به گزارش مسیر اقتصاد پس از حمله روسیه به اوکراین، دولت ایالات متحده با همراهی کشورهای عضو اتحادیه اروپا و سایر کشورهای جهان، تحریم‌های گسترده‌ای را علیه این کشور اعمال کرده‌اند که این امر، روسیه را به سمت استفاده از ظرفیت کشورهای همسایه در آسیای مرکزی برای تجارت کالاهای تحریم‌شده سوق داده است.
اجتناب شرکای تجاری روسیه از خطر تحریم‌های ثانویه
بسیاری از کشورها به طور مستقیم به تحریم‌ها علیه روسیه نپیوسته‌اند، اما همچنان سعی دارند از خطر تحریم‌های ثانویه آمریکا اجتناب کنند.[۱] حتی دولت چین هم با وجود روابط گسترده‌ای که با روسیه برقرار کرده از این امر مستثنی نیست. در همین راستا کشورهای آسیای مرکزی که با هر دو کشو مرز مشترک دارند، برای کمک به تجارت غیرمستقیم چین با روسیه نقش بسزایی ایفا می‌کنند.
چین از جمله مهم‌ترین شرکای تجاری خارجی برای کشورهای آسیای مرکزی بشمار می‌رود و پس از حمله روسیه به اوکراین، واردات این کشورها از چین افزایش بی‌سابقه ای داشته است. در همین برهه، صادرات کشورهای آسیای مرکزی به روسیه نیز رشد چشمگیری را تجربه کرده است.
از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹، واردات کشورهای آسیای میانه از چین ۱۷ درصد رشد کرده است. این در حالی است که در سال ۲۰۲۲، واردات این کشورها از چین ۴۴ درصد افزایش را به نسبت سالهای گذشته تجربه کرده که افزایش سهم قرقیزستان از این واردات قابل تامل بوده است. این رشد در سال ۲۰۲۳ نیز ادامه پیدا کرده است و به گفته تیمور عمروف (Temur Umarov)، پژوهشگر آسیای مرکزی، «سال ۲۰۲۳ به سالی تاریخی برای گردش تجاری میان کشورهای آسیای مرکزی و چین تبدیل شده است.» جدول زیر جهش واردات کشورهای آسیای میانه از چین در سا‌های اخیر را نشان میدهد.
در این سال‌ها، صادرات کشورهای آسیای میانه به روسیه نیز با شیبی افزایشی همراه بوده است که در جدول زیر قابل مشاهده است.
تحلیل‌گران اقتصادی، در همین راستا، معتقدند که افزایش تجارت کشورهای آسیای مرکزی با روسیه و چین، بی‌ارتباط با صادرات مجدد کالاهای چینی به روسیه برای کمک به چین در دور زدن تحریم‌های غرب علیه این کشور نیست و این شکل از واسطه‌گری کشورهای آسیای مرکزی راه فرار چینی‌ها برای اجتناب از نقض تحریم‌های ثانویه و به نوعی دور زدن تحریم‌های غرب علیه روسیه است.
محصولات جدید در سبد تجاری ازبکستان
در آمار تجاری کشور ازبکستان، دو دسته جدید در فهرست کالاهای وارداتی از چین و صادراتی به روسیه در سال ۲۰۲۲ تحت عناوین «رآکتورهای هسته‌ای» و «ماشین‌آلات و تجهیزات الکتریکی» دیده می‌شود. صادرات محصولات دسته‌ی اول به روسیه ۲۶۴ درصد و دسته‌ی دوم ۱۵۰ درصد افزایش یافته است. در مقابل، واردات هر دو دسته‌ی محصولات از چین حدود ۱۳۰ درصد افزایش داشته است.
