مسیر اقتصاد/ چنانکه در مطلب قبل عنوان شد، در شرایطی که ریال ایران در کشوری همچون عراق قابل پذیرش است، این امکان وجود دارد که با توسعه «تجارت ریالی»، بخشی از تأمین مالی چرخه صادرات کشور، بدون نیاز به دلار و با استفاده از ریال انجام شود.
ضرورت اصلاح نگاه بانک مرکزی به «تجارت ریالی»
اما آنچه تا به حال مقامات بانک مرکزی و به طور خاص رئیس این بانک درخصوص تجارت ریالی مطرح نموده اند، نشان از عدم دقت نظر آن ها درخصوص مزایای این روش در تجارت خارجی دارد.
عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی، ماه گذشته در برنامه تلویزیونی تیتر امشب درخصوص تجارت و صادرات ریالی گفته است: «صادرات ریالی اصلاً مفهوم ندارد؛ اگر مصالح ملی را در نظر بگیریم باید این نوع صادرات را کنترل کنیم. صادرات ریالی تولید را افزایش می‌دهد ولی منابع به کشور بر نمی گردد و ارز حاصل از آن به کشورهای دیگر از جمله کانادا و ترکیه می رود. حاصل این صادرات به صورت کالا یا ارز باید به کشور برگردد. شما یا باید ارز و یا کالا به کشور وارد کنید و غیر از این یعنی خروج سرمایه از کشور و ما اگر منصف باشیم باید در این بخش کنترل داشته باشیم و در حال حاضر با شبکه های صرافی در سایر کشورها توافقاتی شده تا ارز به چرخه اقتصاد کشور بازگردد.»[۱]
اما آنچه چرخه تولید و صادرات را از فرار سرمایه متمایز می کند، لزوما بازگشت ارز و یا کالا به داخل کشور نیست، بلکه اگر پیش از این به واسطه پذیرش ریال ایران در دیگر کشورها، ریال در اختیار واردکنندگان محصولات ایرانی قرار گرفته باشد، دریافت ریال از سوی صادرکنندگان در قالب تجارت ریالی، به وضوح با خروج سرمایه متفاوت است.
بازگشت قدرت خرید به کشور در تجارت ریالی هم میسر است
در واقع تمایز اصلی صادرات مفید با خروج سرمایه، بازگشت «قدرت خرید» است که در روش تجارت ریالی نیز میسر است.
در این روش قدرت خریدی که پیش از این از طریق خروج ریال، از کشور خارج شده بود، صرف پرداخت به صادرکنندگان کالای ایرانی می شود و در عمل قدرت خرید خارج شده، به ایران بازگشت داده می شود و چرخه تولید، صادرات و بازگشت قدرت خرید، به طور کامل محقق می گردد.
بنابراین لازم نیست حتما دلار و یا هر ارز خارجی دیگری در این زمینه نقش آفرینی نماید تا فرار سرمایه یا خروج سرمایه رخ نداده باشد.
نگرانی بانک مرکزی درخصوص «تجارت ریالی» چیست؟
نگرانی قابل درک بانک مرکزی، استفاده برخی سودجویان از امکان تجارت ریالی، به منظور فرار سرمایه است. در واقع با نگاه خوش بینانه، بانک مرکزی معتقد است اگر امکان تجارت ریالی فراهم شود، افرادی که قصد فرار سرمایه دارند، می توانند با استفاده از سازوکارهای تجارت ریالی، یک کالای صادراتی را، به صورت ریالی از صاحب آن خریداری کنند و بعد از صادرات کالا، از بازگشت قدرت خرید حاصل از آن به داخل کشور خودداری نمایند.
این دغدغه در جای خود قابل درک است، اما راهکار مقابله با آن چشم پوشی از مزایای گسترده تجارت ریالی نیست و لازم است با اقدامات مدیریتی دیگری از این سودجویی جلوگیری شود.
جلوگیری از فرار سرمایه در سازوکار «تجارت ریالی» امکان پذیر است
مهم ترین راهکاری که در این خصوص قابل طرح است، ثبت شرکت های تولیدکننده ایرانی و شرکت های خریدار محصولات آن ها در کشورهای هدف، از جمله عراق، در یک سامانه متمرکز است.
به این ترتیب می توان با راستی آزمایی اقدامات این شرکت ها، امکان استفاده از تجارت ریالی را تنها به این دسته محدود کرد تا از ورود سودجویان به این چرخه جلوگیری شود.
پینوشت:
[۱] خبرگزاری تسنیم؛ کد خبر: ۱۹۲۹۳۴۰
انتهای پیام/ تجارت و ارز
