به گزارش مسیر اقتصاد چنانچه در مطالب قبلی بیان شد طبق قانون هدفمندی یارانه‌ها، تصمیم گرفته شد که بخشی از منابع حاصل از افزایش قیمت حامل‌های انرژی به صورت یارانه نقدی به مردم پرداخت شود. در ابتدا این یارانه به مساوات و به همه‌ی اقشار مردم پرداخت شد؛ اما از آنجا که به نظر می رسید پرداخت یارانه مساوی به تمامی اقشار جامعه عدالت اقتصادی را تأمین نمیکند، از اواخر دولت قبل صحبت از حذف اقشار ثروتمند و غنی مطرح شد.
دولت یازدهم نیز با این رویکرد بر سر کار آمد که روند پرداخت یارانه نقدی را اصلاح نماید و کارشناسان اقتصادی انتظار داشتند این دولت در نظام پرداخت يارانه‌های نقدی بازنگري اساسي صورت دهد. اما راهکار ابتدایی دولت یازدهم مبنی بر حذف داوطلبانه مردم با شکست مواجه شد و در دو سال اخیر نیز دولت به حذف موردی ثروتمندان از مشمولان یارانه نقدی اقدام کرده که به دلیل کندی، ایجاد نارضایتی و اشتباه در حذف برخی افراد کم بضاعت به دلیل نداشتن معیار صحیح در حذف افراد، در عمل روش موفقی نبوده است.
همچنین باید توجه کرد که پرداخت مقرری بیشتر و یا سبد کالا به نیازمندان تحت پوشش بهزیستی و کمیته امداد، گرچه اقدام مناسبی است ولی از ضرورت حذف ثروتمندان از مشمولان یارانه کم نمیکند، چراکه با حذف ثروتمندان میتوان میزان پرداخت یارانه نقدی به مردم طبقه‌های پایین تر درآمدی را با همین منابع مالی فعلی چندین برابر کرد.
اما راهکار مناسب حذف اقشار ثروتمند از یارانه بگیران چیست؟
یکی از پیشنهاداتی که اخیرا مطرح شد، حذف همه‌ی افراد از دریافت یارانه نقدی و بعد از آن ثبت نام از خانوارهای کم بضاعت است. در واقع برخلاف رویه سابق که همه مشمول یارانه بودند مگر اینکه از طریقی خلاف آن ثابت شود، در این پیشنهاد رویه بر عدم شمول یارانه است مگر اینکه فرد ثابت کند جزو دهک‌های پایین جامعه است.
گرچه اجرای اين سياست نیز میتواند از جهاتی بهتر از روش فعلی باشد كه طبق آن در حال حاضر به همه اقشار جامعه به يك اندازه يارانه پرداخته میشود، اما این روش نیز ایرادات و نقص‌هایی دارد که قابل چشم پوشی نیست. در ادامه به برخی از نقص‌های این طرح اشاره میشود:
۱- در این روش نیز امکان ثبت نام افرادی که ثروتمند هستند، ولو کمتر از گذشته وجود دارد و در واقع انحراف منابع در این روش نیز تاحدی وجود خواهد داشت.
۲- در این روش به کرامت انسانی افراد توجه نمیشود و افراد برای گرفتن یارانه مجبور به نشان دادن وضع بد خانواده خود به مسئولین خواهند بود که با اصول دین مبین اسلام در تضاد است و یک ایراد برای این روش محسوب میشود.
۳- حذف همه‌ی افراد از دریافت یارانه و سپس ثبت نام از خانوارهای کم بضاعت موجب نارضایتی عمومی خواهد شد؛ چراکه این تصور در بین مردم شکل خواهد گرفت که بدون دلیل از یارانه محروم شده‌اند.
۴- بسیاری از خانوارهای روستایی و کم بضاعت برای ثبت نام به دردسر می افتند و اگر بنا باشد برای تمامی نقاط کشور که خانوارهای واقعا کم بضاعت زندگی میکنند، امکانات ثبت نام فراهم شود، هزینه زیادی در پی خواهد داشت.
بنابراین روش حذف تمامی مشمولان یارانه و ثبت نام از افراد کم بضاعت، گرچه از برخی جهات از وضع فعلی بهتر است اما در وضعیت موجود نمی‌تواند راهکاری مناسب و عملیاتی برای تحقق عدالت در پرداخت یارانه‌های مستقیم باشد.
در یادداشت بعدی که آخرین یادداشت این مبحث است به ارائه راهکار مناسب درخصوص حذف اقشار با درآمد بالاتر از مشمولان یارانه اشاره خواهد شد.
