مسیر اقتصاد/ یکی از ضروری‌ترین ابزارها برای بهبود عملکرد و نحوه ارائه خدمات توسط گمرک، سنجش و ارزیابی مستمر عملکرد گمرک‌های کشورها است. مطابق بررسی‌های انجام شده، بانک جهانی و مجمع جهانی اقتصاد شاخص‌هایی را به منظور ارزیابی عملکرد گمرک ارائه نموده‌اند؛ در این گزارش شاخص توانمندسازی تجارت در مورد ایران و ۳ کشور چین، امارات و ترکیه که بیش از ۷۰ درصد سهم کل تجارت ایران را دارند، بررسی خواهد شد.
فاصله معنادار ایران از شرکای اصلی تجاری در شاخص توانمندسازی تجارت
یکی دیگر از شاخصهای بین‌المللی که در زمینه بررسی مقایسه عملکرد گمرک کشورهای مختلف می‌توان به آن استناد نمود، شاخص توانمندسازی تجاری است. بر اساس این شاخص مجموعه عوامل مربوط به تسهیل تجاری بر اساس چهار زیرشاخص دسترسی به بازار[۱]، مدیریت مرزی[۲]، زیرساختها[۳] و محیط عملیاتی طبقه‌بندی می‌شوند.
در جدول زیر نمره و شاخص توانمندسازی تجارت در دو سال ۲۰۱۴ و ۲۰۱۶ برای کشورهای مورد مطالعه، بیان شده است.
همانطور که در جدول فوق مشاهده می‌شود، در بین کشورهای مورد مطالعه، امارات متحده عربی در سالهای مورد بررسی بهترین عملکرد را ثبت نموده است. این کشور در سالهای ۲۰۱۴ و ۲۰۱۶ جایگاه ۲۳ را از میان ۱۳۶ کشور حاضر در رده‌بندی به خود اختصاص داده است.
ترکیه نیز با کسب رتبه ۴۸ در سال ۲۰۱۴ و رتبه ۵۹ در سال ۲۰۱۶ دومین عملکرد برتر را در میان چهار کشور مورد مطالعه داشته است. جمهوری خلق چین پس از کسب رتبه ۶۳ در سال ۲۰۱۴ با دو پله صعود در جایگاه ۶۱ قرار گرفته است. ایران با کسب نمره ۳.۰۷ در سال ۲۰۱۴ در جایگاه ۱۳۰ و در سال ۲۰۱۶ نیز با دو پله سقوط در رتبه ۱۳۲ در بین ۱۳۶ کشور حاضر قرار گرفته است.
وضعیت ایران در ۴ زیرشاخص تسهیل و توانمندسازی تجاری
اطلاعات مربوط به زیرشاخصهای توانمندی تجارت در جدول زیر نشان شده است؛ بر اساس اطلاعات ارائه شده ایران در زمینه نماگر دسترسی به بازار و موارد مربوط به دسترسی به بازار داخلی و دسترسی به بازار خارجی با قرارگیری در جایگاه ۱۳۶ در بین ۱۳۶ کشور حاضر در رده‌بندی جایگاه نامطلوبی دارد.
از آنجا که این زیر شاخص مواردی از قبیل موانع تعرفه‌ای پیش روی صادرکنندگان یک کشور در بازارهای صادراتی و میزان و پیچیدگی حمایت‌های تعرفه‌ای را ارزیابی می‌کند، رتبه نامطلوب کسب شده در این نماگر نشانگر نامناسب بودن موارد مذکور خواهد بود. ضمن اینکه تحریم‌های اقتصادی تاثیر زیادی بر دسترسی ایران به بازارهای خارجی داشته است.
در زمینه مدیریت مرزی، کارایی و شفافیت حاکم بر مرزهای کشور نیز جایگاه ایران در رتبه ۱۲۳ است؛ این امر حکایت از نامناسب بودن کیفیت، شفافیت و بهره‌وری مدیریت مرزهای کشور دارد.
در زمینه زیرساختهای تجاری و مواردی از قبیل کیفیت زیرساختها، قابلیت دسترسی به خدمات حمل و نقل و ICT نیز ایران در بین ۱۳۶ کشور در رده ۹۰ قرار گرفته است.
در رابطه با زیرشاخص محیط عملیاتی و عوامل کلیدی اثرگذار بر محیط کسب و کارِ صادرکنندگان و واردکنندگان نیز کشورمان با قرار گرفتن در رتبه ۱۱۶ عملکرد نامناسبی را در میان کشورهای مورد مطالعه ثبت نموده است که این موضوع بر ضعف گمرک‌های ایران در مواردی از قبیل اجزای حقوق مالکیت فکری، کارآیی نهادهای عمومی، دسترسی به منابع مالی، آزادی در همکاری‌های خارجی و امنیت فیزیکی دلالت دارد.
وضعیت مناسب امارات در شاخصهای توانمندسازی تجارت
اما در میان کشورهای مورد مطالعه امارات در زمینه زیر شاخصهای توانمندسازی تجاری عملکرد نسبتا بهتری را ثبت نموده است. هرچند رتبه این کشور در زمینه زیرشاخص دسترسی به بازار با قرارگیری در رده ۱۱۸ مطلوب نیست اما در زمینه زیر شاخص مدیریت مرزی رتبه ۲۵ را کسب نموده و درمورد زیرشاخصهای زیرساختها و مدیریت مرزی در بین ۱۰ کشور اول قرار دارد. ترکیه نیز در نماگرهای مدیریت مرزی و زیرساخت به ترتیب با قرارگرفتن در رتبه‌های ۴۵ و ۴۶ از موقعیت نسبتا مناسبی برخوردار است. این کشور در زمینه زیرشاخص دسترسی به بازار در رتبه ۸۶ و زیرشاخص محیط عملیاتی در جایگاه ۷۳ قرار گرفته است.
بدترین عملکرد مربوط به کشور چین در زمینه زیرشاخص دسترسی به بازار و قرارگیری در جایگاه ۱۲۶ در میان ۱۳۶ کشور حاضر در رده‌بندی رقم خورده است. این کشور در زمینه زیرشاخصهای مدیریت مرزی، زیرساخت و محیط عملیاتی به ترتیب با قرارگیری در رتبه‌های ۵۲، ۲۷ و ۴۲ از جایگاه مناسب‌تری برخوردار است.
منبع: مرکز پژوهشهای مجلس، مطالعه تطبیقی و بررسی فرایندها، ساختار و عملکرد گمرک در کشورهای چین، ترکیه و امارات، ۲۵۶۲
پی‌نوشت:
[۱] Market Access
[۲] Border Administration
[۳] Infrastructure
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
