به گزارش مسیر اقتصاد در سال گذشته ۳۶۱ محصول حوزه نانو در ایران تولید شده است. مقایسه این عدد با ۶۸ محصول سال ۱۳۸۹ حاکی از رشد ۵ برابری تولیدات این محصولات در کشور است.
پیگیری فناوری نانو در ایران
در سال ۱۳۸۲، با شناسایی فناوری نانو به‌عنوان یک فناوری دارای اولویت ملى، ستاد ویژه توسعه فناورى نانو به‌منظور پیگیری توسعه این فناوری در کشور تشکیل شد. دیدگاه ستاد برای توسعه فناوری نانو، تدوین چارچوب فعالیت بلندمدت کشور در این حوزه بود و در این مسیر، برنامه راهبردى ده‌ساله فناورى نانو در ستاد تهیه و در مردادماه ۱۳۸۴ به تصویب هیئت دولت رسید.
این سند با عنوان «سند راهبرد آینده» قرار گرفتن در میان ۱۵ کشور برتر جهان در حوزه فناوری نانو و تلاش براى ارتقاء مداوم این جایگاه به‌منظور تولید ثروت و بهبود کیفیت زندگی مردم را هدف‌گیرى کرد.
مجموعۀ فعالیت‌ها و اقدامات ستاد در سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۶، موجب بسط الگوی ستاد و تأسیس ستادهای فناوری‌های راهبردی توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۷ شد. ستاد ویژه توسعه فناوری نانو نیز در چتر حمایت‌های مادی و معنوی این معاونت قرار گرفت.
با تکیه بر تجربه اجرای سند راهبرد آینده طی دو دوره سه‌ساله، ستاد در ویرایش تکمیلی جدیدی از این سند، اقدام به بهبود برنامه‌ها و تدوین سند تکمیلی سوم برای سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۳ کرد. رویکرد تجاری‌سازی و توسعه صنعتی بر پایه فناوری نانو از مهم‌ترین نقاط تمرکز سند تکمیلی سوم هستند.
در این سند، هشت برنامه پیش‌بینی‌شده و متناظر با هر برنامه، کارگروهی اجرای آن را در دبیرخانه ستاد پیگیری می‌کند. این برنامه‌ها عبارت‌اند از:
- ترویج و آموزش عمومی نانو برای افزایش مشارکت ذی‌نفعان در توسعه و به‌کارگیری فناوری نانو
- فراهم‌سازی و تقویت زیرساخت‌های لازم برای توسعه همه‌جانبه، به هنگام، متوازن و پایدار نانو
- ارتقاء همکاری‌ها و تعاملات بین‌المللی
- توسعه و بهره‌مندی از سرمایه‌های انسانی نانو و ارتقاء تحقیقات مسأله‌محور
- راهبری تحقیقات هدفمند نانو برای دستیابی به فناوری‌های کلیدی
- تسهیل و تسریع تجاری‌سازی از طریق فراهم‌سازی خدمات توسعه فناوری موردنیاز فناوران و شرکت‌های دانش‌بنیان
- ارتقاء صنایع با به‌کارگیری فناوری نانو و گسترش بازار نانو
- سیاست‌گذاری و ارزیابی اهداف، راهبردها، سیاست‌ها، برنامه‌ها و نهادهای نانو
دستاوردهای ۵ سال گذشته کشور در تولید محصولات نانوتکنولوژی
همواره مشاهده می‌شود که سیاست‌گذاری‌ها و بخشنامه‌ها در پیچ‌وخم‌های بروکراسی اداری گیرکرده و امکان تحقق آن سیاست با دشواری‌هایی در کشور مواجه می‌شود؛ اما وجود مجاهدت در کار و پیگیری نتیجه گرای مسئولان کشور می‌تواند گامی جهت بهبود اجرایی شدن دستورالعمل‌ها و سندها در کشور شود.
پیگیری و تأکید رهبر انقلاب اسلامی در به ثمر نشستن حوزه نانو و مجاهدت دانشمندان و پژوهشگران این عرصه به‌خوبی توانسته است خود را نشان دهد تا امروز جمهوری اسلامی ایران در زمره برترین کشورهای دنیا به لحاظ تولید محصولات نانو می‌باشد.
به لحاظ آماری کشور ما در سال ۱۳۹۵ تعداد ۳۶۱ محصول نانو تکنولوژیک تولید کرده است که به‌صورت مجزا ۱۵۳ مورد تجهیزات مرتبط با فناوری نانو و ۲۰۸ مورد نیز محصولات اصلی نانویی بوده است.
مقایسه آمارهای به‌دست‌آمده در سال‌های پیش از این با سال گذشته نشان می‌دهد که روند تولید محصولات نانو هر سال صعودی بوده است و مقایسه سال ۹۵ با ۵ سال پیش از آن که کشور ۶۸ محصول تولید کرده بود، نشان‌دهنده‌ی رشد بیش از ۴۰۰ درصدی این حوزه است؛ به تعبیر دیگر ظرفیت بهره‌برداری از نانوتکنولوژی در کشور ۵ برابر شده است.
نکته حائز اهمیت در این مورد کاربردی بودن محصولات و تولیدات ایران است و مانند بسیاری از دیگر حوزه‌های پیشرفت نیست که منحصر در تولید مقالات علمی باشد و به کاربرد نرسد. این مهم باعث شده است که بخشی از سیاست‌گذاری‌های ستاد نانو به سمت تجاری‌سازی برود و موجب دستاوردهای ارزی برای کشور شود.
از طرفی تولید محصولات نانو در ایران متنوع بوده و در تمامی حوزه‌های نانو مواد، بهداشت و سلامت، تجهیزات آزمایشگاهی، نساجی و پوشاک، عمران و ساختمان، خودرو و حمل‌ونقل، لوازم‌خانگی، نفت و انرژی، خدمات، ماشین‌آلات صنعتی و آب و محیط‌زیست می‌باشد.
همچنین روند تجاری‌سازی این محصولات در سال‌های گذشته رشد فراوانی داشته است و هرسال ۲ برابر سال گذشته بازار فروش پیداکرده است.
نمودار زیر روند حضور و فروش محصولات نانویی ایران در بازارهای داخلی و بین‌المللی می‌باشد که خود گواه کاملی بر پیشرفت در این عرصه و همچنین ظرفیت ارزآوری بالای نانو در ایران می‌باشد.
