به گزارش مسیر اقتصاد در سیاست‌‌های ابلاغی «اقتصاد مقاومتی» اصلاح نظام درآمدی دولت از طریق سهم درآمدهای مالیاتی مورد تأکید قرار گرفته است. همچنین اصلاح و تقویت همه‌جانبه نظام مالی کشور با هدف پاسخگویی به نیازهای اقتصاد ملی و ایجاد ثبات نیز از دیگر محورهای مورد تأکید می‌‌باشد.
در این راستا یکی از شیوه‌‌های ارتقا نقش درآمدهای مالیاتی در تأمین بودجه عمومی دولت، گسترش پایههای مالیاتی محسوب می‌شود که فواید دیگری نیز برای نظام اقتصادی به همراه دارد؛ از جمله این فواید میتوان به تقویت حوزه نظارتی و ارتقا اثربخشی در اجرای سیاست‌‌های اقتصادی اشاره کرد.
با این حال مالیات دارای آثار مهمی بر تخصیص منابع در اقتصاد است. در ادبیات اقتصادی برقراری مالیات به نوعی دخالت در مکانیسم بازار بوده که دارای آثار ناکارایی تخصیصی و زیان رفاهی است؛ این ناکارایی تخصیصی به عنوان بخشی از هزینه برقراری مالیات محسوب می‌شود اما با برنامه‌ریزی درمورد درآمد ناشی از مالیات، میتوان رفاه جامعه را افزایش داد؛ بطوری که حتی رفاه از دست رفته را جبران کند.
به عنوان یک شاخص اقتصادی نرخ‌‌ها و معافیتهای مالیاتی باید به نوعی تعیین گردد که در مجموع رفاه جامعه حداکثر گردد.
مالیات بر سود سپرده های بانکی یکی از اقسام مالیاتی در کشورهای پیشرفته
یکی از اقسام مالیات در دنیا اخذ مالیات از سود سپردههای بانکی است که کشورهای زیادی مبادرت به دریافت آن می‌‌نمایند. این در حالی است که در ایران بر اساس ماده (۱۴۵) قانون مالیات‌‌های مستقیم سود سپردههای بانکی از پرداخت مالیات معاف است.
معافیت مالیاتی سپرده گذاری بانکی در شرایطی برقرار است که بخش واقعی اقتصاد ملزم به پرداخت مالیات است؛ نتیجه این شرایط جذابیت بیشتر سپردهگذاری در مقایسه با سرمایهگذاری در بخش تولید و خدمات شده است. به علاوه، در شرایطی که نرخ سود بانکی بالاتر از نرخ تورم باشد، این جذابیت دوچندان شده و انگیزه سرمایه گذاری کاهش بیشتری پیدا خواهد کرد. از طرف دیگر، نرخ بالای تسهیلات نیز سبب کاهش سرمایه گذاری خواهد شد.
یکی از ابزارهای دولت برای تنظیم ارتباط بخش واقعی و نظام بانکی، مالیات بر سود سپردههای بانکی است. مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی اخیرا در گزارشی تحت عنوان «واکاوی ابعاد اقتصادی اخذ مالیات از سود سپرده های بانکی» با مطالعه تجربه سایر کشورها و ارزیابی شرایط فعلی کشور، این موضوع را بررسی کرده است که آیا در شرایط فعلی اخذ مالیات میتواند ابزاری مناسب باشد؟ و اگر پاسخ آن مثبت است، مکانیسم مناسب اخذ این مالیات چیست؟ [۱]
مالیات بر سود سپرده بانکی چیست؟
مالیات بر سود سپرده بانکی، مالیاتی است که بر سود حاصل از سپردهگذاری در بانک و مؤسسات مالی اخذ می‌شود. برای مثال اگر بر اساس سپردهگذاری در بانک مبلغی به‌عنوان سود واریز شود این سود میتواند به روش‌های مختلف مشمول مالیات گردد. از این سود میتوان مانند حقوق کارکنان مالیات تکلیفی به‌صورت درصد مشخص کسر کرد و یا این سود به‌عنوان درآمدهای مشمول مالیات در اظهارنامه سالانه لحاظ گردد.
