به گزارش مسیر اقتصاد گمرک جمهوری اسلامی ایران، مرجع اصلی اطلاعات بخش تجارت خارجی کشور است. در سال‌های اخیر این سازمان با انتشار به هنگام آمار واردات و صادرات کالا به صورت ماهانه و با جزئیات متعدد، گامی موثر در جهت عمل به قانون جریان آزاد اطلاعات برداشته است.
با اینحال در آمار منتشر شده از سوی گمرک جمهوری اسلامی همچنان حلقه‌های مفقوده‌ای وجود دارد که نیازمند شفاف سازی است. چنانچه در یادداشتی جداگانه اشاره شد، یکی از این حلقه‌های مفقوده، عدم شفاف سازی درخصوص لیست کالاهای مصرفی، واسطه‌ای و سرمایه‌ای است که میتواند اقدامی مؤثر در جهت شفاف سازی آمار تجارت خارجی کشور باشد. اما مسئله بعدی عدم انتشار مبادی و مقاصد اصلی طرف تجارت با ایران در آمار تجارت خارجی است.
واردات کالا به جمهوری اسلامی ایران در بسیاری از موارد توسط کشورهای ثالثی چون امارات متحده عربی و سوئیس انجام می‌گیرد. در واقع واردکنندگان ایرانی کالاهای ساخت دیگر کشورها را به دلایل مختلف از کشورهای ثالث خریداری می‌کنند.
واسطه‌گری این کشورها گاهی اوقات به معنی تخلیه کشتی در بنادر امارات و بارگیری دوباره به مقصد ایران است؛ اما در برخی مواقع این واسطه‌گری تنها به انجام امور مالی خلاصه میشود. به طور مثال بخش قابل توجهی از فولاد وارداتی ایران از کشورهای قزاقستان و روسیه انجام می‌گیرد و در بنادر شمالی ترخیص میشود. با اینحال امور مالی این واردات از طریق کشور امارات انجام می‌گیرد و این کشور به عنوان واسطه در واردات بخشی از فولاد کشور عمل می‌کند.
عمده تجارت ایران با کشورهایی همچون امارات و سوئیس مربوط به واسطه‌گری این کشورها در تجارت خارجی ایران است. طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی تجارت خارجی ایران با امارات و سوئیس در زمینه واردات و صادرات کالا بالغ بر ۱۵ میلیارد دلار است. این درحالیست که طبق آمارهای جهانی که از گمرکات این دو کشور به دست می‌آید، بخش قابل توجهی از این میزان مربوط به واردات و صادرات مجدد محصولات این کشورها با ایران است و در واقع مقاصد و مبادی اصلی تجارت خارجی ایران کشورهای دیگری هستند. گرچه این مسئله تنها مخصوص این دو کشور نیست و در بسیاری از موارد به دلایل مختلفی کشورهای دیگری واسطه تجاری ایران هستند.
برای مسئولین و کارشناسان حوزه تجارت خارجی بسیار مهم است که از مبادی و مقاصد اصلی کالاهای وارداتی کشور مطلع شوند و در تصمیمات و تحلیل‌های خود از آن بهره ببرند. امادر آمارهای منتشر شده از سوی گمرک که در دسترس عموم قرار می‌گیرد، تنها نام کشورهایی ذکر میشود که در مرحله آخر کالا از این کشورها وارد شده و یا به آن صادر شده است؛ و نام کشورهایی که مبدأ و مقصد اصلی کالاها هستند در دسترس قرار ندارد.
عدم انتشار مبادی و مقاصد اصلی تجارت خارجی ایران ار سوی گمرک، تصویر درستی از شرکای اصلی ایران در تجارت خارجی منعکس نمیزکند. بنابراین لازم است گمرک جمهوری اسلامی در اطلاعاتی که به صورت ماهانه و سالانه از تجارت خارجی ایران منتشر می‌نماید، این حلقه‌ی گمشده را نیز لحاظ نموده و نام کشورهایی که مبدأ اصلی کالاهای وارداتی و یا مقصد اصلی کالاهای صادراتی هستند، در کنار نام کشورهای طرف معامله ذکر شود.
انتشار این اطلاعات مهم و اثرگذار در زمان انتشار آمار تجارت خارجی کشور، میتواند شرایط را برای تحلیل بهتر و دقیق‌تر از وضعیت تجارت خارجی محیا نماید.
