مسیراقتصاد/ سازمان‌های مناطق آزاد ایران همواره به دنبال راه حلی برای جذب سرمایه و ارائه فرصت‌های سرمایه‌گذاری هستند و با روش‌های مختلفی از جمله برگزاری نمایشگاه‌ها و دعوت از سرمایه‌گذاران بزرگ و متوسط تلاش می‌کنند تا فرصت‌های سرمایه‌گذاری مناطق آزاد را معرفی کنند. یکی از فعالیت‌هایی که در دولت‌های گذشته پیگیری و در دولت سیزدهم با جدیت بیشتری ادامه یافت، تهیه بسته‌های سرمایه‌گذاری و معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در هر منطقه آزاد است.
به پیشنهاد دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد، سازمان‌ها مکلف شدند فرصت‌های سرمایه‌گذاری خود را با جزئیاتی از جمله میزان سرمایه اولیه مورد نیاز جهت شروع پروژه، سرمایه در گردش پروژه، زمان بازگشت سرمایه، دوره ساخت، بازار هدف و اطلاعاتی مشابه را تهیه و در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دهند.
به گفته مسئولان دبیرخانه شورای عالی تاکنون بیش از ۱۰۰۰ بسته سرمایه‌گذاری به ارزش ۹۰۰ هزار میلیارد تومان در مناطق آزاد و ویژه تهیه و به سرمایه‌گذاران ارائه شده است.[۱]
عدم جهت‌دهی به سرمایه‌گذاران بر اساس مزیت‌های منطقه‌ای در بسته‌های سرمایه‌گذاری مناطق آزاد
یکی از مهم‌ترین گام‌های اجرایی مناطق آزاد تهیه‌ی طرح‌های توسعه کسب‌وکار بر اساس مزیت‌های جغرافیایی و اقتصادی هر منطقه و مشخص‌سازی کسب‌وکارهای اصلی هر منطقه بر مبنای مطالعات بازارهای هدف است. وجود طرح‌های توسعه کسب و کار در هر منطقه باعث می‌شود با جهت‌دهی هر منطقه به سمت توسعه فعالیت‌های اقتصادی خاص، این مناطق به تخصصی شدن نزدیک‌تر شوند و زیرساخت‌های مورد نیاز هر منطقه نیز به صورت هدفمند توسعه پیدا کند. در چنین شرایطی می‌توان سرمایه‌گذاران هر بخش را متناسب با هر منطقه، جهت‌دهی کرد تا بهره‌وری سرمایه‌گذاری افزایش یابد.
با مطالعه بررسی سرمایه‌گذاری پیشنهادی مناطق آزاد انزلی، ارس و اروند مشخص می‌شود این مناطق از الگوی توسعه کسب‌وکار خاصی پیروی نمی‌کنند و اولویت‌بندی صحیحی در توسعه کسب‌وکارهای مزیت‌دار در دستور کار خود قرار نداده اند.
در بسته‌های سرمایه‌گذاری منطقه آزاد انزلی پیشنهادهایی از احداث مجموعه نمایشگاهی و تعمیرگاهی خودرو، احداث مجتمع گلخانه‌ای، احداث سردخانه، احداث مجتمع پرورش گل و گیاه زینتی، تولید بیو ایمپلنت‌های پزشکی، تولید لامپ، تولید پارچه مبلی تا محصولات آرایشی، تولید لوازم خانگی، تولید مبل و بسته‌بندی فراورده‌های چای، تولید پوشاک، مونتاژ تبلت، مونتاژ دوچرخه و خرید اتوبوس دریایی به چشم می‌خورد.
در بسته‌های سرمایه‌گذاری منطقه آزاد ارس نیز با وجود تمرکز این منطقه بر تولید قطعات خودرو و تکمیل زنجیره‌ی تولید خودرو و محصولات گلخانه‌ای و کشاورزی، همچنان پراکندگی‌های محصولات پیشنهادی از جمله تولید انسولین، لوازم خانگی، ام دی اف، چادر و مقنعه، کولرهای گازی و آبی، پوشک بچه و… به چشم می‌خورد.
