۵.۳ میلیارد دلار درآمد دست یافتنی ایران از ترانزیت ریلی

به گزارش مسیر اقتصاد بازار در دسترس در مجموع سه کریدور شمال-جنوب، شرق-غرب و جنوبی آسیا طبق برآوردهای انجام شده، تقریبا ۱۰۴ میلیون تن ظرفیت دارد.

بخش قابل توجهی از این بازار در صورتی که تمامی خطوط منفصل همچون قزوین-آستارا، چابهار-سرخس، شلمچه-بصره تکمیل شود و بهره وری خطوط ریلی افزایش یابد، امکان بهره برداری دارد.

ترانزیت ریلی کالاها چگونه امکان سنجی می شود؟

برای بررسی امکان حمل و نقل کالاها توسط ریل، آن ها را به دو دسته ریل پسند و ریل ناپسند تقسیم بندی می کنند. کالاهای ریل پسند به آن دسته اطلاق می شود که از ارزش کمتری برخوردار بوده یا جابجایی آن ها توسط قطار امکان پذیر است و صاحبان کالا، برای صادرات یا واردات آن ها با در نظر گرفتن زمان، هزینه و امنیت، تصمیم می گیرند که از طریق ریل آن ها را جابه جا کنند.

کالاهای ریل ناپسند در مقابل مفهوم کالاهای ریل پسند قرار می گیرد. در واقع این دسته از کالاها یا از ارزش بالایی برخوردارند و صاحب کالا بدون در نظر گرفتن هزینه، فقط پارامترهای زمان و امنیت را برای انتقال آن ملاک قرار می دهد یا اینکه کالا بهتر است از طریق کشتی جابجا شود.

مروارید طبیعی، سنگ های قیمتی یا نیمه قیمتی، فلزات گرانبها، ماشین آلات و وسایل مکانیکی، راکتورهای هسته ای، دیگ های بخار و  قطعات مکانیکی، ماشین آلات و تجهیزات الکتریکی و قطعات الکتریکی، ضبط و پخش صوت، تلویزیون، لوکوموتیوهای راه آهن و قطعات آن، وسایل نقلیه غیر از قطار راه آهن و قطعات و لوازم جانبی آن ها، هواپیما، فضاپیما و قطعات آن ها و کشتی ها، قایق ها و سازه های شناور، اسلحه و مهمات و قطعات و لوازم جانبی آن جزو کالاهای  ارزشمند محسوب می شوند و در دسته کالاهای ریل ناپسند قرار می گیرند.

همچنین کالاهای نفتی، معمولا از طریق کشتی انجام می شود و ملاک زمان و هزینه برای آن در نظر گرفته نمی شود؛ زیرا راحت تر و مطمئن تر است و لذا جزو کالاهای ریل ناپسند قرار می گیرد. هر چند که امکان جابجایی آن از طریق ریل نیز وجود دارد.

میزان مبادلات در دسترس و دست یافتنی کریدورهای ریلی ایران

در ادامه، میزان کمینه مبادلات کشورهایی که می توانند از کریدورهای ایران برای ترانزیت و انتقال کالا استفاده کنند، محاسبه شده است.

کریدور شمال–جنوب: این کریدور به دو شاخه ریلی شرقی و غربی بخش بندی می شود. مبادلات تجاری کشورهای هدف شاخه غربی این کریدور در سال ۲۰۱۷ تقریبا ۳۴.۵ میلیون تن بوده است که به عنوان بازار در دسترس برای ایران محسوب می گردد. در بین کالاهایی که این کشورها در شاخه غربی با هم مبادله کرده اند، ۶.۵ میلیون تن آن کالاهای نفتی و ۲۸ میلیون تن باقیمانده غیرنفتی بوده اند. از طرفی مقدار کالاهای ارزشمند در این مبادلات  ۱.۵ میلیون تن بوده است. لذا در کمترین حالت اگر کالاهای ریل ناپسند در نظر گرفته نشود، مقدار بازار در دسترس و دست یافتنی برای ایران از طریق شاخه غربی تقریبا ۲۶.۵ میلیون تن است.

همچنین مبادلات تجاری کشورهای هدف شاخه شرقی در سال ۲۰۱۷  تقریبا ۳۳ میلیون تن بوده است که بازار در دسترس برای ایران به حساب می آید. در این شاخه مبادلات چین با کشورهای قطر و امارات ۲۸ میلیون تن بوده است که در این بین ۱۲ میلیون تن آن نفتی است و ۱ میلیون تن جزو کالاهای ارزشمند محسوب می‌شود.

