مسیر اقتصاد/ در سال ۲۰۲۱ میلادی، آژانس بینالمللی انرژی (IEA) در راستای ترسیم مسیر گذار انرژی جهان، در «نقشه راه صفر خالص» اعلام کرد که برای رسیدن به اهداف اقلیمی باید هیچ سرمایهگذاری جدیدی در پروژههای نفت و گاز انجام نشود و تا سال ۲۰۵۰ تمامی بخشهای مصرفکننده انرژی به منابع پاک تغییر یابند.
بر اساس این برنامه، میزان انتشار گازهای گلخانهای باید از ۳۳.۹ گیگاتن در سال ۲۰۲۰ به ۲۱.۲ گیگاتن تا سال ۲۰۳۰ کاهش یابد. اما دادههای جدید IEA نشان میدهد این روند نهتنها محقق نشده، بلکه انتشار جهانی در سال ۲۰۲۳ به ۳۷.۴ گیگاتن افزایش یافته است؛ رقمی بالاتر از دوران پیش از کرونا. این ارقام بیانگر آن است که گذار انرژی، برخلاف شعارها، وارد مرحلهای از واقعگرایی اجباری شده است؛ جایی که اقتصاد و امنیت انرژی بر اهداف زیستمحیطی اولویت یافتهاند.
ایالات متحده؛ از وعده تا واقعیت
دولت بایدن با شعار «انقلاب سبز» و بازگشت به توافق پاریس، وعده داده بود تا سال ۲۰۳۰ نیمی از فروش خودروها در آمریکا برقی شود. اما سهم فعلی خودروهای برقی تنها حدود ۱۰ درصد است و خودروسازان بزرگ از جمله فورد و جنرالموتورز در سال جاری میلادی سرمایهگذاریهای خود را در این بخش کاهش دادهاند. زیانهای چند میلیارد دلاری، هزینه بالای زیرساخت شارژ و محدودیت زنجیره تأمین باتریها باعث شده حتی طرفداران محیطزیست نیز از «سرعت غیرواقعی گذار» انتقاد کنند.
در بخش انرژی بادی نیز برنامه تولید ۳۰ گیگاوات برق دریایی تا سال ۲۰۳۰ تنها در حد ۱۳ گیگاوات پیشبینی میشود. این شکاف بزرگ میان وعده و واقعیت، بیانگر آن است که گذار انرژی در آمریکا بیش از آنکه پروژهای زیستمحیطی باشد، درگیر ملاحظات اقتصادی، مالی و رقابت جهانی است.
حضور مجدد ترامپ در آمریکا نیز وضعیت را به مراتب پیچیدهتر کرده است. ترامپ در دوره اول خود به سرعت از توافق اقلیمی پاریس خارج شد و وعده داد که امنیت انرژی را بر تحقق اهداف زیست محیطی اولویت میدهد. حضور مجدد وی نه تنها به منزله حرکت آمریکا در جهت عکس تحقق اهداف اقلیمی است، بلکه به دیگر کشورهای جهان نیز جرات بیشتری برای بیتوجهی به این برنامهها داده است.
بازگشت مفهوم «سلطه انرژی»
سیاستهای دوره ترامپ تحت عنوان Energy Dominance یا «سلطه انرژی آمریکا»، دوباره در گفتمان سیاسی ایالات متحده زنده شده است. این سیاست بر توسعه استخراج نفت و گاز شیل، افزایش صادرات الانجی و تبدیل آمریکا به قدرت اول تأمین انرژی جهان تأکید دارد.
در چنین شرایطی، حتی با وجود شعارهای سبز، تداوم نقش سوختهای فسیلی برای حفظ برتری اقتصادی و ژئوپلیتیکی اجتنابناپذیر است. این تناقض ساختاری، نشان میدهد که مسیر تحقق اهداف کربن صفر با محدودیتهای واقعی روبهرو است که نه با اراده سیاسی، بلکه تنها با تغییر ساختار اقتصاد جهانی قابل حل خواهد بود.
تجربه سه سال گذشته نشان داده است که گذار انرژی نهتنها فرآیندی فنی و زیستمحیطی نیست، بلکه موضوعی ژئوپلیتیکی و اقتصادی است که مستقیماً با رقابت قدرتها، امنیت انرژی و هزینههای سنگین زیرساختی گره خورده است. در نتیجه، تحقق اهداف بلندپروازانه «صفر خالص» تا سالهای میانی قرن جاری میلادی، بیش از آنکه یک فرانامه (سناریو) واقعگرایانه باشد، به آرمانی سیاسی تبدیل شده است که در برخورد با واقعیتهای انرژی جهان، نیازمند بازنگری جدی است.
منابع:
International Energy Agency (IEA), Net Zero by 2050: A Roadmap for the Global Energy Sector, 2021.
International Energy Agency, CO₂ Emissions 2023 Report, April 2024.
U.S. Department of Energy, Energy Transition Progress Update, 2024.
IMF, World Economic Outlook, October 2024.
انتهای پیام/ انرژی
