به گزارش مسیر اقتصاد تامین برق مصرفی در تابستان سال جاری با توجه با کاهش حجم بارندگی ها و درنتیجه کاهش ظرفیت نیروگاه‌های برقابی بیش از پیش به بحران تبدیل شده است.
در همین راستا نیز مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی گزارشی را تحت عنوان «ارزیابی ابعاد بحران تامین برق تابستان و راهکارهای مقابله با آن» منتشر کرده است.[۱]
در این پژوهش علاوه بر روشن نمودن موضوع بحران برق در فصل تابستان، به بررسی تجربیات برخی کشورهای جهان برای مقابله با این بحران پرداخته شده و راهکارهای مناسب نیز در غالب راهکارهای کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت ارایه شده است.
نتایج این پژوهش نشان میدهد که در بسیاری از کشورها برای حل بحران برق، قیمت برق مشترکین کم‌مصرف ثابت اما قیمت برق مشترکین پرمصرف به شکل محسوسی افزایش یافته است.
آمریکا
كميسيون خدمات عمومي ايالت كاليفرنيا براي كنترل بحران برق در در ژوئن سال ۲۰۰۱، قيمت برق مشتركين دو شركت SCE و PG$E را به طور چشمگيری افزايش داد. اين افزايش قيمت براي همه مشتركين به صورت يكسان انجام نشد و افزايش قيمت با تمركز بر مشتركين پرمصرف صورت گرفت. جدول زير، درصد افزايش قيمت تعرفه‌های برق را در اين سال نشان میدهد.
| پله مصرفی مشترک | درصد افزايش تعرفه |
| ۱ | بدون افزايش |
| ۲ | بدون افزايش |
| ۳ | ۱۲% |
| ۴ | ۲۹% |
| ۵ | ۴۷% |
همانطور كه از جدول فوق نيز مشاهده مي‌شود، سياست افزايش قيمت ايالت كاليفرنيا به طور يكسان برای همه مشتركين اعمال نشده و مشتركيني كه داراي مصارف حداقلي بودند(دو پله اول) بدون هيچ افزايش قيمت و قيمت تعرفه برق مشتركين بسيار پرمصرف(واقع در پله پنجم) حدود ۴۷% افزايش يافت. اين سياست هوشمندانه باعث شد تا توان مصرفي در زمان اوج بار حدود ۱۲% نسبت به سال ۲۰۰۰ كاهش بايد.
برزیل
برای مقابله با بحران برق در سال ۲۰۰۱ کشور برزیل، قیمت برق برای مشترکین پرمصرف به شکل محسوسی افزایش پیدا کرد. شیوه تغییر قیمت در برزیل به شکل زیر بود:
- قیمت برق مشترکین با مصرف زیر ۲۰۰ کیلووات ساعت در ماه ثابت نگه داشته شد
- برای مصارف بالاتر از ۲۰۰ کیلووات ساعت، ۸۰% مصرف برق در سال گذشته به عنوان سهمیه در نظر گرفته شده و قیمت آن ثابت ماند
- برای میزان مصرف بالاتر از سهمیه، و مصارف بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ کیلووات ساعت، قیمت برق ۵۰ درصد افزایش قیمت و برای مصارف بیش از ۵۰۰کیلووات ساعت، قیمت برق تا ۲۰۰درصد افزایش یافت.
با استفاده از این شیوه قیمت‌گذاری، مصرف برق به شکل محسوسی کاهش یافت.
فرانسه
فرانسه بزرگترین تولیدکننده برق در بین کشورهای اروپایی است.در سال‌های اخیر نیز نوع خاصی از تعرفه گذاری برق به نام تعرفه تمپو[۲] اعمال می شود که مشترکین خانگی و تجاری کوچک می توانند بر اساس آن با شرکت های تامین برق قرارداد امضا کنند
تعرفه گذاری تمپو، یک نظام قیمت گذاری نسبتا پیچیده است که شش نرخ مختلف از قیمت برق را در زمان های مختلف ارائه می دهد. بر اساس تعرفه تمپو قیمت برق با توجه به شرایط آب و هوایی، مناسبت های روزهای سال و ساعت های شبانهروز تعیین میشود.
در تعرفه گذاری تمپو به طور کلی سه رنگ وجود دارد: آبی، سفید و قرمز که به ترتیب نشان دهنده قیمت پایین، متوسط و بالا هستند. همچنین شرکت تامین کننده برق فرانسه[۳]، رنگ روزهای مختلف سال را مشخص می کند. رنگ هر روز بر اساس پیش بینی تقاضای برق برای آن روز مشخص می شود که میزان تقاضا عمدتا توسط آب و هوا تحت تأثیر قرار می گیرد. همچنین امکان دارد که اپراتور شبکه انتقال فرانسه، در صورت بروز اتفاقات خاص در شبکه برق، رنگ روز را تغییر دهد.
علاوه بر رنگ خاص در هر روز، ساعات هر روز نیز تقسیم بندی ویژه ای دارد که شامل سه دسته ساعت اوج بار، ساعت عادی یا میان باری و ساعت کم باری میشود.
