مسیر اقتصاد/ در طول ماه های اخیر مشکلات ایجاد شده در تأمین ارز از سوی دولت از یک سو و ایجاد تقاضای کاذب ارز از سوی دیگر به افزایش جهشی قیمت ارز در بازارهای داخلی منجر شده است.
دولت به دلیل تحریم های بانکی، در نقل و انتقال منابع ارزی حاصل از فروش نفت با مشکلات جدی مواجه است و نمی تواند پاسخگوی نیاز داخلی ارز باشد. ایجاد التهاب و وجود رانت ارز ارزان نیز به افزایش تقاضای ارز، به مراتب بیشتر از نیاز واقعی، منجر شده است.
جهش نرخ ارز به افزایش صادرات منجر نمی شود
مجموعه این تحولات موجب شده است در طول چند ماه اخیر نرخ ارز در بازار آزاد از کمتر از ۴۰۰۰ تومان به بیش از ۸۰۰۰ تومان افزایش یابد. اما باید توجه داشت حاصل این جهش دوبرابری در نرخ ارز افزایش صادرات محصولات غیر نفتی از کشور نخواهد بود.
کارشناسان اقتصادی همواره پیشنهاد می کنند به منظور تقویت توان رقابتی صادرکنندگان ایرانی، قیمت ارز متناسب با تورم داخلی افزایش یابد تا بتوانند محصولات بیشتری را در بازارهای خارجی به فروش برسانند؛ چراکه هرچه قیمت ارز بیشتر باشد، در عمل قیمت محصولات صادراتی ایران در بازارهای مقصد افزایش می یابد.
اما پیش نیاز اثرگذاری قیمت ارز در افزایش صادرات، وجود زیرساخت های تولیدی و صادراتی در کشور است. تا زمانی که تولیدکنندگان یک کشور امکان تولید کالاهای با ارزش افزوده را نداشته باشند و امکان صادرات بیشتر به دلایلی همچون عدم بازاریابی، نبود توافقات تجاری و گمرکی با کشورهای هدف تجاری و همچنین عدم امکان نقل و انتقال پول، فراهم نباشد، نمی توان انتظار داشت صرف افزایش قیمت ارز به افزایش صادرات منجر شود.
صادرات محصولات خام و کم فرآوری شده حاصل جهش ارزی
علاوه بر این افزایش جهشی نرخ ارز در کوتاه مدت موجب می شود بسیاری از مواد اولیه مورد نیاز صنایع، که تا پیش از این از سوی تولیدکنندگان داخلی خریداری می شد، با قیمتی بیشتر به خارج از کشور صادر شود.
حاصل افزایش صادرات محصولات خام و کم فرآوری شده تنها سپردن فرصت تولید محصولات با ارزش افزوده به دیگر کشورها و در عین حال معطل ماندن خطوط تولیدی در داخل کشور است.
افزایش تورم داخلی نتیجه جهش ارزی
از طرف دیگر از آنجا که در شرایط جهش ارزی، در کوتاه مدت امکان تولید و صادرات بیشتر از سوی تولیدکنندگان داخلی فراهم نیست، افزایش قیمت کالاهای وارداتی نرخ تورم را در داخل افزایش خواهد داد.
افزایش نرخ تورم در زمانی کوتاه موجب می شود که تولیدکنندگان داخلی موجود نیز با افزایش هزینه های تولیدی مواجه شوند و مزیتی که از افزایش قیمت ارز برای آن ها ایجاد شده بود، در زمانی کوتاه به کلی از بین برود.
بنابراین می توان گفت نتیجه افزایش جهشی قیمت ارز تنها تقویت خام فروشی و تورم افسار گسیخته است که در نهایت به تضعیف توان تولید داخلی منجر می شود.
از این رو برای تقویت توان تولیدی و صادراتی لازم است نرخ ارز به طور آهسته و پیوسته افزایش یابد و در کنار آن شرایط برای ایجاد زیرساخت های تولیدی جدید و سرمایه گذاری در بخش های صادراتی فراهم گردد و مشکلات جدی پیش روی صادرات کشور نیز مرتفع گردد.
