به گزارش مسیر اقتصاد نشست «سیاستگذاری رمزارزها و رمزدارایی‌ها و جایگاه آن در نظام ارزی کشور» روز سه‌شنبه ۱۲ دی ماه ۱۴۰۲، با حضور جمعی از اساتید و صاحبنظران و فعالان این حوزه با میزبانی «پژوهشکده امور اقتصادی وزارت اقتصاد» برگزار شد. این نشست، پنجمین نشست تخصصی از دهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی بود که در بازه آبان تا اسفندماه سال جاری با موضوع «حکمرانی ارزی؛ ثبات و رونق اقتصادی» در حال برگزاری است. در پنجمین نشست از این همایش فرصت‌ها و تهدیدهای مواجهه با پدیده رمزارزها و رمزدارایی‌ها برای اقتصاد ایران مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
در مواجهه با رمزارزها خلا رویکرد توسعه‌ای مشهود است
در ابتدای نشست مهدی فاطمیان رییس هیات مدیره انجمن فین تک، با ذکر اینکه درمزارزها می‌توانند ابزاری برای دور زدن تحریم باشند، افزود: در حال حاضر ورود ارز به داخل کشور با تحریم مواجه است و ابزارهای حوزه رمزدارایی‌ها و رمزارزها میتواند خدمات مالی متنوعی برای بی نیازی کشور از تحریم در بخشی از مبادلات خارجی به حاکمیت ارائه دهد. برخی فکر می‌کنند اگر به این حوزه به شکل رسمی بها داده شود و قانونی شود، حاکمیت پولی بانک مرکزی تحت تاثیر قرار می‌گیرد. مسئله بعدی قواعد مبارزه با پولشویی در حوزه رمزارزها است که میتواند یکی از تهدیدهای توسعه این حوزه باشد. در حال حاضر در دنیا نیز قاعده‌گذاری برای مبارزه با پولشویی در این حوزه پیشرفت زیادی نداشته است. من معتقدم به دلیل ماهیت دیجیتال بودن این حوزه، امکان مقابله با پولشویی و تخلفات وجود دارد. علاوه بر این به دلیل ورود شرکت‌های دانش بنیان و کسب و کارها پیشرو به این حوزه، این امکان وجود دارد که ما در داخل قواعد لازم برای مقابله با تخلف و پولشویی را به شکل پیشرو تدوین و اجرا کنیم.
وی با اشاره به اینکه رمزپول یا ریال دیجیتال بانک مرکزی میتواند پلی برای ارتباط حاکمیت با فعالین حوزه رمزارزها و رمزدارایی‌ها باشد، افزود: اما تا به حال آن پروژه به شکلی که باید و شاید جلو نرفته و پیشرفتی در این زمینه حاصل نشده است. مواجهه با پدیده رمزارزها در ایران مراحلی از جمله بی تفاوتی، انسداد، محدود کردن و در ماه‌های اخیر ساماندهی و تنظیم‌گیری را طی کرده است. هیچکدام از این نگاه‌ها توسعه‌ای نیست و صرفا به صورت واکنش حاکمیت به این پدیده بوده است. وقتی رمزارزها را به عنوان دارایی بپذیریم، ظرفیت‌های زیادی از جمله توثیق وثیقه حول آن ایجاد میشود. پذیرش این پدیده به عنوان ارز و وسیله مبادله، مزایای در مبادلات برای ما دارد و همینطور در حوزه تامین مالی نیز میتواند گشایش‌هایی ایجاد کند. اما تا امروز به این فرصت‌ها توجه نشده است. هرچند من معتقدم اگر این پدیده به عنوان دارایی شناخته شود نباید با اخذ مالیات یا موارد تهدیدساز دیگر، مردم را از پلتفرم‌های داخلی فراری بدهیم و در این زمینه باید با ظرافت برخورد شود.
رییس هیات مدیره انجمن فین تک در پایان گفت: تصریح قانونگذاری و تسهیل فعالیت کسب و کارهای رسمی، در کنار برخورد جدی با بازارها و کسب و کارهای غیررسمی و زیرزمینی اقداماتی است که باید در این حوزه در دستورکار قرار بگیرد. رمزدارایی باید به عنوان یک دارایی رسمی و با قابلیت انتقال بالا مورد پذیرش واقع شود. نکته آخر اینکه امکان نوآوری در این حوزه زیاد است و برای بهره مندی از این ظرفیت باید شرایط ورود بازیگران جدید به این حوزه و تداوم فضای رقابتی باز بماند.
