به گزارش مسیر اقتصاد نشست «بازارسازی و مداخلات مؤثر ارزی در بازار ارز ایران» روز سه‌شنبه ۱۹ دی ماه ۱۴۰۲، با حضور جمعی از اساتید و صاحبنظران و فعالان این حوزه با میزبانی «مرکز مبادله ارز و طلای ایران» برگزار شد. این نشست، ششمین نشست تخصصی از دهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی بود که در بازه آبان تا اسفندماه سال جاری با موضوع «حکمرانی ارزی؛ ثبات و رونق اقتصادی» در حال برگزاری است. در ششمین نشست از این همایش اقدامات لازم برای محدودسازی بازار غیر رسمی ارز و مرجعیت بخشی به بازار رسمی و ابزارهای مناسب مداخلات موثر بانک مرکزی در بازار ارز مورد بررسی قرار گرفت.
بر اساس قانون بازار مورد تایید بانک مرکزی باید مرجع بازار ارز باشد
مینو کیانی راد معاون ارزی اسبق بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، در این نشست، مرجع قانونی بازار ارز کشور را بازار مورد تایید بانک مرکزی دانست و افزود: بر اساس قانون اخیر بانک مرکزی، به صراحت مرجعیت در بازار ارز به بازاری سپرده شده است که صلاحیت آن را بانک مرکزی تعیین کند. در قوانین پول و بانکی قبلی نیز به طور مشابه مدیریت بازار ارز به عهده بانک مرکزی سپرده شده بود. بنابراین قانون به صراحت تعیین کرده است که بانک مرکزی متولی تعیین مرجع نرخ و بازار ارز است.
وی افزود: در دهه ۸۰ مشکل اساسی در تعیین نرخ و مدیریت بازار ارز وجود نداشت و این مهم در بازار بین بانکی به صورت تک نرخی مدیریت میشد. اما در دهه ۹۰ و بعد از بروز مشکلات ارزی، بانک مرکزی تلاش کرد با ایجاد مرکز مبادله ارزی در سال ۱۳۹۱، بانک‌ها را در فضایی مشترک برای خرید و فروش ارز کنار هم قرار دهد تا از این طریق به تقاضای موجود در بازار پاسخ داده شود. آن مرکز بعد از چند سال به دلایلی منحل شد. در سال ۱۳۹۷ و بعد از جهش ارزی آن سال، بازار متشکل ارزی شکل گرفت و هدف آن نیز ایجاد مرجعیت در بازار ارز بود که نسخه کامل تر مرکز مبادله ارزی سال ۱۳۹۱ بود. امروز نیز مرکز مبادله ارز و طلای ایران با تجربه نمونه‌های سال ۱۳۹۱ و ۱۳۹۷ شکل گرفته است تا مرجعیت بازار ارز را به دست بگیرد.
حکمرانی ریال اهمیت بالایی در بهبود شرایط بازار ارز دارد
کیانی راد ادامه داد: در بازار باید با کمک گرفتن از سازِکار عرضه و تقاضا قیمت تعادلی تعیین شود و بانک مرکزی نیز بر اساس قانون می‌تواند مداخلات خود را انجام دهد و این مسئله با استفاده از سازِکار بازار تناقضی ندارد. من معتقدم اهمیت حمکرانی ریال برای بهبود شرایط بازار ارز بسیار بالاست و حتی اقداماتی که باید در حکمرانی ریال صورت بگیرد، اهمیت بیشتری از اقدامات ارزی دارد. وجود تقاضای سفته بازانه اجتناب ناپذیر است و برای کاهش آن‌ها باید به سمت کاهش ریسک و پیش‌بینی پذیری حرکت کنیم. وقتی صحبت از مرجعیت نرخ میشود حواسمان باشد که قرار نیست بانک مرکزی نرخ را به شکل دستوری تعیین کند؛ بلکه بانک مرکزی از نظر قانونی مسئول تایید آن نرخ است.
