مسیر اقتصاد/ بندر چابهار تنها بندر اقیانوسی کشور است که خارج از تنگه هرمز و در سواحل مکران در بخش شمالی دریای عمان قرار دارد. چابهار از موقعیت جغرافیایی حساس و مناسبی در مدخل اقیانوس هند و مسیر دریایی بین المللی برخوردار است.
این بندر استراتژیک در محور توسعه شرق کشور قرار گرفته و کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه را به آب های آزاد متصل می کند. علاوه بر این، کشور هند می تواند از طریق این بندر و با دور زدن پاکستان، مبادلات تجاری خود را با کشورهای افغانستان و آسیای میانه انجام دهد.
مبادلات تجاری از طریق بندر چابهار و چشم انداز پیش رو
بر اساس اطلاعات ارائه شده از سوی اتاق بازرگانی و صنایع افغانستان، هزینه حمل هر کانتینر از طریق بندر چابهار به میزان هزار دلار کمتر از سایر مسیرها است.
همچنین بر اساس گزارش معاونت حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی در اردیبهشت ۹۶، میزان مبادلات تجاری هند با کشورهای تاثیر گذار در رونق ترانزیت از بندر چابهار و چشم انداز پیش روی این مبادلات به صورت زیر است:
لزوم تکمیل زیرساخت های حمل و نقل برای استفاده از ظرفیت بندر چابهار
آمار مربوط به تجارت هند با ایران، روسیه، افغانستان و کشورهای آسیای میانه و پیش بینی بازار آینده نشان می دهد که بندر چابهار علاوه بر توسعه شرق کشور، می تواند ظرفیت ترانزیتی بسیار خوبی برای کشور فراهم کند.
برای استفاده مناسب از ظرفیت بندر چابهار لازم است زیرساخت های حمل و نقلی این بندر تکمیل شود. راه آهن چابهار-سرخس به عنوان زیرساخت ریلی بندر چابهار پس از گذشت ۸ سال از آغاز احداث آن کمتر از ۱۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. این خط ریلی به طول ۱۳۴۰ کیلومتر از دو قطعه چابهار-زاهدان به طول ۵۸۰ کیلومتر و زاهدان-تربت حیدریه به طول ۷۶۰ کیلومتر تشکیل شده است.
عملیات اجرایی قطعه چابهار-زاهدان از سال ۸۹ آغاز شد و پس از گذشت ۸ سال به علت وابستگی به بودجه دولت تنها ۳۲.۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. این در حالی است که تا کنون گزارشی از پیشرفت قطعه زاهدان-تربت حیدریه ارائه نشده است.
توجیه اقتصادی راه آهن چابهار-سرخس
بر اساس بودجه سال ۹۷ تکمیل راه آهن چابهار-سرخس به ۷۴۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد که با بودجه دولت قابل تامین نیست. بنابراین لازم است از ظرفیت بخش غیر دولتی برای تکمیل این خط ریلی استفاده شود.
چشم انداز بازار آینده مبادلات هند با سایر کشورها نشان می دهد که راه آهن چابهار-سرخس از توجیه اقتصادی بسیار خوبی برای مشارکت بخش غیر دولتی برخوردار است.
بر اساس گزارش معاونت حمل و نقل وزارت راه پیش بینی می شود که در سال های آینده، سالانه ۱۰ میلیون تن کالا بین هند و افغانستان، ۳ میلیون تن کالا بین هند و آسیای میانه (قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، تاجیکستان و قرقیزستان) ، ۲ میلیون تن کالا بین هند و روسیه و ۱.۵ میلیون تن کالا بین هند و ایران جا به جا شود.
مطالعات کارشناسی نشان می دهد که حتی با فرض عبور ۴ میلیون تن بار ترانزیتی از محور چابهار-سرخس، نرخ بازده داخلی (IRR) این پروژه پس از ۲۰ سال بهره بردای بیش از ۱۳ درصد ارزی خواهد بود که این رقم، نشان دهنده اقتصادی بودن پروژه برای مشارکت بخش غیر دولتی است.
بنابراین با در نظر گرفتن اعداد و ارقام موجود در گزارش معاونت حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی، نرخ بازده داخلی این پروژه نسبت به مطالعات قبلی بیشتر خواهد شد.
نهادهای غیر دولتی مثل آستان قدس رضوی می توانند از طریق روش های مشارکت عمومی-خصوصی از جمله روش BOT (ساخت، بهره برداری و انتقال) در این پروژه مشارکت نموده و علاوه بر رشد و توسعه شرق کشور، از مزایای اقتصادی این پروژه بهره مند گردند.