محدود کردن پلتفرم‌های داخلی رمزارزها به فرار سرمایه منجر میشود
در ادامه نشست عباس آشتیانی کارشناس حوزه بلاکچین، ضمن اشاره با اینکه پدیده رمزارزها و رمزدارایی‌ها امروز در تجارت جهانی نقش آفرینی مطلوبی دارد، افزود: اما در کشور ما با این پدیده بیشتر به عنوان دارایی مطرح است. در واقع دلیل اصلی خرید رمزارزها از سوی مردم، حفظ ارزش پول و نگاه خرید دارایی است. بنابراین خرید رمزارزها از سوی مردم علت تورم نیست، بلکه معلول تورم است و مردم با انگیزه حفظ ارزش سرمایه به سمت دارایی‌های رمزنگاری شده و دیگر دارایی‌ها سوق داده شده‌اند. سیاستگداری باید به نحوی باشد که با توجه به ویژگی‌های این فناوری، شفافیت این حوزه به بالاترین حد برسد تا امکان شناخت تقلب و تخلف بالا برود و امکان سیاستگذاری برای آن فراهم باشد. رویکرد دوم سیاستگذاری کلان باید محدود کردن بازار زیرزمینی و سهم پلتفرم‌های خارجی باشد. در واقع سکوها و پلتفرم‌های داخلی که قابل تنظیم‌گری هستند نباید محدود شوند تا در مقابل بازارهای زیرزمینی و پلتفرم‌های خارجی توسعه پیدا نکند. حداکثر کردن شفافیت و حداقل کردن پلتفرم‌های زیرزمینی و خارجی در کنار هم وقتی محقق میشود که پلتفرم‌های داخلی به رسمیت شناخته شوند و این مسئله با عدم ترویج این حوزه در کشور تقابلی ندارد.
محدود کردن پلتفرم‌های داخلی رمزارزها به فرار سرمایه منجر میشود
وی افزود: بانک مرکزی تهدیدهای متعددی را برای توسعه این حوزه مطرح کرده که خروج سرمایه، هجوم مردم برای تبدیل پول ملی به رمزارز، تاثیر منفی بر نرخ ارز و عدم امکان مدیریت جریان دارایی و امکان سیاستگذاری از جمله این موارد هست. این تهدیدها اغلب امروز محلی از اعراب ندارد و برخی دیگر نیز برای رفع آن‌ها راه حل وجود دارد. در کنار تهدید تسهیل تجارت، کاهش فشار بر بازار ارز از طریق تامین نیاز خرد ارزی، امکان ارزآوری، امکان بازگشت کامل ارز حاصل از صادرات، تامین مالی خارجی به عنوان فرصت‌های این حوزه مطرح است که به آن‌ها توجه جدی نشده است. برای جلوگیری از روند تبدیل پول ملی به رمزدارایی از سوی مردم نیز باید اقداماتی همچون عدم ترویج، آموزش و افزایش شفافیت باید در دستورکار قرار بگیرد. در دنیا فرار سرمایه از طریق رمزارزها سهمی به شدت محدود دارد و تنها می‌توان انتقال رمزدارایی‌ها از پلتفرم‌های داخلی به خارجی را مصداق مهم فرار سرمایه عنوان کرد. علاوه بر این من فکر میکنم در صورت نبود رمزدارایی‌ها، امروز نرخ تورم در کشور به مراتب بیشتر بود چراکه وجود این بازارها فشار را بر بازار دیگر دارایی‌ها کاهش داده و مانع از افزایش شدیدتر قیمت‌ها شده است. نکته دیگر اینکه نظارت بر جریان مبادلات و سیاستگذاری نیز در بازار دارایی‌های رمزنگاری شده به مراتب سهل‌تر از بازارهایی مثل طلا، دلار یا خودرو است. به طور کلی برطرف کردن تهدید یا تشدید آن به نحوه عمل کردن ما بستگی دارد و در حال حاضر من معتقدم نحوه رگولاتوری ما با شرایط اقتصاد دیجیتال جهانی همخوانی ندارد.
این کارشناس حوزه رمزارزها ادامه داد: بانک مرکزی اینطور تصور میکند که تهیه هر نوع رمزارزی نیازمند صرف منابع ارزی کشور است که اینطور نیست این یک اشتباه اساسی است. استخراج رمزارزها، افزایش قیمت دارایی‌ها، دریافت هدایای مختلف، ارائه کنندگان خدمات به کشورهای خارجی و موارد متعدد دیگر همگی می‌توانند منشا تامین رمزارز باشند و اینطور نیست که تنها مسیر رسیدن به رمزارز در کشور، صرف منابع ارزی باشد. نکته دیگر اینکه حجم مبادلات در بازار رمزدارایی‌ها سهم بسیار کمی از حجم کلی مبادلات در کشور دارد و این حوزه نمی‌تواند در افزایش سرعت گردش پول و افزایش قیمت‌ها نقش داشته باشد.