وی افزود: در حال حاضر چند نرخ رسمی وجود دارد و من فکر میکنم مهمترین کار مرکز مبادله ارز و طلای ایران برای حرکت به سمت الگوی مطلوب، باید انطباق عرضه ارز با تقاضای مشروع به نحوی که اختلاف نرخ در بازارهای رسمی کاهش پیدا کند. در این زمینه تقاضای ارز برای سوداگری یا خروج سرمایه مدنظر نیست و فقط نیاز ارزی برای فعالیت تجاری و تولیدی مدنظر است. این دست افراد باید بتوانند در سریعترین زمان ممکن از مجاری رسمی ارز خود را تامین کنند تا انگیزه‌ای برای تقاضای ارز در بازار غیر رسمی نداشته باشند. بنابراین مرکز مبادله ارز باید بتواند تقاضای ارزی قانونی، احتیاطی و تجاری را پوشش دهد.
انطباق «نقشه ارزی و تجاری» مصداق مداخله موثر در بازار ارز است
معاون ارزی اسبق بانک مرکزی، کنترل تورم و ایجاد ثبات در بازار ارز را مهمترین اهداف مداخله بانک مرکزی در بازار ارز عنوان کرد و افزود: در نهایت همه این موارد با هدف ایجاد تعادل در تراز پرداخت ها انجام میشود. در ایران به بخش سرمایه‌ای تراز پرداخت‌ها کمتر توجه میشود و این مسئله موجب شده با وجود تراز تجاری مثبت، بازار ارز با نوسانات جدی مواجه شود. یکی از اقدامات برای بهبود بازار ارز متمرکز شدن روی حساب سرمایه در تراز پرداخت‌های کشور است؛ به این معنی که راه‌های برای ورود سرمایه و جلوگیری از خروج سرمایه تعبیه شود.
وی در توضیح روش‌های مداخله ارزی بانک مرکزی گفت: عرضه ارز یا طلا، همچنین عملیات بازار باز، مدیریت ورود و خروج سرمایه، تطابق بخشی به نقشه ارزی و تجاری کشور و مدیریت تعرفه‌های واردات همگی می‌توانند مصداق مداخله ارزی موثر بانک مرکزی باشند چراکه به تامین بهینه نیازهای ارزی منجر می‌شوند. در عین حال حجم مداخله با توجه به ابزارهای بانک مرکزی و کارایی بازارها باید تعیین شود. زمان بندی مداخله نیز بسته به بروز بحران می‌تواند به قبل از بروز شوک یا در حین و بعد از آن باشد.
کیانی راد ادامه داد: در نهایت یکی از مهمترین اقداماتی که به بهبود کارکرد مداخلات در بازار ارز منجر میشود، ایجاد شفافیت در این زمینه و شفاف کردن هرگونه مداخله از سوی بانک مرکزی و دولت است. ارزیابی مداخلات بعد از آن و اتخاذ تدابیر لازم بر اساس نتایج این ارزیابی نیز در بهبود مداخلات ارزی بانک مرکزی بسیار حائز اهمیت است.
در به کار گیری ابزارهای مالی در بازار ارز ۵۰ سال از دنیا عقب هستیم
وی افزود: بسیاری از ابزارهای مالی که در طول ۴۰ تا ۵۰ سال اخیر در دنیا مورد استفاده است، ممکن است برای ما نوین باشد، اما در اصل ابزارهای جا افتاده و شناخته شده‌ای هستند که به دلیل غفلت یا موانع اجرایی، هنوز در ایران مورد استفاده قرار نگرفته است. همه این موارد باید در نهایت به برگرداندن اعتماد و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری است تا به مرور شاهد رونق اقتصادی باشیم.
معاون ارزی اسبق بانک مرکزی در پایان گفت: من معتقدم صندوق تثبیت ارزی نمیتواند در شرایط فعلی به درستی این وظیفه را ایفا کند و لازم است هدف تثبیت ارزی با ابزارهای متعدد دیگری دنبال شود. نکته دیگر اینکه ثابت نگه داشتن نرخ ارز با وجود تورم بالا، در بلندمدت ممکن نیست و وقوع جهش ارزی را اجتناب ناپذیر می‌کند. همچنین لازم است تدابیری در تسویه ارزی صادرکنندگان در دستورکار قرار بگیرد، که ضمن افزایش انگیزه آن‌ها در بازگشت ارز و عرضه آن در کانال‌های رسمی، در نهایت از عرضه ارز در بازارهای غیر رسمی جلوگیری شود.
انتهای پیام/ پول و بانک
