مسیر اقتصاد/ در یادداشت قبل مهم‌ترین ویژگی‌های بازار رسمی و غیررسمی ارز و نقش عوامل مختلف در شکل‌گیری آن‌ها تبیین شد و به بررسی این نکته پرداخته شد که چگونه بازار غیررسمی ارز به بستر اصلی نوسانات ارزی تبدیل شده است. در این یادداشت در ادامه مباحث قبلی، به بررسی عوامل جذابیت بازار غیررسمی و پیشران شدن نرخ آن در اقتصاد و نقش انتظارات تورمی در این مسئله پرداخته خواهد شد.
چرا بازار غیررسمی ارز جذابیت دارد؟
همان‌طور که در یادداشت قبل بیان شد، هر معامله‌ای که به هر دلیل امکان شکل‌گیری در بازار رسمی را نداشته باشد، در بازار غیررسمی انجام می‌شود. دلایلی که باعث می‌شود برخی از معاملات در بازار غیررسمی شکل بگیرد، عبارت است از:
- عدم شفافیت و عدم رصد معاملات: یکی از مهم‌ترین زمینه‌های توسعه معاملات در بازار غیررسمی، عدم شفافیت و عدم رصد معاملات در این بازار است. عدم شفافیت عناصر معامله نظیر طرفین معامله، نوع ارز مورد معامله، بستر و نحوه پرداخت وجه موجب می‌شود معامله‌گرانی که در حوزه فعالیت‌های غیرقانونی یا غیرحقیقی در این بازار حضور دارند، بدون نگرانی از شناسایی و رصد فعالیت‌ها توسط مراجع قانونی، اقدام به فعالیت نمایند.
- سهولت و سرعت بالا در معاملات: برخلاف آنچه مورد انتظار است، سهولت و سرعت معاملات در بازار غیررسمی بالاتر از بازار رسمی است و ریسک پایین‌تری در این بازار وجود دارد است. یکی از عواملی که به سرعت و سهولت معاملات در بازار غیررسمی دامن زده است، بالا بودن سرعت گردش پول در سیستم بانکی در تراکنش‌های متناظر با معاملات در این بازار و عدم شفافیت و نظارت کامل بر تراکنش‌های بانکی است. البته برخی از اختلالات و مشکلات موجود در بازار رسمی نیز مزید بر علت شده و موجب انتقال برخی از مصارف ارزی مجاز از بازار رسمی به غیررسمی شده است.
- امکان بیشتر کسب سود ناشی از سوداگری: زیاد بودن دامنه نوسان قیمت (به دلایلی که قبلاً بیان شد) موجب می‌شود این بازار به محل جذابی برای معاملات سوداگرانه تبدیل شود.
انتظارات تورمی؛ عامل پیشران بودن نرخ بازار غیررسمی
اگرچه عمده معاملات ارزی، مرتبط با تجارت است و در بازار رسمی انجام می‌شود، اما نرخی که در میان مردم و فعالان اقتصادی به عنوان نرخ ارز شناخته می‌شود و مبنای تنظیم قیمت‌های داخلی در سایر بازارهاست، نرخ بازار غیررسمی ارز است. علت پیشران بودن نرخ ارز بازار غیررسمی، تأثیر عامل انتظارات تورمی در اقتصاد و بازارهای دارایی است.
فعال شدن انتظارات تورمی موجب می‌شود عده‌ای از مردم و فعالان اقتصادی از ترس از دست رفتن ارزش پول، اقدام به تبدیل سرمایه ریالی خود به دارایی‌هایی نظیر ارز کنند و معامله گران و سفته‌بازان نیز به انگیزه کسب سود، معاملات خود در این بازار را افزایش دهند.
از آنجا که این معاملات عمدتاً در بازار غیررسمی امکان شکل‌گیری دارد و این بازار نیز دارای ویژگی‌هایی نظیر عدم شفافیت و سرعت بالا در معاملات است، بازار غیررسمی به بستری برای تخلیه انتظارات تورمی تبدیل شده است و نرخ ایجادشده در این بازار به سایر بازارها نیز علامت می‌دهد. این مسئله به نوبه خود موجب تشدید انتظارات تورمی و افزایش تورم از محل انتظارات می‌شود.
راهبرد مطلوب؛ کوچک‌سازی بازار غیررسمی در کنار تقویت بازار رسمی
همان‌طور که پیش از این بیان شد، عوامل هیجانی و انتظاری در بازار غیررسمی ارز غلبه بیشتری نسبت به عوامل حقیقی نظیر معاملات تجاری دارد. این عامل موجب می‌شود دامنه نوسان نرخ ارز در بازار غیررسمی بسیار بیشتر از بازار رسمی باشد و در هنگام وقوع شوک‌های ارزی نیز نرخ بازار غیررسمی ارز با جهش بیشتری نسبت به نرخ بازار رسمی روبرو شود. از سوی دیگر، تأثیرگذاری بانک مرکزی در این بازار صرفاً به مداخلات مقطعی محدود شده و امکان کنترل پایدار نوسان نرخ در این بازار از دست رفته است.
بنابراین به منظور کنترل نوسان نرخ ارز، لازم است بانک مرکزی در جهت کاهش حجم بازار غیررسمی و محدود کردن معاملات غیرحقیقی و عوامل ایجاد نوسان در نرخ این بازار از یکسو و تقویت و گسترش بازار رسمی از سوی دیگر اقدام کند. کاهش معاملات غیرحقیقی به ویژه معاملات سوداگرانه در بازار غیررسمی موجب محدود شدن تأثیر انتظارات تورمی در بازار ارز می‌شود و با کاهش انتظارات تورمی، زمینه علامت دهی نرخ بازار غیررسمی به سایر بازارها و ایجاد تورم ناشی از انتظارات را کاهش می‌دهد. در کنار این مسئله، تقویت و گسترش بازار رسمی نیز از انحراف نیازهای ارزی حقیقی ارز به بازار غیررسمی جلوگیری می‌کند که این مسئله نیز موجب کاهش حجم آن بازار خواهد شد.
انتهای پیام/ پول و بانک
