مسیراقتصاد/ جهت تامین انرژی و پروتئین مورد نیاز پرنده در پرورش مرغ گوشتی، از نهاده‌هایی شامل ذرت و کنجاله سویا استفاده می‌شود. تولیدکنندگان عمده این دو نهاده، کشورهای قاره آمریکا هستند. بسیاری از کشورها از جمله کشورهای اروپایی که قابلیت کشت ذرت و سویا را ندارند، به منظور کاهش وابستگی به این دو نهاده، جهت جایگزینی دانه‌های غلات در جیره طیور بجای ذرت و کنجاله سویا گام بر می‌دارند.
در این میان ایران نیز به علت محدویت‌های آبی و اقلیمی، امکان کشت ذرت و سویا را متناسب با نیاز صنعت مرغداری ندارد؛ لذا با واردات گسترده، نیاز صنعت به این محصولات را تامین می‌کند. این مسئله علاوه بر ایجاد وابستگی در تامین امنیت غذایی، موجب ایجاد فشار به منابع ارزی کشور می‌شود.
حرکت ایران به سمت کاهش وابستگی به ذرت و سویا
بنابراین ایران هم باید به منظور کاهش وابستگی به واردات ذرت و سویا، جهت جایگزینی غلات قابل کشت در داخل یا کشورهای همسایه گام بر دارد. یکی از محصولاتی که با اقلیم ایران سازگاری دارد، محصول گندم است. این محصول امکان جایگزینی با ذرت را دارد و از طرفی به علت داشتن میزان پروتئین مناسب، امکان کاهش مصرف کنجاله سویا را نیز در جیره فراهم می‌کند.
اصلی‌ترین عامل محدودیت استفاده از گندم در جیره دام و طیور مصرف انسانی آن است. در واقع به علت این که گندم خوراک اصلی انسان است، عملا نمی‌توان از آن برای تغذیه طیور استفاده کرد. اما فرآورده جانبی این محصول از جمله «ضایعات بوجاری گندم» یکی از بهترین محصولاتی است که امکان استفاده در جیره طیور را دارد و عملا در رقابت با مصرف انسان نیست.
ضایعات بوجاری گندم قیمت تمام شده خوراک را کاهش می‌دهد
طی فرآیند آسیاب گندم، حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد دانه آرد می‌شود و ۲۵ تا ۳۰ درصد دانه به عنوان فرآورده‌های فرعی گندم شامل سبوس و ضایعات بوجاری باقی می‌ماند که قابلیت مصرف دامی را دارد. همچنین دانه‌های گندم بعد از برداشت محصول به منظور جدا کردن اجزای شکسته، ناخالصی‌ها، کاه، گرد و خاک و بذور گیاهی، بوجاری می‌شود. نتیجه این فرآیند، تولید حدود ۸ الی ۱۲ درصد ضایعات بوجاری است.
ضایعات بوجاری گندم برای جایگزینی بخش قابل توجهی از ذرت در جیره غذایی طیور قابل استفاده بوده و می‌تواند هزینه‌های تولید را کاهش دهد.
بیش از ۸۰ درصد ضایعات بوجاری گندم از نوع درجه ۱ است
گندم بوجاری بر اساس درصد فیبر به دو درجه ۱ و ۲ تقسیم می‌شود. گندم بوجاری درجه یک حدود ۷ درصد و ضایعات بوجاری درجه ۲ بيشتر از ۹ درصد فیبر خام دارند؛ البته بیش از ۸۰ درصد ضایعات از نوع درجه ۱ است. در این نوع ضایعات، عمده محصول شامل دانه گندم کامل، شکسته و ریز و بذور گیاهی مانند یولاف است؛ ولی در نوع دوم بیشتر بذور علف‌های هرز، خاک و کاه گندم وجود دارد.
بر اساس منابع علمی، انرژی ضایعات بوجاری درجه ۱ در حدود ۲۶۰۰ تا ۲۷۵۰ کیلوکالری در کیلوگرم است و دامنه درصد پروتئین خام نیز بین ۱۲.۲ تا ۱۴.۸ درصد گزارش شده است.
ضایعات بوجاری گندم جایگزین مناسب ذرت در جیره طیور
نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد که استفاده از ضایعات بوجاری گندم در جیره جوجه‌های گوشتی تا سطح ۴۵ درصد، اثر منفی بر عملکرد پرندگان نداشته است. در پژوهش انجام گرفته در مؤسسه تحقیقات علوم دامی کشور نیز استفاده از این محصول در جیره‌های ۵ تا ۲۸ روزگی تا سطح ۲۵ درصد و از سن ۲۸ روزگی به بعد تا سطح ۳۷.۵ درصد کل جیره گزارش شده است به طوری که اثر منفی بر عملکرد جوجه‌های گوشتی نداشته است.
بر اساس توصیه جداول استاندارد برزیل، مصرف ضایعات بوجاری برای جیره آغازین جوجه‌های گوشتی ۱۰-۲۰ درصد، دوره رشد ۱۲-۲۵ درصد و برای مرغ‌های تخمگذار ۱۵-۳۰ درصد است؛ البته در صورت استفاده از سطوح بالای ۲۵ درصد ضایعات بوجاری گندم، افزودن مولتی آنزیم حاوی آرابینوزایلاناز ضروری بوده و می‌تواند در بهبود شرایط دستگاه گوارش و عملکرد مؤثر باشد.
امکان تامین پایدار ضایعات بوجاری گندم با تبدیل شدن ایران به هاب غلات
بنابراین می‌توان به منظور کاهش وابستگی به واردات ذرت از ضایعات بوجاری گندم استفاده کرد. به منظور تامین پایدار ضایعات بوجاری گندم، می‌توان از مزیت کشور در تبدیل شدن به عنوان هاب غلات منطقه و جهان استفاده کرد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد تقریبا تمام همسایه‌های ایران واردکننده عمده غلات به خصوص گندم هستند. ایران موقعیت مناسبی از لحاظ دسترسی دریایی و ریلی به دو صادرکننده عمده گندم یعنی قزاقستان و روسیه دارد. از طرفی با توجه به تحریم‌های روسیه و مشکلات پیش روی فروش و حمل گندم این کشور، ایران می‌تواند با بهره‌گیری از ظرفیت مناسب تولید گندم در روسیه و دسترسی مناسب در مسیر کریدور شمال-جنوب، تامین کننده گندم برای کشورهای غرب آسیا، شرق آسیا و شرق آفریقا باشد.
ایران نزدیک‌ترین، ارزان‌ترین و قابل اتکاترین مسیر برای تامین گندم منطقه
در همین راستا ایران نزدیک‌ترین، ارزان‌ترین و قابل اتکاترین مسیر برای تامین گندم منطقه محسوب می‌شود. در این طرح، کشورهای منطقه و فرا‌منطقه غلات خود را از طریق ایران تامین خواهند کرد. کشور روسیه تامین کننده خواهد بود و تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا بر مسیر تجاری دریای سیاه تاثیری برای این کشور نخواهد داشت؛ چرا که مسیری ارزان‌تر و مطمئن‌تر از قبل برای روسیه ایجاد شده است.
انتهای پیام/ کشاورزی