در روش اول، با فرض آنکه نرخ مالیات تکلیفی بر سود ۱۰ درصد باشد، و سود سالانه سپردهگذاری ۲۰ درصد باشد، ۱۰ درصد از ۲۰ درصد سود واریزی به‌عنوان مالیات اخذ می‌گردد که نهایتاً نرخ سود مؤثر سپردهگذاری ۱۸درصد خواهد بود. در روش دوم این مالیات با سایر درآمدهای مشمول مالیات جمع شده و هزینه‌های قابل‌قبول از این مجموع کسر می‌گردد. سپس درصد مشخصی از این سود به‌دست آمده به‌عنوان مالیات بر درآمد از شخص گرفته می‌شود.
جهت سرمایه ها به تولید نتیجه اعمال مالیات بر سود سپرده های بانکی
مردم و فعالین اقتصادی در تصمیم‌های سرمایهگذاری خود، سود سپردهگذاری در بانک‌ها و مؤسسات اعتباری را به عنوان بازدهی بدون ریسک در نظر می‌گیرند و هرگونه گزینه سرمایهگذاری در بخش واقعی اقتصاد را با آن مقایسه می‌کنند. لذا با توجه به اینکه فعالیت‌های اقتصادی علاوه بر همه ریسک‌ها و زحماتی که به همراه دارند، مشمول مالیات بر سود نیز می‌شوند، باید اختلاف سود قابل توجهی با سود سپرده بانکی داشته باشند تا برای سرمایه‌گذاران جذابیت داشته باشد.
طبق نظریات اقتصادی نیز در شرایطی که نرخ سود بالاست طرح‌های سرمایهگذاری کمتری توجیه اقتصادی پیدا می‌کنند فلذا میزان سرمایهگذاری کل اقتصاد کاهش می‌باید.
مالیات بر سپردههای بانکی راه‌حلی است که در اکثریت کشورهای مورد مطالعه با دو هدف افزایش درآمد مالیاتی دولت و حمایت از سرمایهگذاری در بخش واقعی اقتصاد اعمال شده است.
لذا در مقطع کنونی که از طرفی نیازمند افزایش درآمد مالیاتی هستیم و از طرف دیگر نیازمند حمایت از سرمایهگذاری در بخش واقعی اقتصاد و ایجاد رونق اقتصادی هستیم، افزودن سود سپردههای بانکی به دیگر پایههای مالیات بر درآمد میتواند سیاست مناسبی باشد.
ایجاد شفافیت در سپرده های بانکی
علاوه بر این، وضع این مالیات میتواند موجب ایجاد شفافیت در سپردههای بانکی شود که از لوازم اصلی توسعه اقتصادی و کاهش فساد است.
یکی دیگر از مزایای وجود مالیات بر سود سپرده این است که این مالیات به خودی خود یک ابزار سیاستگذاری است و دولت میتواند در مواجهه با وضعیت‌های مختلف با تغییر نرخ آن و یا ایجاد معافیتهای مالیاتی از آن در جهت اهداف خود استفاده کند. بطوری که بودن آن بهتر از نبودن آن است. برای مثال میتوان سود را مشمول مالیات درنظر گرفت ولی نرخ آن همانند نرخ مالیات بر ارزش افزوده هرساله در بودجه کشور تعیین شود.
وضع این مالیات در شرایط فعلی که بر خلاف روند بلند‌مدت اقتصاد کشور سود حقیقی سپرده‌ها بسیار قابل توجه است، احتمالاً ساده‌تر و با مقاومت اجتماعی کمتری روبرو است. البته این به این معنی نیست که مثبت بودن سود حقیقی لازمه پرداخت مالیات بر سود سپرده باشد، چراکه این شرط برای سایر مالیات‌ها نیز برقرار نیست و اگر بنگاهی حتی کمتر از تورم نیز سود نماید موظف است مالیات بر سود خود را بپردازد.
لازم به ذکر است با مطالعات انجام شده، در اکثر کشورهای نمونه فارغ از اینکه نرخ سود چقدر است، بر آن مالیات وضع می‌شود و دولت‌‌ها صرف آنکه برای فرد درآمدی ایجاد شده، تصمیم به اخذ مالیات از آن گرفته‌‌اند.
پینوشت:
