مسیر اقتصاد/ بسیاری از کارشناسان حوزه پولی و ارزی کشور اتفاق نظر دارند که از زمان شروع به کار آقای همتی به عنوان رئیس بانک مرکزی، این نهاد عملکرد بهتری در مدیریت بازار ارز داشته است؛ هرچند در حال حاضر نیز مشکلات ساختاری متعددی در این زمینه وجود دارد که لازم است برطرف شود تا احتمال وقوع شوک های ارزی مجدد کاهش یابد.
تلاش قابل تقدیر بانک مرکزی برای «بازگشت ارز حاصل از صادرات»
یکی از مواردی که در ماه های اخیر به طور جدی درخصوص بهبود بازار ارز نقش داشته است، تلاش بانک مرکزی برای بازگشت ارز حاصل از صادرات به داخل کشور بوده است؛ این اقدام با تقویت طرف عرضه ارز، در تعادل بخشی به بازار ارز نقشی مهم داشته است.
به طور کلی صادرات هنگامی موضوعیت دارد که ارز و یا به عبارت دقیق تر، «قدرت خرید» حاصل از آن به اقتصاد کشور برگشت داده شود؛ در غیر این صورت بنا به ادبیات تجارت خارجی، به میزان عدم بازگشت قدرت خریدِ کالای صادراتی به هر شکل، «فرار سرمایه با نقاب صادرات» صورت گرفته است.
«بازگشت ارز معادل محصول صادر شده»، «واردات کالا به میزان ارزش کالای صادر شده» و «خرید خدمت از محل صادرات کالا»، از جمله راهکارهایی است که در عمل به معنی منتفع شدن کشور از قدرت خرید ناشی از صادرات کالا است؛ و صادرات را از فرار سرمایه متمایز می کند.
«تجارت ریالی» به معنی «فرار سرمایه» نیست
تأکید بانک مرکزی بر کامل بودن چرخه «تولید، صادرات و بازگشت قدرت خرید حاصل از آن»، با هدف فراهم شدن امکان تداوم چرخه تولید و صادرات، به درستی صورت گرفته است.
اما نکته ای که در این میان قابل توجه است، اینکه حتما لازم نیست ارزی همچون دلار آمریکا در این چرخه نقش آفرینی نماید؛ بلکه این امکان وجود دارد که تأمین مالی لازم برای شروع فرآیند تولید، صادرات و بازگشت قدرت خرید حاصل از آن به داخل کشور، به کلی به صورت «ریالی» انجام شود.
چراکه همانطور که گفته شد، آنچه در مسئله صادرات اهمیت دارد و آن را از «فرار سرمایه» متمایز می کند، کامل بودن چرخه تولید تا بازگشت قدرت خرید آن است؛ و استفاده از دلار و یا یورو و یا هر ارز دیگری مانند ریال در این چرخه، موضوعیتی ندارد.
پذیرش ریال در کشورهای هدف، امتیاز ایران در توسعه «تجارت ریالی»
پذیرش ریال ایران در کشوری دیگر مانند عراق و به طور مثال امکان خرید کالا و یا خدمت به صورت ریالی توسط گردشگران و زائران ایرانی در این کشور، یک امتیاز برای ایران محسوب می شود و می تواند در توسعه تجارت ریالی مورد استفاده قرار بگیرد.
به این ترتیب با خروج ریال از کشور، به واسطه خرید ریالی گردشگران ایرانی در کشوری همچون عراق، در عمل قدرت خرید به صورت «ریالی» از ایران خارج می شود و در اختیار مردم عراق قرار می گیرد. در ادامه این امکان فراهم خواهد بود که صادرکنندگان ایرانی نیز در ازای بهای کالای صادراتی به عراق، ریالی که پیش از این در اختیار مردم عراق قرار گرفته است را دریافت نمایند.
«ریال» جایگزینی مناسب برای «دلار»
در شرایط عادی گردشگران ایرانی در زمان خروج از کشور، دلار یا یورو و یا هر ارز خارجی دیگری را با خود می برند. صادرکنندگان ایرانی نیز موظف هستند در ازای صادرات، بهای آن را به شکل ارزی به کشور بازگردانند.
اما در حالت «تجارت ریالی»، پول ملی جایگزین ارز خارجی در تجارت می شود. به این ترتیب گرچه صادرکنندگان ایرانی در ازای صادرات خود، ریال دریافت می کنند، اما در عمل فرار سرمایه رخ نداده و قدرت خرید حاصل از صادرات به کشور بازگشت داده شده است.
تجارت ریالی راهکاری کاربردی در شرایط تحریم دلاری
به طور خاص در شرایط تحریمی فعلی، ارتباط بانک های ایرانی با بانک های کشورهای دیگر برقرار نبوده و در نتیجه امکان استفاده از نظام بانکی بین المللی مبتنی بر دلار و یورو برای صادرکنندگان ایرانی فراهم نیست.
در این شرایط استفاده از ریال به خوبی می تواند دست کم بخشی از چرخه تجارت خارجی ایران با کشورهایی همچون عراق را تأمین مالی نماید. با این نگاه «تجارت ریالی» نه تنها امکان پذیر است، بلکه مزایای متعددی برای کشور به همراه دارد.
انتهای پیام/ تجارت و ارز