همچنین برای محاسبه بازار در دسترس و دست یافتنی کشورهای CIS با توجه به معیار ریل پسند بودن یا نبودن در شاخه شرقی، می توان دریافت که این معیارها زمانی مطرح می شود که کشورها برای جابجایی کالاهای خود بتوانند از شیوه دیگر حمل و نقل مانند دریا استفاده نمایند. در واقع در دنیا کشورهای دارای مرز زمینی به دو نوع محصور در خشکی (لاکلند) و محصور بین خشکی و دریا تقسیم بندی می شوند. کشورهای لاکلند به فضای بین‌المللی برای عبور کالای خود دسترسی ندارند و نیازمند عبور از خاک کشور دیگری  هستند؛ اما کشورهای محصور بین خشکی و دریا قابلیت عبور کالاهای کشورهای دیگر را از خاک خود دارند.

در این کریدور، این مزیت برای ایران وجود دارد که کشورهای شمالی ایران برای اقتصادی کردن حمل و نقل خود، حتما باید از خاک ایران استفاده نمایند. در نتیجه موضوع ریل پسند نبودن کالاها برای کشورهای CIS در این شاخه مردود است؛ لذا مقدار مبادلات تجاری کشورها به عنوان بازار در دسترس قابل دست یافتن برای ایران محسوب می گردد و مقدار آن را می توان ۵ میلیون تن در نظر گرفت.

بنابراین در کمترین حالت اگر کالاهای ریل ناپسند در نظر گرفته نشود، مقدار بازار در دسترس و دست یافتنی برای ایران از طریق شاخه شرقی تقریبا ۲۰ میلیون تن است.

بنابراین با محاسبه شاخه شرقی و غربی،بازار آماده کریدور شمال-جنوب 46.۵ میلیون تن خواهد بود.

کریدور جنوبی آسیا: مجموع مبادلات تجاری کشورهای هدف در این کریدور، در سال ۲۰۱۷ تقریبا ۱۰.۸ میلیون تن بوده است و به عنوان بازار در دسترس برای ایران محسوب می شود. در میان کالاهای مبادله شده کشورهای این کریدور تقریبا ۱.۵ میلیون تن آن کالاهای نفتی و ۹.۳ میلیون تن باقیمانده کالاهای غیرنفتی بوده است.

کشورهای هند، پاکستان و افغانستان برای تبادل تجاری با ترکیه، رومانی و بلغارستان می توانند از خط زاهدان–رازی استفاده کنند. این کشورها در سال ۲۰۱۷ مقدار ۷ میلیون تن کالا مبادله کرده اند که۲۰۰ هزار تن از آن جزو کالاهای ارزشمند محسوب می شود. کشورهای عمان، امارات و قطر نیز تقریبا ۳.۵ میلیون تن با ترکیه مبادله تجاری داشته اند که ۴۴ هزار تن از آن جزو کالاهای ارزشمند بوده است.

همچنین کشور سوریه با هند، پاکستان و امارات ۰.۳ میلیون تن مبادلات داشته است که همگی جزو کالاهای ریل پسند بشمار می روند.

در مجموع مقدار کالاهای ریل ناپسند کشورهای هدف این کریدور تقریبا  ۱.۸ میلیون تن بوده است و در کمترین حالت می توان تقریبا ۹ میلیون تن را در این کریدور، از طریق خطوط ریلی ایران انتقال داد.

کریدور شرق–غرب: مبادلات تجاری کشورهای هدف در سال ۲۰۱۷ تقریبا ۱۶.۵ میلیون تن بوده است که  به عنوان بازار در دسترس برای صنعت ریلی ایران محسوب می گردد.در این میان ۰.۵ میلیون تن آن جزو کالاهای ارزشمند و ریل ناپسند است.

لذا در مجموع مقدار بازار در دسترس دست یافتنی برای ایران از طریق این کریدور ۱۶ میلیون تن است .

۵.۳ میلیارد دلار درآمد در دسترس دست یافتنی برای ایران

بر اساس این محاسبات، بازار در دسترس دست یافتنی برای صنعت ریلی ایران تقریبا ۷۱.۵ میلیون تن ظرفیت دارد. از آنجا که هر تن ترانزیت کالا حدود ۷۵ دلار درآمد مستقیم برای ایران دارد، اگر پروژه های ریلی تکمیل گردد و بهره وری خطوط ریلی افزایش یابد، در کمترین حالت ایران می تواند سالانه ۵.۳ میلیارد دلار درآمد از این مسیر کسب نماید.

انتهای پیام/ راه و ساختمان