت خوراک، لایسنس، سرمایه و بازار، چهار عامل مهم در توسعه صنعت پالایش و پتروشیمی به شمار می‌روند؛ که فراهم کردن آن‌ها می‌تواند مزیت‌های امکان رقابت در بازار‌های جهانی و افزایش تاب‌آوری واحدها در برابر تغییرات قیمتی را به‌دنبال داشته باشد.
تولید و پالایش حداکثری نفت خام راهبرد اصلی آمریکا در توسعه زنجیره ارزش
کشور‌های مختلف جهان همچون آمریکا و چین فرصت بهره‌مندی از منابع مختلف همچون خوراک و سرمایه را مغتنم شمرده و پیوسته به دنبال احداث پالایشگاه و ارتقاء فرآیند‌های تبدیلی به‌منظور تولید سوخت باکیفیت و محصولات پتروشیمیایی و ایجاد ارزش‌افزوده بیشتر هستند. به‌عنوان نمونه آمریکا با شروع انقلاب نفت شیل و بهره‌برداری از میادین نفت خام، تولید خود را افزایش داد به‌طوری‌که در سال ۲۰۱۹ با تولید حدود ۱۲ میلیون بشکه در روز بزرگ‌ترین تولید کننده نفت خام جهان شد. تولید میدان‌های نفت خام آمریکا طی سال‌های ۱۹۰۰ تا ۲۰۲۳ در نمودار زیر[۱] نشان داده شده است.
آمریکا علاوه بر راهبرد تولید حداکثری نفت خام به راهبرد افزایش ظرفیت پالایشی خود به منظور تأمین امنیت انرژی و توسعه بازار‌های سوخت و مواد پتروشیمیایی هم توجه ویژه‌ای دارد. به‌طوری‌که در سال ۲۰۱۹ پالایشگاه‌های این کشور با پالایش ۱۸.۸ میلیون بشکه در روز نفت خام توانسته‌اند حدود ۲۰ درصد از کل ظرفیت پالایش جهانی را به خود اختصاص دهند. همچنین اتخاذ راهبرد افزایش حداکثری پالایش نفت خام هم سبب شد تا این کشور به منظور تولید سوخت با کیفیت و محصولات پتروشیمیایی، افزایش ضریب پیچیدگی پالایشگاه‌ها و افزایش سودآوری، همواره لایسنس‌ها و تجهیزات پالایشگاهی خود را هم ارتقاء دهد.
چین تا سال ۲۰۲۵ ظرفیت پالایشی خود را به ۲۰ میلیون بشکه در روز خواهد رساند
چین به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت خام جهان با واردات ۱۱.۴ میلیون بشکه در روز نفت خام تا نیمه اول سال ۲۰۲۳ و پالایش حدود ۱۷ میلیون بشکه در روز نفت خام نمونه دیگری از کشور‌های پیشرو در حوزه پالایش و توسعه زنجیره ارزش نفت خام است. این کشور به سبب برخورداری از سرمایه و بازار برای فرآورده‌های هیدروکربوری و محصولات پتروشیمیایی خود و همچنین تأمین امنیت انرژی صنایع، سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی را در ساخت پالایشگاه و افزایش ظرفیت پالایشی انجام داده است. این کشور در حد فاصل سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ با سرمایه‌گذاری بیش از ۵۸ میلیارد دلاری برای ساخت پالایشگاه، حدود ۲.۴ میلیون بشکه در روز به ظرفیت پالایشی خود افزوده است و قصد دارد تا سال ۲۰۲۵ ظرفیت پالایشی خود را به ۲۰ میلیون بشکه در روز افزایش دهد.
چین در توسعه ظرفیت پالایشی خود علاوه بر استفاده از ظرفیت‌های بخش دولتی از سرمایه‌های بخش خصوصی نیز استفاده کرده و با اعطا مجوز واردات نفت خام تحت شرایط مختلف فنی و محیط زیستی به سمت ارتقاء و احداث پالایشگاه‌های مقیاس کوچک یا به اصطلاح تی‌پات هم در حرکت است. نمودار زیر[۲] ظرفیت پالایشی چین را در طی سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۲۱ نشان می‌دهد.
با توجه به راهبرد کشور‌های آمریکا و چین در توسعه ظرفیت پالایشی به‌منظور تأمین امنیت انرژی، ایجاد ارزش افزوده بیشتر، سهیم شدن در بازار فرآورده‌های هیدروکربوری (بنزین، گازوئیل و غیره) و محصولات پتروشیمیایی ضروری است کشور هم با توجه به دارا بودن عوامل توسعه‌ای همچون خوراک نفت خام به‌عنوان اولین و مهم‌ترین رکن در ساخت پالایشگاه و بازار‌های منطقه راهبرد توسعه ظرفیت پالایشی را با استفاده از ظرفیت‌های مختلف دولتی و خصوصی در پیش گیرد. در واقع راهبرد افزایش ظرفیت پالایشی علاوه بر ایجاد اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم و ایجاد ارزش‌افزوده بیشتر به علت معاملات خرد و متنوع و غیر قابل رصد از منظر فنی، امکان فروش و بازاریابی آن در شرایط تحریم و غیرتحریم راحت‌تر از نفت خام است و عملاً قابل تحریم نیست.
پی‌نوشت:
[۱] Energy Information Administration (Eia.gov)
[۲] statista.com
انتهای پیام/ انرژی