در تعیین قیمت برق بر اساس تعرفه تمپو موارد زیر از سوی شرکت تأمین کننده برق رعایت می شود:
- سال تمپو در اول سپتامبر شروع می شود؛
- روز تمپو در ۶ صبح شروع می شود؛
- تعداد روزها در هر سال از هر رنگ ثابت است – ۳۰۰ روز آبی، ۴۳ روز سفید و ۲۲ روز قرمز وجود دارد؛
- یکشنبه همیشه یک روز آبی است
- روزهای قرمز نمی توانند در تعطیلات یا آخر هفته یا بیش از پنج روز کاری در یک ردیف قرار بگیرند.
در روزهای آبی، قیمت برق به مراتب کمتر از سایر روز هاست، در روزهای سفید قیمت برق متعادلتر است و در روزهای قرمز هم قیمت برق بسیار بالا بوده و حتی به ۹ برابر قیمت در روزهای آبی نیز میرسد. به طور معمول سردترین روزهای زمستان، روزهای قرمز را تشکیل می دهند.
تعیین قیمت برق متناسب با تقاضا و افزایش آن در زمان اوج بار موجب می شود که مردم به مصرف کمتر در این زمان ها تشویق شوند.
در شکل زیر قیمت گذاری برق بر اساس سه رنگ آبی، سفید و قرمز در نظام قیمت گذاری تمپو نشان داده شده است.
همانطور که در شکل بالا نیز مشخص است، قیمت‌گذاری در هرسه روز با رنگ های آبی، سفید و قرمز برای ساعات کم‌باری و اوج بار متفاوت است. قیمت برق در روزهای قرمز ساعات اوج مصرف به بالاترین میزان خود یعنی بیش از ۳۵ سنت یورو به ازای هر کیلووات ساعت و در روزهای آبی و در ساعات شبانه نیز قیمت برق به کمترین میزان معادل حدود ۳ سنت یورو به ازای هرکیلووات ساعت می رسد.
بر اساس قیمت‌گذاری تمپو، میزان مصرف در روزهای سفید ۱۵ درصد در مقایسه با روزهای آبی کاهش یافته و در روزهای قرمز نیز میزان مصرف ۴۵ درصد کمتر بوده است.
با توجه به اینکه اجرای این نوع تعرفه، نیازمند زیرساخت کنتورهای هوشمند است، اجرای آن فعلا در کشور عملی نیست. اما از آنجایی که ۵۰% از کنتورهای خانگی، ۳زمانه هستند، میتوان ساعات مشخصی از روز را در فصل گرما به عنوان ساعات بحرانی معرفی کرد که در ادامه این گزارش بدان پرداخته شده است.
کوبا
برای مقابله با بحران برق در کوبا نیز قیمت برق مشترکین پرمصرف نسبت به مشترکین پرمصرف چندین برابر افزایش یافت. جدول ۲ قیمت تعرفه‌ها را در کوبا نشان میدهد. با توجه به جدول مشخص است که تعرفه پله اول ثابت اما تعرفه مشترکین پرمصرف به بیش از ۴ برابر رسید.
| پلکان های مصرفی
(کیلووات ساعت) |
قیمت (دلار بر کیلووات ساعت) | |
| تعرفه قدیمی | تعرفه جدید | |
| ۰ – ۱۰۰ | ۰.۰۹ | ۰.۰۹ |
| ۱۰۱ – ۱۵۰ | ۰.۲۰ | ۰.۳۰ |
| ۱۵۱ – ۲۰۰ | ۰.۲۰ | ۰.۴۰ |
| ۲۰۱ – ۲۵۰ | ۰.۲۰ | ۰.۶۰ |
| ۲۵۱ – ۳۰۰ | ۰.۲۰ | ۰.۸۰ |
| بیش از ۳۰۰ | ۰.۳۰ | ۱.۳۰ |
در ایران چه باید کرد؟
با توجه به این تجربیات جهانی، یکی از مهمترین ابزارها برای مقابله با بحران برق، افزایش محسوس قیمت مشترکین پرمصرف است. لازم به ذکر است که در حال حاضر مشترکین پرمصرف نه تنها بهای برق خود را نمی‌پردازند بلکه نسبت به مشترکین کم‌مصرف بیش از ۶ برابر یارانه برق می‌گیرند.
در همین راستا، مرکز پژوهشهای مجلس پیشنهاد کرده است ضمن تعیین الگوی ماهانه مصرف برق، قیمت برق مشترکین پرمصرف (۲۵% مشترکین) به طور محسوسی افزایش یافته و تمامی درآمد حاصل از این افزایش قیمت به مشترکین کم‌مصرف (۷۵% مشترکین) پاداش داده شود.
این روش پیشنهادی علاوه بر رضایت عمومی، قطعا بر کاهش اوج مصرف برق موثر بوده و بخش قابل توجهی از بحران برق سال جاری را حل خواهد کرد.
پینوشت:
[۱] مرکز پژوهشهای مجلس گزارش شماره ۱۵۹۲۳
[۲] Tempo
[۳] EDF
