به گزارش مسیر اقتصاد پروژه کریدور شمال-جنوب (INSTC) از جنوب آسیا شروع می‌شود و کشورهای بزرگی همچون هند، ایران و کشورهای آسیای مرکزی را شامل می‌شود. این ابتکار به هند اجازه می‌دهد دسترسی سریعتر و کم هزینه‌تری به کشورهای آسیای مرکزی داشته باشد. هرچند در مقایسه با ابتکار جاده ابریشم چین، هند از منابع مالی کمتری برخوردار است و نمیتواند به گستردگی چین وارد این پروژه شود. هند نیز به تازگی برنامه‌های وام‌دهی برای زیرساخت‌های خارجی خود را سرعت بخشیده و آن را با برنامه‌های چین مقایسه می‌کند. بنابراین INSTC را می‌توان به عنوان تلاش دوباره هند برای دسترسی به شرکای خود در آسیای مرکزی در نظر گرفت. INSTC یک کریدور تجاری و حمل و نقل چندوجهی به طول ۷۲۰۰ کیلومتر است که هدف آن اتصال هند به روسیه از طریق اقیانوس هند و ایران با شاخه‌های احتمالی به آسیای مرکزی است. احتمالا این کریدور، بیش از یک مسیر تجاری چند جانبه را هدف قرار می‌دهد و نمونه‌ای از پیوندهای بین ژئوپلیتیک، چشم‌انداز استراتژیک، ظرفیت دولت و اقتصاد برای این سه کشور است.
مختصات کریدور شمال-جنوب
کریدور شمال-جنوب یک مسیر حمل‌ونقل چندوجهی است که اقیانوس هند و خلیج فارس را از طریق ایران به دریای خزر و سپس از طریق سنت پترزبورگ در روسیه به شمال اروپا متصل می‌کند. این مسیر عمدتاً شامل جابجایی بار از هند، ایران، آذربایجان و روسیه از طریق کشتی، ریل و جاده است. هدف این کریدور افزایش ارتباطات تجاری بین شهرهای بزرگ مانند بمبئی، مسکو، تهران، باکو، بندرعباس، آستاراخان و بندر انزلی است. براساس برخی برآوردها در سال ۲۰۱۴، با استفاده از این مسیر هزینه حمل و نقل به ازای هر ۱۵ تن محموله، ۲۵۰۰ دلار کاهش می‌یابد که در این صورت، INSTC هزینه‌های حمل و نقل و زمان سفر بین هند و روسیه را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد. علاوه بر این، اگر INSTC محقق شود، هند در موقعیتی مناسب برای انتقال منابع هیدروکربنی از روسیه، ایران، قزاقستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی قرار می‌گیرد.
این کریدور همراه با سایر پروژه‌های هند و چین، ملاحظات ژئواکونومیکی و ژئوپلیتیکی دولت‌های خود در مورد نظم اقتصادی-سیاسی مطلوب در سراسر اوراسیا را نیز در هم آمیخته است. در نتیجه، رقابت ژئوپلیتیکی بین هند و چین در مورد INSTC کاملا نمایان است، چون هر دو رقیب آسیایی برای تقویت روابط با روسیه و ایران با هم رقابت می‌کنند. اعضای کنونی این کریدور هند، ایران، روسیه، آذربایجان، قزاقستان، ارمنستان، بلاروس، تاجیکستان، قرقیزستان، عمان، سوریه، ترکیه، اوکراین و بلغارستان (ناظر) هستند. ترکمنستان در حال حاضر عضو رسمی نیست، اما احتمالاً پس از دعوت رسمی نخست وزیر مودی، با این کریدور ارتباط جاده‌ای خواهد داشت. آذربایجان و ارمنستان نیز به شدت در این پروژه مشارکت دارند و هر دو کشور در حال ساخت خطوط قطار و جاده‌های جدید برای تکمیل حلقه‌های مفقوده در کریدور شمال-جنوب هستند.