بسته‌های ارائه شده توسط منطقه آزاد اروند نیز از این قاعده مستثنی نبوده و تنوع محصولات پیشنهاد داده شده جهت سرمایه‌گذاری نشان می‌دهد این منطقه نیز بسته‌های خود را بدون هدفگذاری صحیح (مگر در مواردی که بازارهای صادراتی مانند عراق در نظر گرفته شده است مانند لوازم خانگی) آماده و به سرمایه‌گذاران معرفی کرده است. بخشی از تنوع بسته‌های ارائه شده عبارتند از: تولید انواع الکتروموتور، ورق فولادی و ساندویچ پنل سقفی و دیواری، فراوری ماهی و میگو، قطعات پیش‌ساخته بتنی، بطری شیشه‌ای، کاغذ از کربنات کلسیم، شیشه سکوریت، آلکیل بنزن خطی، پکیج و رادیاتور، لوازم بهداشتی، لوازم خانگی، کیسه پی‌وی‌سی و… .
این تنوع بسته‌های پیشنهادی نشان می‌دهد مناطق آزاد انزلی، ارس و اروند کسب‌وکارهای مزیت‌دار خود را شناسایی نکرده‌اند و هدف اصلی آن‌ها صرفا جذب سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف است و شکل‌گیری زنجیره‌های ارزش تولید کالاهای خاص و خوشه‌های صنعتی اولویتی برای این مناطق آزاد ندارد.
هدفگذاری تجارت با سرزمین اصلی و عدم ترسیم چشم اندازهای صادراتی
از اهداف اصلی تاسیس مناطق آزاد، کاهش هزینه‌های تولید و امکان رقابت کالای تولید شده در منطقه آزاد با دیگر کالاها در بازارهای جهانی و منطقه‌ای است. اساسا فلسفه معافیت‌های گمرکی و مالیاتی مناطق آزاد نیز کاهش هزینه‌های تولید و افزایش تولیدات صادرات محور بوده است. با توجه به قرارگیری مناطق آزاد در نقاط مرزی کشور انتظار آن بوده است که مناطق با مطالعه بازارهای منطقه‌ای و وجود مزیت‌های در نظر گرفته شده، تولیدات خود را به سمت صادرات جهت‌دهی کنند، اما در سه دهه گذشته این نگاه بر مناطق آزاد حاکم نبوده و تولیدات بیش از آن که جنبه صادراتی به خارج از کشور را داشته باشد، به سرزمین اصلی ارسال شده است.
در بسته‌های پیشنهادی مناطق آزاد انزلی، ارس و اروند فارغ از آن که بخش عمده‌ای از پیشنهادها در حوزه زیرساخت‌های خدمات محور است، بسته‌های صنعتی پیشنهاد داده شده نیز با نگاه تامین نیازهای داخلی بوده و اساساً چشم‌اندازهای صادراتی به ندرت وجود دارد.
در بخش بازارهای هدف بسته‌های پیشنهاد شده صرفا به جمله «عرضه در بازارهای داخلی و خارجی»، «تامین نیاز بازارهای داخلی و خارجی» اکتفا شده و دید صحیحی را مقابل سرمایه‌گذاران قرار نداده که دیگر کشورهای نزدیک به این منطقه آزاد چه فرصت‌های صادراتی را در اختیار سرمایه گذاران قرار داده است. (در بسته‌های ارائه شده توسط منطقه آزاد اروند در بخش هدف از اجرا، بعضاً به ارائه آمارهایی در خصوص واردات کشورهای همسایه از محصول ارائه شده، به مزیت صادراتی کالای تولید شده نیز اشاره شده است). حال آن که منطقه آزاد باید قبل از شروع به کار و فراخوان جهت حضور سرمایه‌گذاران، با مطالعه دقیق بازارهای صادراتی کشورهای در دسترس خود، سرمایه‌گذاران را به سمت تولید کالاهای صادرات محور سوق دهد تا علاوه افزایش سهم ایران در تجارت جهانی، درآمدهای ارزی کشور را نیز افزایش دهد.
پی‌نوشت:
[۱] مصاحبه دبیر شورای عالی مناطق آزاد تجاری صنعتی
انتهای پیام/ تولید
