وابستگی بنگاه های اقتصادی به تامین مالی و همچنین ناکارآمدی ها و مشکلات نظام تامین مالی کشور اعم از بانک و بورس سبب شده است تا نوسانات اقتصادی روی وضعیت بنگاه‌ها تاثیر بگذارد و شرایط نابسامان اقتصادی را رقم بزند.
به گزارش مسیر اقتصاد در این وضعیت به منظور استفاده از ظرفیت کامل نظام تامین مالی در جهت تولید و مقاوم سازی اقتصاد از این طریق، ضروری است اصلاحات نهادی در بانک و بورس و روابط میان آنها به عنوان دو نهاد اصلی تامین مالی در کشور صورت پذیرد.
اقتصاد ایران بانک محور است
در کشورهای مختلف اقداماتی همچون ضمانت پیش خرید مواد اولیه و تجهیزات، استفاده از ابزارهای مالی بازار سرمایه و ارائه تسهیلات بانکی، از جمله راهکارهای تأمین مالی بخش تولید محسوب می شود؛ این درحالیست که در کشور ما به دلایل مختلف به راهکار سوم، یعنی تأمین مالی از محل منابع تسهیلات بانکی توجه بیشتری شده است.
بنابراین همانطور که کارشناسان معتقدند می توان نتیجه گرفت که اقتصاد ایران اقتصادیست که از لحاظ تامین مالی بانک محور است.
تجهیز و تخصیص منابع، وظیفه مشترک بانک و بورس
ساختار تامین مالی کشور برای تجهیز و تخصیص منابع از بانک و بورس به عنوان دو نهاد اصلی تشکیل شده است که هر دو در اقدام مذکور فعال هستند.
بانک ها با دریافت پس اندازهای مردم به تجهیز منابع پرداخته و با اعطای تسهیلات به بخش های مختلف اقتصاد به تخصیص آن می پردازند. بورس نیز در ساختار پذیره نویسی و افزایش سرمایه شرکت ها، با دریافت سرمایه سرمایه گذاران و شرکت دادن آنها در افزایش سرمایه شرکت، منابع مورد نیاز شرکت را فراهم کرده و به این شکل به تجهیز و تخصیص منابع می پردازد.
قوت بانک در تجهیز منابع است و قوت بورس در تخصیص به تولید
نگاهی به این دو نهاد تامین مالی در کشور نشان می دهد که بانک ها توفیق بیشتری در حوزه تجهیز منابع نسبت به بورس داشته اما در تخصیص منابع به سمت فعالیت های مولد اقتصادی موفق نبوده اند.
مردم در چارچوب قوانین و ساختارهای موجود، پس اندازهای خود را در بانک قرار می دهند تا بتوانند از سرمایه گذاری بانک منتفع شوند؛ اما در مرحله تخصیص، مقدار زیادی از منابع بانک طبق گفته کارشناسان و بر اساس شواهد به حوزه هایی غیر از تولید و فعالیت های مولد اقتصادی تخصیص داده می شود.
بورس نیز در حوزه تخصیص منابع موفق تر عمل کرده است چرا که در چارچوب افزایش سرمایه، منابع را مستقیما و طبق مجوز افزایش سرمایه شرکت که برای تولید آن صادر شده است، در اختیار شرکت قرار می دهد؛ با این حال این نهاد نیز در تجهیز منابع به دلیل اینکه اطمینان از سودآوری شرکت وجود ندارد و فرآیند افزایش سرمایه نیز مدتی به طول می انجامد، کمتر توفیق داشته است.
بازمهندسی نهادی لازمه نقش آفرینی مشترک بانک و بورس در تامین مالی تولید
لذا با توجه به اینکه بانک در تجهیز منابع مالی و بورس در تخصیص آن به تولید عملکرد بهتری داشته است، ضروری است تا با ایجاد سازوکاری ارتباطی میان این دو نهاد مالی و بازمهندسی نهادی و ساختاری، زمینه بهبود تجهیز و تخصیص منابع را در حمایت از صنعت و تولید فراهم آورد.
این بازمهندسی باید به گونه ای باشد که طی آن بانک مسئول تجهیز منابع شده و بورس تخصیص آن را بر عهده بگیرد.
تکمیل نظام تامین مالی کشور با طراحی نهادهای جدید
علاوه بر بازمهندسی نقش بانک و بورس به عنوان دو نهاد مهم تامین مالی، ضروری است نهادهای جدید نیز برای نقش آفرینی در تامین مالی اقتصاد کشور فعال شوند.
در واقع نظام مالی كشور فاقد برخی نهادهای لازم برای تحقق كاركردهايش است. نهادهایی که در کشورهای مختلف شکل گرفته اند و به تسهیل تامین مالی اقتصاد می پردازند. صندوق های ضمانت و پروژه، نظامات وام دهی شخص به شخص، نهادهای اعتبارسنجی و … از جمله این موارد است.