دلایل اهمیت آسیای مرکزی برای هند
افزایش علاقه هند به INSTC با گسترش BRI چین و همچنین عزم هند برای ایفای نقش عمده ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک در جنوب، جنوب شرق و آسیای مرکزی در ارتباط است. در واقع کریدور شمال-جنوب بخشی از جاه‌طلبی فزاینده هند برای ایفای نقش اقتصادی-سیاسی بیشتر، در آسیای مرکزی است، بطوریکه در برنامه ده‌ساله «اتصال آسیای مرکزی» نیز بدان اشاره شده است. ضرورت تقویت روابط تجارت، سرمایه گذاری و به طور کلی اقتصادی با آسیای مرکزی، به ویژه در دستیابی به صادرات ایمن انرژی برای پاسخگویی به تقاضای فزاینده، انگیزه قانع کننده‌ای برای تلاش‌های مداوم در راستای دستیابی به حضور اقتصادی باثبات و بیشتر هند در این منطقه است.
بنابراین بلندپروازی هند برای گسترش دایره شرکای خود در آسیای مرکزی، در راستای توسعه INSTC است. از همین روی، هند پیشنهاد کرده است که ازبکستان و افغانستان نیز در INSTC گنجانده شود. علاوه بر این، INSTC برنامه محوری هند برای ایجاد یک ابتکار ارتباطی بزرگ برای آسیای مرکزی بوده که در جلسات سازمان همکاری شانگهای نیز ارائه شده است. همزمان، هند در حال ارتقاء روابط اقتصادی-سیاسی خود با کشورهای کلیدی آسیای مرکزی است که تمایل متقابل از خود نشان می‌دهند. به عنوان مثال، قزاقستان، هند را به عنوان یک هاب سرمایه گذاری در منطقه می‌داند و در ازای آن به بستری برای صادرات محصولات کشاورزی در آسیای مرکزی و فراتر از آن تبدیل می‌شود. اگر INSTC محقق شود، قزاقستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی در موقعیت مناسبی قرار خواهند گرفت تا از مزایای آن برای صادرات انرژی و سایر مواد خام، از جمله اورانیوم استفاده کنند. به همین ترتیب، روابط هند و ازبکستان و به ویژه روابط تجاری پویای آنها، چارچوبی برای همکاری دوجانبه در سیاست بین‌الملل فراهم می‌کند.
الگو برداری هند از جاده ابریشم چین در توسعه کریدور شمال-جنوب
با این حال، هند برای نفوذ در آسیای مرکزی تمام تخم مرغ‌ها را در سبد INSTC نمی‌گذارد. بطوریکه در سال ۲۰۱۹، هند مذاکرات ۵+۱ با پنج کشور آسیای مرکزی را ایجاد و طیف وسیعی از موضوعات مانند تحولات افغانستان را با دولت‌های آسیای میانه مورد بحث قرار داد. همچنین به دنبال ساخت خط آهن از چابهار به زاهدان در مرز ایران و افغانستان است. علاوه بر این، ازبکستان موافقت کرده است که خود را از طریق شاخه شرقی INSTC از عشق آباد ترکمنستان به هند، ایران و افغانستان متصل کند.
اکنون هند با استفاده از کریدور شمال-جنوب، از فرصت رقابت با چین برای تجارت، حمل و نقل و اتصال در آسیای مرکزی و همچنین در غرب آسیا استفاده می‌کند که نشان دهنده الگوبرداری این کشور از BRI است. بنابراین جاه‌طلبی هند احتمالا این کشور را به ایجاد برنامه‌هایی در مقیاس BRI سوق می‌دهد. اما شیوه عمل هند به دلیل کمبود سرمایه، به شدت از چین متفاوت است. با وجود این، در جنوب آسیا و احتمالاً در آسیای مرکزی و غرب آسیا، هند سرمایه‌گذاری‌های گزینشی را انجام می‌دهد تا منافع خود را تامین کند.
منبع: ترندز ریسرچ
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