بیش از ۲۰ نهاد با پدیده رمزارزها درگیر هستند
در ادامه محسن رضایی صدرآبادی دبیر ستاد ملی رمزارزش‌ها، ضمن بیان اینکه اهمیت این حوزه در کشور درک نشده و دلیل آن هم این است که هنوز به یک بحران تبدیل نشده است، گفت: این حوزه تهدیدها و فرصت‌های بالقوه‌ای دارد که بروز و ظهور آن به کیفیت عملکرد ما بستگی دارد. تا زمانی که کار ایجابی و عملیاتی جدی نکنیم این حوزه هیچ فرصتی برای ما نخواهد داشت. از طرف دیگر تهدیدهای این حوزه به ناچار و به دلیل بی توجهی مسئولین، از حالت بالقوه به بالفعل تغییر میکند. عمده‌ترین تهدیدی که در دنیا برای توسعه این حوزه مطرح شده، استفاده از آن برای پولشویی، فرار مالیاتی یا دیگر تخلفات مالی بوده است. به طور خاص در کشور ما نیز از این بستر برای تامین مالی فعالیت‌های مجرمانه و برخی شورش‌ها نیز استفاده شده است که باید برای آن تدبیر شود. برای مقابله با این تهدید در دنیا شرکت‌های رصد و کنترل متعددی ایجاد شده است که دستاوردهای متعددی به همراه داشته است و در داخل کشور نیز باید به این سمت حرکت کنیم. انتظار این است که یک نهاد متولی تهیه نسخه بومی قوانین تنظیمی را طراحی و تصویب کند؛ درحالیکه اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است. یکی دیگر از اتفاقی که به عنوان مقدمه باید در این حوزه بیفتد، نهادسازی است. ما برای این پدیده که یک پدیده چندوجهی است و بیش از ۲۰ نهاد کشور از جمله بانک مرکزی، وزارت اقتصاد، وزارت صمت، وزارت نیرو و وزارت نفت را با خود درگیر میکند، به یک نهاد متناسب نیاز داریم تا از اقدامات جزیره‌ای جلوگیری شود.
وی افزود: تولید و استخراج رمزارز در کشور از نظر حکمرانی منفعت دارد، چراکه به هرحال نیاز مبادلاتی برای آن‌ها وجود دارد و در صورت عدم تولید داخلی، باید منابع ارزی کشور صرف تامین آن شود. اما اگر تولید در داخل انجام شود، تامین نیاز مبادلاتی داخلی، بدون خروج ارزی ممکن میشود. گردش مالی بازار رمز دارایی‌ها در دنیا بیش از ۱۷۰۰ میلیارد دلار است که بیش از ۹۰ درصد از این گردش مالی در سکوهای بین‌المللی انجام میشود. اگر ایران میتوانست بدون نیاز به مطرح کردن نام ایران، یک سکو برای تصاحب تنها یک درصد گردش جهانی این بازار ایجاد کند، اقدامی به شدت اثرگذار، درآمدزا و کاربردی انجام داده بود. دست کم ایران میتوانست یک سکوی مبادله بزرگ برای مطرح شدن در عرصه منطقه ایجاد کند. اما دلیل عدم حرکت به این سمت نیاز به سرمایه‌گذاری در حدود چند میلیون دلار نیاز دارد که از توان و ریسک پذیری بخش خصوصی خارج است. در بحث مبادلات خرد خارجی فراهم کردن بستر برای پرداخت گردشگران یا دانشجویان خارجی است که در حال حاضر در پرداخت‌های خود با مشکلات زیادی مواجهند و استفاده از این ظرفیت میتواند شرایط را برای پرداخت‌های خرد آن‌ها فراهم کند.
رضایی صدرآبادی در پایان با تاکید بر اینکه باید در مواجهه با این حوزه تعارف را کنار بگذاریم، افزود: اینکه هرگونه مبادله برای مردم ممنوع باشد و در طرف مقابل درگاه پرداخت از طرف دولت به پلتفرم‌ها داده شود، متناقض است و به نظر من باید سیاست سکوت کنار گذاشته شود. اینکه گفته شود قصد دامن زدن و ترویج نداریم، دلیلی منطقی برای اتخاذ سیاست سکوت و اقدامات متناقض نیست و حاکمیت باید با شفافیت با این حوزه و مردم برخورد کند.
