به گزارش مسیر اقتصاد فاصله درآمدی بین روستانشینان و شهرنشینان تا وقوع انقلاب اسلامی همواره در حال افزایش بود و روزبهروز روستائیان فقیرتر میشدند، اما با وقوع انقلاب اسلامی این روند معکوس و شکاف درآمدی شهر و روستا کمتر شد.
این گزارش که بر اساس آمارهای بانک مرکزی تدوینشده است نشان میدهد که بیشترین شکاف درآمدی شهر و روستا در حوالی سال ۱۳۵۷ شمسی بوده است و با عدم توازن بین سیاستهای صنعتی شدن و حمایت از کشاورزی، این روند به وجود آمده است.
جمهوری اسلامی با در پیش گرفتن سیاستهای حمایتی از تولیدات کشاورزی داخلی و کمک به افزایش بهرهوری زمینهای زراعی توانسته است که شکاف درآمدی شهر و روستا را کاهش دهد و آنچنانکه نمودارهای نابرابری درآمدی نشان میدهد، پس از ۱۳۵۷ همواره نابرابریهای درآمدی شهر و روستا در ایران رو به کاهش بوده است.
توسعه نامتوازن شهر و روستا در فرایند صنعتی شدن ایران
در ایـران در اوایـل دهـه ۱۳۳۹ شـاه بر اساس تجربیات اقتصادهای پیشرفته، در راستای استراتژی صنعتی كردن كشـور بـر مبنـای شهرنشـینی، بـه اجرای برنامه اصلاحات ارضی پرداخت كه با محوریت قرار گرفتن توسعه صنعتی در برنامه چهارم توسعه اقتصادی اجتماعی ۱۳۴۶ -۱۳۴۲ همراه شد؛ این فرایند موجب تجمیع سرمایههای خارجشده از بخش کشاورزی به شهرها شد.
در این دوران به دلیل آنکه صنعت ایران متکی بر تولید داخلی نبود و عمدتاً واردات صنایع مصرفی به داخل کشور را شامل میشد، صنعت بهصورت صحیح در ایران برقرار نشد و تا سالها (که دامنه آن به امروز در خودروسازی هم میرسد) ایران را به لحاظ صنعتی وابسته به خارج کرد، شهرها وابسته به کالاهای مصرفی وارداتی گشتند و روستاها مشتری خود را از دست دادند.
عدم توجه به تولید کشاورزی و حمایت از محصولات روستائیان در آن دوره باعث شد که درآمد اهالی روستا نسبت به قبل از اصلاحات ارضی کمتر هم بشود. در این دوره درآمد شهرنشینان نیز افزایش نیافت، اما به دلیل آنکه روستائیان فقیرتر میشدند، روزبهروز فاصله درآمدی روستا و شهر بیشتر میگشت.
نابرابریهای درآمدی بین ایـن دو بخـش از كشـور مهمترین نقش را در تعمیق شكاف شهر و روستا بازی میکنند، زیرا اینگونه نابرابریها میتواند موجـب پیدایش و افزایش نابرابریهای دیگر از قبیل آموزش، بهداشت، فرصتهای اشـتغال و … گـردد.
به عقیده کارشناسان داخلی و خارجی یکی از عواملی که موجب همراهی بسیاری از روستائیان و شهرهای کوچک با انقلاب اسلامی شد، نابرابریهای گستردهای بود که بین فقرا و اغنیا وجود داشت و این نابرابریها روزبهروز بیشتر میشد. نمودار زیر بهخوبی نمایانگر تفاوت فاصله درآمدی بین روستائیان و شهرنشینان قبل و بعد از وقوع انقلاب اسلامی است:
انقلاب اسلامی، قانون اساسی و توجه به روستا
بـا وقـوع انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ و تدوین قانون اساسی، نقطه عطفی در كاهش نابرابریها روستایی- شهری پیشبینی میشد. بر اساس اصل ۳ بند ۱۲ و اصلهای ۲۱، ۲۹ و ۴۳ قانون اساسـی، بهمنظور ریشـه كردن فقر و محرومیت و رفع تبعیضات و برآوردن نیازهای انسان، با حفظ آزادی، دولـت موظـف به تأمین نیازهای اساسی: مسكن، خوراك، پوشاك، بهداشت، درمـان و آموزشوپرورش بـرای همه میباشد.
پس از انقلاب اسلامی توجه بسیاری به مناطق روستایی صورت گرفت و حمایت از تولیدات کشاورزان و خرید تضمینی محصولات کشاورزی، تحت پوشش قرار دادن مستضعفین روستایی توسط کمیته امداد امام خمینی(ره)، گسترش بهداشت و آموزش در روستاها، کمک به افزایش بهرهوری زمینهای کشاورزی و حمایت از کشاورزان در قالب مشاورههای کود دهی و سمپاشی و … باعث شد که سطح درآمد روستائیان افزایش یابد و فاصله درآمدی بین روستا و شهر کاهش پیدا کند.
همچنان که در نمودار فوق نیز مشخص است، با انقلاب اسلامی رفتهرفته نابرابریهای درآمدی روستائیان با شهرنشینان کمتر شد و این روند تا سالهای اخیر حفظشده است.