قرقیزستان و افزایش صادرات پارچه و پنبه به روسیه
این کشور چهار دسته جدید در فهرست کالاهای وارداتی از چین و صادراتی به روسیه دارد که عبارتند از: «رآکتورهای هسته‌ای، دیگ‌های بخار و ماشین‌آلات»، «پارچه‌های حلقوی»[۲]، «فراورده‌های کفاشی» و «اقلام مختلف از فلزات پایه». درصد بالایی از این افزایش صادرات مربوط به دسته‌ی پارچه (۴۱ درصد) و پنبه(۵/۷ درصد) است که رقم قابل توجهی را در بر میگیرد.[۳]
به گفته ساپاربیك آسانوف(Saparbek Asanov)، رئیس انجمن شرکت‌های صنایع سبک قرقیزستان، این جهش خیره‌کننده در صادرات پارچه به جهت افزایش ناگهانی سفارشات از سوی شرکت‌های روسی است.
هرچند این امکان دور از ذهن نیست که این حجم از تقاضای پارچه و پوشاک از جانب روسیه به جهت استفاده برای یونیفورمهای نظامی باشد، اما کالاهای وارداتی روسیه از چین از طریق آسیای مرکزی، نباید لزوماً در زمره کالاهای تسلیحاتی و در راستای کمک به تلاش‌های جنگی روسیه در اوکراین تفسیر شود. به علاوه، تحریم‌های مالی و بانکی بسیاری از شرکت‌های روسی را که پیش از این نیازهای تولید خود را به کشورهای دیگر برون‌سپاری می‌کردند، وادار ساخته که به بازار قرقیزستان روی آورند.
افزایش پنج برابری صادرات برخی کالاها از قزاقستان به روسیه
در خصوص قزاقستان، «رآکتورهای هسته‌ای» و همچنین «ماشین‌آلات و تجهیزات الکتریکی» هم در فهرست ۲۰ کالای برتر وارداتی سال ۲۰۲۲ از چین و هم در فهرست صادرات به روسیه قرار داشتند. هرچند تجارت موارد فوق در سال ۲۰۲۱ نیز وجود داشت، اما افزایش پنج برابری آنها در بازه یکساله قابل تأمل است. از موارد دیگر می‌توان به «مواد شیمیایی غیرآلی»، «وسایل نقلیه غیرریلی» و «آهن و فولاد» اشاره کرد که اگرچه به طور مستقیم جزء کالاهای تحریمی نیستند اما این احتمال وجود دارد که توسط روسیه در بخش‌های مختلف نظامی و غیرنظامی مورد استفاده قرار گیرند.
نقش محدود تاجیکستان در پیوند میان چین و روسیه
در سال ۲۰۲۲ هیچ گروه کالایی به طور همزمان در فهرست واردات از چین و صادرات به روسیه توسط تاجیکستان وجود نداشت که نشان میدهد این کشور نقش محدودتری در تلاش‌های چین برای دور زدن تحریم‌ها در تجارت با روسیه ایفا می‌کند.
در پایان، به نظر می‌رسد طی سالهای آتی دور زدن تحریم‌ها از طریق مزبور برای روس‌ها دشوارتر خواهد شد. حال باید دید روس‌ها برای تامین نیاز تجاری خود در شرایط تحریمی، به چه ابزارهایی روی خواهند آورد.
[۱] تحریم‌های اولیه محدودیت‌های اقتصادی هستند که برای افراد و نهادهای درون کشور صادرکننده قانون تحریمی لازم‌الاجرا هستند، در حالی که تحریم‌های ثانویه، شرکت‌های خارجی یا افراد در حال تجارت با کشورهایی که تحت تحریم‌های اولیه قرار دارند را هدف قرار می‌دهند. تحریم‌های ثانویه اغلب برای تقویت اثرات تحریم‌های اولیه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
[۲] نوعی پارچه که در صنعت پوشاک مورد استفاده قرار میگیرد که به سرعت بافت و خاصیت مکانیکی بالا معروف است.
منبع: دیپلمات
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
مازاد حساب تجاری با چین باید از طریق معامله امنیتی با جین باسه که در همون بستر یوان باشه نه درهم دلار کی میایید بیرون از برتون وودز نه هند هند در همون فصای اسراییله در کریدور ایمک