فعالین رمزارزها باید در بستری شفاف و رصدپذیر توسعه پیدا کنند
در ادامه محمدسعید شادکار عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا (س)، با بیان اینکه حوزه رمزارزها به طور حتم تهدیدها و فرصت‌های متعددی را برای اقتصاد ایران به همراه دارد، افزود: از جمله تهدیدها می‌توان به فرار سرمایه، پولشویی و تقلب، تضعیف حکمرانی پولی و اثرگذاری نامطلوب بر بازار ارز اشاره کرد؛ که البته این موارد بالفعل نیست و در صورت مواجهه صحیح قابل مدیریت است. از مهمترین فرصت‌ها در حوزه رمزارز نیز، استفاده از نوآوری‌های این حوزه در رفع چالش‌های مبادلات خارجی است.
فعالین رمزارزها باید در بستری شفاف و رصدپذیر توسعه پیدا کنند
وی افزود: اما در حال حاضر نه از فرصت‌های این حوزه به درستی استفاده شده و نه تدابیر مطلوبی برای مقابله با تهدیدها در دستورکار قرار گرفته است؛ من فکر میکنم این وضعیت ناشی از ترس و نگرانی جدی نهاد تنظیم‌گر در این حوزه است که ریشه در عدم شناخت و رصد این حوزه دارد. مسئله اصلی برای کنترل تهدیدها و استفاده از ظرفیت‌ها غلبه بر ترس و نگرانی نهاد تنظیم‌گر است. برای این مهم نیز لازم است شفافیت و نظارت‌پذیری در این حوزه ایجاد شود و فعالین رسمی این حوزه در بستری شفاف و رصدپذیر فرصت توسعه پیدا کنند. تنظیم گری و ساماندهی اگر به درستی انجام شود میتواند نگاه توسعه‌ای را نیز به همراه داشته باشد. در فضایی منظم و قاعده‌مند امکان توسعه نوآوری در این حوزه فراهم میشود. پیشنهاد من به اعضای این حوزه و تنظیم‌گران به طور خاص بانک مرکزی این است که برای عبور از وضعیت ترس و جهل فعلی، ایجاد یک بستر برای همکاری با فعالین این حوزه را در دستورکار قرار دهد.
«وثیقه‌گذاری رمزارزها» خرید اعتباری کالاهای وارداتی را ممکن میکند
در ادامه محمد جلال دستیار وزیر امور اقتصادی و دارایی،ضمن تاکید بر اینکه با مقولات جدیدی همچون پدیده رمزارزها ابتدا باید پدیده انگارانه مواجه شد نه مبتنی بر تهدید و فرصت، افزود: همچنین باید به صورت مستمر نحوه مواجه به روزرسانی شود. ذات اقتصاد دیجیتال به نحوی است که برای نقش آفرینی نیازی به اخذ مجوز از کشورها ندارند و فارغ از مرزها توسعه پیدا میکند. بنابراین به این حوزه باید نگاه انطباقی داشته باشیم و بهترین تصمیم را بگیریم. در حال حاضر تنها درخصوص عدم تولید رمزارزها با استفاده از نیروی برق جمع‌بندی وجود دارد و در دیگر حوزه‌ها نه امکان کنار گذاشتن وجود دارد و نه ساختارها برای رسمیت دادن و امکان تنظیم‌گیری فراهم است.
«وثیقه‌گذاری رمزارزها» خرید اعتباری کالاهای وارداتی را ممکن میکند
وی با تاکید بر اینکه اگر با یک پدیده جدید به موقع مواجه نشویم، به مرور تهدیدهای آن بیشتر میشود، افزود: معرفی ظرفیت‌های این پدیده در حوزه مبادلات خارجی میتواند نقطه شروع به رسمیت شناختن آن باشد. به طور مثال ایده وثیقه‌گذاری رمزارزها نزد نهادهای مالی و شرکت‌های بزرگ خارجی در کشورهای صادرکننده کالا به ایران میتواند جایگزینی برای اسناد اعتباری باشد که به دلیل تحریم‌ها مدتهاست که از آن محروم هستیم. بنابراین استفاده از رمزارزها به عنوان وثیقه بین‌المللی در تجارت بین‌المللی برای خرید اعتباری به شدت مفید خواهد بود. ظرفیت بعدی ایجاد ارزهای جایگزین بر پایه دارایی‌های رمزنگاری شده است که میتواند به خصوص با همکاری مجموعه‌های مثل بریکس، بخشی از مشکلات مبادلات تجاری خارجی کشور را رفع کند. شفافیت و امنیت بلاک چین، این امکان را برای ایران فراهم میکند. ظرفیت سوم راه‌اندازی نوعی گواهی سپرده کالایی یا توکن بر مبنای دارایی‌های کشور است که میتواند به عنوان ابزار تضمین برای خرید اعتباری یا خرید مدت‌دار مورد استفاده قرار بگیرد و دست کم واردات شرکت‌های صادراتی را بدون نیاز به تامین ارز ساماندهی کند.
رسمیت بخشیدن به پدیده رمزارزها و رمزدارایی‌ها اجتناب ناپذیر است
سامان قاسمی مدیر گروه بازارهای مالی پژوهشکده امور اقتصادی، در این نشست ضمن اشاره به اینکه چند سالی است که پدیده جدید کریپوکارنسی در دنیا ظاهر شده، افزود: ولی در قوانین و مقررات ما هنوز به این حوزه پرداخته نشده است. اگر این پدیده را به عنوان دارایی بپذیریم باید به یک نوع برای آن قانونگذاری کنیم و اگر به عنوان وسیله مبادله بپذیریم موضوع متفاوت است. امروز شاید بیش از ۳۰۰ پلتفرم مبادله برای رمز ارز داریم که هنوز رسمیت پیدا نکرده‌اند. اینکه بگوییم قانونی نیستند صحیح نیست ولی هنوز رسمی نیستند و هیچ نهادی متولی ساماندهی آن‌ها نیست. اگر این دارایی‌ها به عنوان دارایی‌های رسمی شناخته شوند، امکاناتی مثل وضع مالیات یا قوانین کنترلی برای آن قابل وضع خواهد بود.
رسمیت بخشیدن به پدیده رمزارزها و رمزدارایی‌ها اجتناب ناپذیر است
وی افزود: من معتقدم در حال حاضر کشور ما پذیرای این حوزه به عنوان رمزارز و وسیله مبادله نیست و فعلا تنها میتوانیم به بحث رمزدارایی‌ها و رسمیت یافتن آن از سوی دولت بپردازیم. هرچند من معتقدم حرکت به این سمت اجتناب ناپذیر است و مردم به این سمت حرکت خواهند کرد. حتی در صورتی که پلتفرم‌های داخلی برای این حوزه فراهم نشود، فعالین این حوزه از طریق پلتفرم‌های خارجی به استفاده از آن خواهند پرداخت. اینکه مردم به سراغ پلتفرم‌های خارجی بروند امر مطلوبی نیست و میتواند مصداق فرار سرمایه باشد. اگر با یک پدیده جدید به موقع مواجه نمیشویم و به مرور تهدیدهای آن بیشتر میشود. اما چون اجتناب‌ناپذیر است باید در این خصوص حکمرانی کشور به جمع‌بندی برسد. اگر قاعده گذاری کنیم نیاز مردم در یک فضای امن مدیریت شده پاسخ داده میشود ولی اگر این کار را نکنیم فرصت‌ها را از دست می‌دهیم و فقط تهدیدها باقی می‌ماند.
قاسمی با اشاره به پویا بودن حوزه رمزارزها، گفت: چندسال پیش وقتی درخصوص بلاکچین صحبت میشد از غیر قابل شناسایی بودن مطرح میشد، اما امروز در رمزارزها اینطور نیست و قابلیت شناسایی وجود دارد. بنابراین در چند سال اخیر این حوزه به دلیل پویایی بالا با تغییرات زیادی مواجه شده است و بسیاری از تهدیدها در این حوزه از بین رفته است. به طور خاص این بازار به دلیل اینکه قیمت‌ها در آن متاثر از قیمت‌های جهانی است، حتی اگر حجم عظیمی از سرمایه مردم ایران به آن وارد شود، برخلاف دیگر بازارها قابلیت افزایش شدید قیمت را ندارد و در واقع این بازار یک سوپاپ اطمینان و یک فرصت است. ما در کشور با مشکلات زیادی در حوزه تامین مالی مواجهیم و توسعه این حوزه میتواند مفید واقع شود. در حال حاضر میزان سرمایه‌گذاری در کشور وضعیت مطلوبی ندارد و به کمترین میزان در دهه‌های اخیر رسیده است. من فکر نمیکنم هیچ دولت یا حاکمیتی مخالف توسعه ابزارهای تامین مالی پروژه‌های زیرساختی و تولیدی باشد و در این زمینه نیز رمزارزها یک فرصت هستند.
انتهای پیام/ پول و بانک
